پنجابی رہتل دیہاڑ دا میلہ

پنجاب دھرتی دے وَکھو وَکھ رنگ نظر آئے‘ ڈھول وَجدے رہے تے پنجابی گجدے رہے
صوبائی وزیر ثقافت خیال احمد کاسترو دا تقریب دے کامیاب انعقاد وچ اہم کردار

اج پنجابی چاہندے نیں کہ اوہناں دی رہتل دادن منان دی روایت زندہ ہووے‘ اوہ ثقافت جہنوں قتل کرن لئی ہر دور دی وڈی عالمی قوت کوشش کر چکی لیکن نکام رہی۔ کلچر ڈے منان دا فیصلہ پنجاب تے پنجابی لئی کم کرن والی ساری تنظیماں نے مشترکہ طور تے کیتا اے۔ ہن پنجاب حکومت وی پنجابی کلچر ڈے تے پروگرام کر رہی اے۔ پچھلے سال وانگوں ایس سال وی پلس سنے دوجے اداریاں دے افسراں پنجابی کلچر ڈے دی مناسبت نال پہناوے پا کے پنجابی ثقافت دے رنگ کھلارے نیں۔ بھاویں ویلے دی کمی تے دوجے معاملات وی آڑے آئے لیکن پنجاب تے پنجابی روایتاں نال محبت کرن والیاں نے ہمت نہیں ہاری۔ اج یکم چیتراے۔ چیت دا مہینہ وی کیلنڈر توں ودھ پنجابیاں دے دلاں وچ اے۔ایہہ پہلی چیتر ایس طلوع دی پہلی کرن اے جہڑی آن والی نسلاں نوں اجیہا چانن دیوے گی جہدے وچ اپنی ثقافت دا ہر نقش روشن تے نمایاں ہو کے دکھائی دیوے گا۔
ایہہ اَکھر پنجابی یونین دے صدر مدثر اقبال بٹ دی اوس لکھت توں مستعار لئے گئے نیں جہڑی اوہناں 14مارچ نوں یکم چیتر تے پنجاب دے ثقافتی دن دی مناسبت نال تحریر کیتی تے ایہہ ملک بھر دے قومی اخباراں وچ شائع ہوئی۔ ایہہ مضمون کئی صدیاں توں مزاحمت کر رہے دھرتی دے اوہناں واسیاں دا نوحہ اے جہڑے اپنی ثقافت نوں بچان لئی ہمیشہ اگلے محاذاں اتے رہے نیں۔ ایہو وجہ اے کہ 14مارچ دا دن ہن محض روایت دی پاسداری تک محدود نہیں رہیا‘ ایہہ اک تہوار بن چکیا اے تے حکومتی سرپرستی دے کارن رواں برس ہر خاص و عام نے پنجابی دا یوم ثقافت جوش و خروش نال منایا۔ تاہم انگریزی لفظ کلچر دی تعریف جانے بغیر اگے ودھ جانا ممکن نہیں جہدا ترجمہ اردو زبان وچ ثقافت کیتا جا سکدا اے لیکن جہناں معنیاں وچ اسیں لفظ ثقافت روزمرہ زبان وچ استعمال کرنے آں اوہدی تعریف تے معنی دا احاطہ کرنا آسان نہیں۔ کلچر دا مطلب درحقیقت ایہہ ہے کہ کسے چھوٹے یا وڈے علاقے وچ جہڑے لوک رہندے نیں‘ ویلے دے نال نال اوہناں وچ کجھ عادتاں‘ رہن سہن‘ طور طریقے تے معاشرتی رویے فروغ پاندے نیں جنہاں دے ملاپ نال اک معاشرہ تشکیل پاندا اے جہدے کجھ اصول تے کجھ قنون ہوندے نیں۔ کجھ چیزاں نوں جائز تے کجھ نوں غلط خیال کیتا جاندا اے۔ ایہہ سماجی طریقے زندگی دے سارے شعبیاں دا احاطہ کردے نیں۔ علم توں لے کے عقائد‘ آرٹ‘ رسم و رواج‘ انسانی عادتاں‘ کھان پین‘ لباس‘ میل جول‘ زبان‘ ادب‘ شاعری سب ایہدے وچ شامل اے۔

لکھاں سال پہلے جدوں انسانی تہذیب وجود وچ آنا شروع ہوئی تے کلچر وی خود بخود اپنی ارتقائی منزلاں طے کردا گیا۔ مختلف علاقیاں وچ رہن والے لوکاںدی ثقافت یا کلچر اک دوجے توں مختلف ہو سکدا اے بلکہ اک ای ملک وچ رہن والے مختلف لسانی تے نسلی گروہواں دا کلچر وی مختلف ہو سکدا اے تے ایہہ اوہ تنوع اے جہنوں تسلیم کیتا جانا کسے وی معاشرے دی بقا لئی ناگزیر اے۔ ایہدی اک مثال پنجاب دھرتی دا کلچر اے جہڑا ملک دے دوجے صوبیاں دی ثقافت توں مختلف اے۔ پنج دریاواں دی ایس دھرتی دے واسی جہڑی زبان بولدے نیں اوہنوں پنجابی آکھدے نیں۔ اک اندازے دے مطابق دنیا بھر وچ تقریباً 20کروڑ لوک پنجابی زبان بولدے نیں جد کہ پنجابی زبان سمجھن والیاں دی تعداد ایس توں بہت زیادہ ہو سکدی اے۔ ایہناں وچوں 10کروڑ توں ودھ پاکستانی پنجاب وچ تے باقی بھارتی پنجاب تے دنیا بھر وچ پھیلے ہوئے نیں۔
