چلدی پھردی آوارہ شاعری

ایم آر شاہد

جدوں اسیں گھروں باہر پیدل یاں کسے گڈی تے نکلنے آں تے سڑک تے چلدیاں گڈیاں تے نظر پیندی اے تے سانوں انج دے رنگ رنگ دے فقرے‘ مصرعے‘ شعر تے پتہ نہیں کیہ کیہ پڑھن نوں ملدا اے ایہ وی جنرل نالج دیاں گلاں ہوندیاں نیں۔ کسے تحریر نوں پڑھ کے ہاسا تے کسے فقرے نوں پڑھ کے رونا آندا اے تے ایہ چلدی پھردی شاعری بہت ساری جانکاری وچ وادھے دا کارن بن دی اے۔ اک مدت توں ایہ دلچسپ تے عجیب و غریب تحریراں دل و دماغ وچ اکٹھیاں کر رکھیاں سن سوچیا اج ایہدے تے گل ہونی چاہیدی اے۔ ایس تحریر وچ وقفے وقفے نال ایہناں فقریاں تے شعراں دا ذکر کیتا جاوے گا۔
ملنگنی داتا دی، ویکھ ٹور چکوری دی، توں لنگھ جا ساڈی خیر اے، پاس کر یا برداشت کر، ہن آرام ای، ماں کی دعا جا پُتر رکشا چلا، صبح اٹھ کر میرے سر پر ہاتھ رکھ دینا ماں، نہ جانے کسی گلی میں زندگی کی شام ہو جائے، طوطے ٹاہلیاں تے بہہ گئے نیں اوہ گئی 3348 سجن ویکھدے رہ گئے نیں، فیر آ گیا ایں سڑکاں تے لاریاں چوکاں وچ سپاہی، جی اوہ ویکھ 3395 آئی، چل نی عبداللہ میرا اے، چل جھوٹھی، اگ گڈی تے بمب ڈرائیور، دو ای شوق نیں اتھری موٹر تے سوہنا جی، جس نے ماں کو ستایا اس نے رکشا ای چلایا، ضد نہ کر سوہنیاں گجر تے آپ بڑا ضدی اے، وقت نے ایک بار پھر دلہن بنا دیا، ماواں ٹھنڈیاں چھاواں، ملنگنی پنجاں پیراں دی، چھڈ برے دی یاری، جلنے والے کا منہ کالا، خرچا مالکاں دا نخرے لوکاں دے، سڑیا نہ کر دعا کریا کر۔
جتھے اک پاسے ساڈے ایتھے درمیانے طبقے وچ موبائل فون دا کلچر پھیل رہیا اے تے دوجے پاسے عام طبقے وچ بساں‘ ٹرکاں‘ لوڈر رکشیاں‘ موٹرسائیکلاں پاروں موبائل شاعری دا کلچر مقبول ہوندا ہویا پشاور توں کراچی تک بائی روڈ پھیلدا جا رہیا اے۔ ایس طرح ٹرکاں‘ بساں تے رکشیاں دے پچھے لکھی جان والی شاعری اوس طبقے دی محرومیاں دی آئینہ دار ہوندی اے جہنوں اسیں ڈرائیور طبقہ کہنے آں تے جہناں دی عمر پشاور توں کراچی دا فاصلہ طے کردے ہوئے کٹ جاندی اے۔
کیوں کھڑے ہو چپ لو آ گیا بٹ گروپ، پیسے مُک گئے سجن رُس گئے، نصیب اپنا اپنا، اچھا دوست پھر ملیں گے، جاپان شہزادی پنجاب کی گود میں، ندی کنارے بلبل بیٹھی دانا کھاوے چھلی دا، نال لے چل رکشے والیا دل نہیں لگدا کلی دا، پپو یار تنگ نہ کر، کبھی نہ پہنچنے سے دیر سے پہنچنا بہتر ہے، چل پگلی، لاڈو رانی۔
ٹی وی تے ہٹ گانیاں تے ٹرکاں‘ بساں دے پچھے لکھی جان والی ایس آوارہ شاعری وچ فرق صرف ایناں اے کہ چلدی پھردی شاعری نوں سپانسر کرن والی کوئی کمپنی نہیں نہیں۔