ایہہ واضح کر دینا وی ضروری اے کہ پنجابی دا شمار برصغیر وچ بولی جان والی قدیم ترین زباناں وچ کیتا جاندا اے۔ موجودہ دور دی پنجابی اک جدید تے مکمل زبان دی صورت وچ ستویں صدی وچ ای جوان ہو چکی سی جہدی اک مثال صوفی شاعر وی نیں‘ ایہہ ممکن ای نہیںکہ پنجابی شعرو ادب دا ذکر ہووے تے صوفی شاعراںدا ذکر نہ ہووے۔ برصغیر وچ امن ورواداری دی ترویج وچ صوفیا کرام نے فیصلہ کن کردار ادا کیتا۔ عالمی ادب دی تریخ لکھی جاوے تے پنجابی ادب نوں نظرانداز کرنا ممکن نہیں مگر حقیقت تے ایہہ ہے کہ ایسا کجھ کیتا جا رہیا اے جہڑا تعصب دے سوا کجھ نہیں۔
پنج دریاواںدی ایس دھرتی تے اج ایہہ حال اے کہ ماں پیو اپنے بالاں دے نال اپنی ماں بولی وچ گل کرنا وی معیوب خیال کردے نیں۔ پنجابی زبان وچ شائع ہون والی کتاباں دی تعداد بہت زیادہ نہیں۔ خیال رہوے کہ پنجابی سکھ مذہب لئی اوہ حیثیت ای رکھدی اے جہڑی مسلماناں لئی عربی یا یہودیاں لئی عبرانی دی اہمیت اے۔ تاہم ایہدے باوجود جدوں وی گل ہوندی اے تے پنجابی زبان نوں ایہدے حقوق دوان دی گل ہوندی اے جہدی وجوہ تے مدثر اقبال بٹ نے اپنے مضمون وچ تفصیل نال چانن پایا اے۔
غیر منقسم ہندوستان دا پنجاب مشرقی تے مغربی پنجاب‘ دہلی تے ہریانہ تک پھیلیا ہویا سی جہڑا مختلف ادوار وچ تقسیم ہوندا رہیا۔ پچھلے کجھ عرصہ توں پنجاب دی تقسیم دی اک واری فیر توں گل کیتی جا رہی اے۔ کرتار پور راہداری پنجابیاں نوں قریب لیان دے باب وچ اک اہم پیش رفت ثابت ہو سکدی اے تاہم سرحد دے ہوندے ہوئے پنجاب دے متحد ہون دا کوئی امکان نہیں۔ پاکستانی پنجاب وچ پنجابی ادب تخلیق تے ہو رہیا اے مگر ماں بولی وچ ادب دی ترقی لئی‘ صوبے دی وَنڈ دے خلاف تے بالاں دی ماں بولی وچ تدریس لئی اہل علم و دانش نوں رل کے کم کرن دی لوڑ اے۔ ایس جدوجہد وچ بہت ساری شخصیات اپنی اپنی بساط دے مطابق حصہ پا رہیاں نیں۔ مدثر اقبال بٹ وی ایس ہر اول دستے وچ شامل نیں۔قسور مبارک بٹ، احمد رضا وٹو، نذیر کہوٹ، چراغ الدین وانہ ‘ الیاس گھمن دے علاوہ ہور بہت ساری شخصیات ایسیاں نیں جنہاں نے پنجابی زبان و ثقافت نوں اوہدا حق دوان لئی مزاحمت دا جھنڈا چُکیا اے۔
پچھلے کجھ سالاں توں جنوبی پنجاب دی محرومیاں نوں دور کرن دے بجائے پنجاب دی وَنڈ دا نعرہ بلند کیتا جا رہیا اے تاں جے جنوبی پنجاب دے عوام نوں متحد کیتا جا سکے جہدے تے ہر درد دل رکھن والا پنجابی اپنی دھرتی دی وَنڈ دے خلاف صدائے احتجاج بلند کیتے ہوئے اے۔ اوہناں وچ اوہ طالبعلم وی شامل نیں جہڑے پنجابی زبان و ادب دی تعلیم حاصل کر رہے نیں تے اوہ استاد وی جہڑے پنجابی زبان دی تدریس دے فرائض انجام دے رہے نیں یا پنجاب دھرتی دی تقسیم دے خلاف متحرک نیں۔
ایس پس منظر وچ وزیراعلیٰ پنجاب سردار عثمان بزدار دی ہدایت تے صوبہ بھر وچ یوم ثقافت دا پرجوش انداز وچ انعقاد بلاشبہ موجودہ حکومت دا اک اہم کارنامہ اے جد کہ ایس دن نوں شایان شان طریقے نال منان لئی صوبائی وزیر ثقافت پنجاب خیال احمد کاسترو دے کردار نوں نظرانداز نہیں کیتا جا سکدا جنہاں نے اپنی سرپرستی وچ محکمہ ثقافت پنجاب دے پربندھ ہیٹھ صوبے دے یوم ثقافت دی مناسبت نال شاندار تے سالاں یاد رہن والی تقریب دا انعقاد کر کے زندہ دل پنجابیاں دے دل جت لیتے۔ لہور دے الحمرا ہال وچ منعقد ہون والی ایس رنگ برنگ تقریب نے پنجابی ثقافت دے مختلف رنگ نمایاں کیتے۔ ایس تقریب نوں کامیاب بنان وچ محکمہ اطلاعات سنے دوجے اداریاں نے دن رات کم کیتا۔ یوم ثقافت دی مناسبت نال الحمرا وچ مختلف قسم دے سٹال لائے گئے جنہاں تے پنجاب دی ثقافت نال جڑے دستکاری سنے مختلف شیواں نمائش لئی پیش کیتی گئیاں سن۔
ایس یادگار تے سالاں یاد رہ جان والی تقریب دے اچیچے پروہنے سیکرٹری اطلاعات و ثقافت راجہ جہانگیر انور سن۔ پنجابی یونین دے صدر مدثر اقبال بٹ‘ ڈی جی پی آر ثمن رائے‘ راشد محمود‘ طارق عزیز تے پنجابی میڈیا گروپ دے صدر ندیم رضا نے تقریب وچ اچیچی رلت کیتی۔ سٹیج سیکرٹری دے فرائض ریاض خان نے ادا کیتے جنہاں نے اپنے برجستہ جملیاں نال تقریب نوں چار چن لا دتے۔
پنجاب دی یوم ثقافت دی تقریب دا باقاعدہ آغاز قومی ترانے نال کیتا گیا۔ پنجابی ثقافت اتے مبنی ایس شاندار تقریب وچ روایتی رقص‘ بھنگڑا‘ گدا پایا گیا‘ ڈھول دی تھاپ اتے ہر پنجابی جھوم اٹھیا۔ تقریب دے اختتام تک رنگا رنگ پروگرام جاری رہے۔ گلوکار شاہد عباس نے میاں محمد بخش دا کلام حاضرین دی نذر کیتا۔ منے پرمنے فوک گلوکار سائیں ظہور نے بابا بلھے شاہ دا کلام پڑھیا۔ گلوکار شاہد لوہار نے جگنی گائی تے منڈیاں دے نال بھنگڑا پایا جد کہ مالا نے اپنی ساتھی کڑیاں دے نال ڈھول دی تھاپ اتے پنجاب دا روایتی گدا پایا۔ مگروں کڑیاں تے منڈیاں نے پنجاب دا روایتی رقص کیتا تے تقریب دے شرکا نوں اپنے فن دے ذریعے چھج‘چاٹی سنے مختلف روایتاں بارے آگاہی وی فراہم کیتی جہنوں لوکاں نے بہت پسند کیتا تے دل کھول کے داد دتی۔
گلوکارہ صائمہ جہاں نے میڈم نورجہاں تے عذرا جہاں دے گائے ہوئے پنجابی گانے سنائے۔ منی پرمنی یوٹیوبر میمونہ ساجد نے پنجابی دی کافی تے میڈم نورجہاں دے پنجابی گیت گائے۔ فوک گلوکار فضل جٹ نے لوک گیتاں تے بھنگڑے نال میلہ لٹ لیا۔
سیکرٹری اطلاعات و ثقافت راجہ جہانگیر انور نے ایگزیکٹو ڈائریکٹر الحمرا ذوالفقار علی زلفی دے نال مختلف سٹالاں دا دورہ کیتا۔ الحمرا دی فضا وچ پنجابی گیت گونجدے رہے جد کہ دن بھر شہریاں دی آمدروفت دا سلسلہ جاری رہیا جد کہ ہال نمبر1شائقین نال کھچا کھچا بھریاہویا سی۔ سٹیج سیکرٹری ریاض خان نے تقریب دے شاندار انعقاد تے ایگزیکٹو ڈائریکٹر ذوالفقار علی زلفی نوں مبارکباد پیش کیتی جد کہ پنجابی زبان تے پنجاب دی ثقافت دے ودھا لئی مدثر اقبال بٹ‘ راشد محمود تے بابا نجمی دی کاوشاں نوں سراہیا۔
ایگزیکٹو ڈائریکٹر الحمرا ذوالفقار علی زلفی نے سالاں یاد رہن والی تقریب دے اختتام تے لوک فنکاراں تے تقریب دے شرکا دا شکریہ ادا کیتا جد کہ پنجابی دی ایہناں تنظیماں دا وی شکریہ ادا کیتا جنہاں نے ایس تقریب نوں کامیاب تے یادگار بنان لئی کوئی کسر نہیں چھڈی۔