تے ایسی شاعری تے ویسی شاعری دے مفہوم وچ کوئی خاص فرق نہیں۔ آوارہ شاعری نوں سنیا نہیں جا سکدا پڑھیا جا سکدا اے تے ایہدے پڑھن لئی کسے سکول‘ کالج وچ داخلہ لین دی تھاں صرف بائی روڈ سفر کرنا پیندا اے۔ میں وی جدوں کدی لہور توں دوجے شہراں ول سفر کرنا واں تے ایہ چیزاں خاص طور تے نوٹ کرنا واں۔ مثلاً اک ٹرک دے پچھے لکھیا سی پلٹ کر دیکھ اے ظالم، تمنا ہم بھی رکھتے ہیں، اگر تم کالج میں پڑھی ہو ڈرائیوری ہم بھی کرتے ہیں۔ ایسے طرح ہور فقرے، محاورے، شعر ویکھو:
ڈرائیور ڈرائیوری کر نظریں ملانا چھوڑ دے، بریک بے وفا ہے ریس لگانا چھوڑ دے، ڈرائیور کی زندگی عجیب کھیل ہے موت سے بچے تو سنٹرل جیل ہے، ماں کی دعا جنت کی ہوا، ٹائم میری مجبوری اے، یہ سب میری ماں کی دعا ہے تم میری نظر میں ہو، صرف تم، خیر نال جا خیر نال آ، بابا مست زبردست، کالی پری، صدقہ مولا علی دا، لاکھ نخرے دکھائو لوڈ اٹھانا پڑے گا بن کے دلہن میانوالی جانا پڑے گا۔
ایس شعر توں نہ صرف ایہ پتہ لگدا اے کہ ڈرائیور دا مستقل پتہ کیہ اے تے مستقبل دے ارادے کیہ نیں۔ اک ہور بس دی پشت تے لکھیا سی۔ کل چودھویں کی رات تھی بالٹی میں تیرا عکس دیکھا اور پھر بالٹی ہلا ہلا کر اس میں تیرا رقص دیکھا۔ ایس شعر وچ ڈرائیور کی اوس محرومی دا احساس پایا جاندا اے جہدے تحت اوہ دن رات سفر دی حالت وچ رہن پاروں اوہ نہ تے کسے سینما وچ بارش وچ بھیگے فلمی رقص ویکھ سکدا اے اوہ بالٹی دے پانی توں ای اپنا شوق پورا کر لیندا اے۔
دیکھ مگر پیار سے، دل جلے، آ گیا نوکر بری سرکار دا، میں دیوانی مستانی گنج شکر دی، بھٹی دی موٹر جگ ویکھے، دشمن دنیا محبت کی، رکھ پیر چل شہر، خواجہ کی دیوانی، میں نوکر بابا فرید سرکار دا، پاگل ٹائم، پلے نہیں بنھدے رزق پنچھی تے درویش جہناں توکل رب تے اوہناں نوں رزق ہمیش، پنگا جی، ہم نے تو رو رو کے ٹب بھر دیئے وہ آئے اور چپکے سے نہا کر چل دیئے، قسمت آزما چکا ہوں مقدر آزما رہا ہوں کسی بے وفا کی خاطر رکشا چلا رہا ہوں، تیری خیر ہووے۔
اک ہور سفری شعر ویکھو:
ہزاروں منزلیں ہوں گی، ہزاروں گاڑیاں ہوں گی
سواری ہم کو ڈھونڈے گی نجانے ہم کہاں ہوں گے
جیویں سفر دوران سواری نال جہڑی دوستی تے جان قدری ہو جاندی اے اوہ یاد بن کے ڈرائیور دے نال سفر کردی اے۔ طنزومزاح دے نال نال اکثر شعراں وچ چھیپ ہوئے پیغامات وی ملدے نیں۔ اوہ بڑے مزے دے ہوندے نیں مثلاً امریکہ نہیں جا سکتا کراچی جا رہا ہوں، میری جان فکر نہ کرنا کہ واپس آ رہا ہوں۔ انج دا ای اک ہور شعر جہدے وچ بس دے مالک تے ڈرائیور دے ڈومیسائل دے نال نال اوہدے آبائی شہر دی یاد تے محبت دی جھلک نظر آندی اے تے اوہ ایس طرح اے۔
ہزاروں شہر ہیں لیکن ہزارہ ایک ہوتا ہے
وہ تجھ کو یاد رکھتا ہے جو بندہ نیک ہوتا ہے
ایس طرح جے بساں‘ ٹرکاں تے کیتی جان والی آوارہ شاعری نوں سپانسر مل جاندے تے ایس چلدی پھردی شاعری دے راہیں کوئی وی پیغام ٹی وی تے ریڈیو دا سہارا لئے بناں پہنچایا جا سکدا اے۔ ممکن اے بساں‘ ٹرکاں تے ٹریناں توں گل ودھ کے ہوائی جہازاں تک جا پہنچے تے سانوں صدر مملکت تے دوجے وزراء دے دوریاں تے جان تے اوہناں دے سرکاری جہاز تے ایہ شعر لکھیا ہویا نظر آوے کہ:
کل چودھویں کی رات تھی، شب بھر رہا چرچا میرا
کچھ نے کہا یہ ٹھیک ہے کچھ نے کہا چمچہ تیرا
کوئی بندہ کسے دی سوچ تے فکر تے پہرا نہیں لا سکدا۔ ہر انسان دی اپنی سوچ‘ اپنی فکر‘ اپنا شوق تے اپنا ذوق اے۔ بہرحال ایہ چلدی پھردی شاعری سانوں سوچن دی فکر دیندی اے۔٭