پندھ،پنتھ تے مشکل

غلام شبیر عاصم

افراتفری،پھڑلو پھڑلو تے مارو مار تے نٹھے جاندے ویلے نوں انھے واہ چھوہن دی کاہل ہولی ہولی شہراں ولوں پِنڈاں ول وی جیویں مونہہ کر آئی اے۔اس کاہل نے جسراں ساتھوں برداشت،صبر تے تحمل کھوہ لیا اے تے بس اسیں نسے ای جا رہے آں فطرت دے نظارے اگوں دی ہو ہو کے ساڈا راہ ڈکن دی کر رہے نیں،پر اسیں انھے واہ ای نسے جا رہے آں۔شہراں دے بِھیڑ بھڑکے تے شور شرابے توں بچن لئی،ہوا بدلی لئی تے ساہ سوکھا کرن لئی کدی لوک شہراں توں پِنڈاں ول رخ کردے سن۔پر اج کل شہراں والی گھٹن تے حبس،دھواں رولی تے ٹریفک دا زور پِنڈاں ول وی آن وڑیا اے، پِنڈاں دے کھلہے ڈلھے راہ تے گلیاں وچ وی اج شہر دے کسے وڈے چوک توں رش گھٹ نہیں۔ایتھے وی ٹریفک پھس جاندی اے۔وڈی گل ایہ وے کہ ایتھے ساڈے معاشرے اندر ہر انسان دے اندر دی ٹریفک دا وی ایہو ای حال اے۔سوچاں تے فِکراں تے سیانف دی اڈی بھنجے نہیں لگدی پئی۔
ساڈے اندر اج جِسراں جِن بھوت تے بڈاوے ات چکی نچی جا رہے نیں،اک عجیب جہئی ہاڑبوں ہاڑبوں اے۔تے ایس وجہوں جیویں فطرت دے نظارے انھے انھے جہئے ہندے جارہے نیں۔پِنڈاں دا اک اپنا حسن تے ریہت بیہت سی،جیہڑی ترقی دے شور شرابے توں سہم جہئی گئی اے۔ترقی کوئی بری نہیں،ترقی ہونی چاہیدی اے۔ایہدے نال نال اپنی روائت تے وسیب نوں وی ضرور بچاونا چاہیدا اے۔ایس ترقی نے وسیب دا جیویں مونہہ دوجے پاسے لا کے رکھ دتا اے یکدم بدلاو آون نال محسوس کرن والے لوکاں نوں چکر جہیا آگیا اے تے اوہ سِر پھڑ کے بہ گئے نیں۔لگدا اے فطرت دے رنگ جیویں پِھکے پے گئے نیں۔کئی شیواں مر مک گئیاں نیں،تے شیواں نال جڑیاں حالتاں،کیفیتاں تے لفظ وی گواچ گئے نیں۔ہر پِنڈ دے باہر کدی چھپڑ ضرور ہندا سی۔جِتھے گرمیاں سردیاں پانی کٹھا ہویا کھلوتا رہندا سی،مال ڈنگر نوں ایہدے وچ واڑ کے نوایا جاندا سی۔جال لا کے مچھیاں وی پھڑیاں جاندیاں سن۔چھپڑ وچوں گِلی مٹی کڈھ کے جنانیاں مکاناں دیاں چھتاں لِمب دیاں سن،مٹی دے چلھے تے ہور شیواں بنائیاں جاندیاں سن۔پِنڈ دے گھبرو منڈے تے بال ایانے چھپڑ وچ وڑ کے پانی دیاں کھیڈاں کھیڈدے سن،ایہناں کھیڈاں دا حضرت وارث شاہ نے اپنی ہِیر وچ وی ذکر کیتا اے،چھپڑ وی اوہدوں اِک طرحاں منڈیاں لئی ’’کھیڈ دا میدان‘‘ ہندے سن جس اندر کھیڈاں کھیڈیاں جاندیاں تے پانی توں ورزش والا کم لیا جاندا سی۔پر ویلے نال ودھدی ہوئی ساڈی ہوس تے بھکھ نے ایہناں چھپڑاں نوں وی پور کے رسِیاں فِیتے مار کے کوٹھے بنا کے چھپڑاں دا گاٹا وڈھ کے رکھ دتا اے،تے پِنڈ جسراں ٹنڈے ٹنڈے تے عجیب جہئے لگن لگ پئے نیں۔پِنڈاں دے باہر مِیلاں دے مِیل،کئی کئی کِلے تے کنالاں تھاں ویہلی پئی ہندی سی۔جتھے ڈنگر چگدے،تے منڈے کِھدو کھونڈی تے بالی بال کھیڈدے سن۔ڈنگراں دے چگن لئی تھانواں ویہلیاں پئیاں ہندیاں سن،مجھاں گانواں،بھیڈاں بکریاں ہریاول چگدیاں سن تے برکت بھریا رجواں ددھ دیندیاں سن۔انسان ہووے یا حیوان،کھان نوں چنگا چوکھا مِلے تے جیون سکھالا ہوجاندا اے۔ڈنگراں دی زندگی دا ایناں انحصار انساناں اتے نہیں جِناں انساناں دا حیواناں اتے وے۔
کئی پکھوں ساڈی حیاتی دیاں لوڑاں حیواناں نال جڑیاں ہوئیاں نیں،تے اجکل ایہ لوڑاں کئی حوالیوں کئی شکلوں پوریاں نہیں ہو رہیاں۔پیرو پیر ودھدی ہوئی انسانی آبادی،مشینی ترقی تے تبدیلی دا کِھلردا ہویا ہڑھ ساڈے کلچر دی شکل وگاڑن دے نال نال کچھ سہولتاں وی ساتھوں کھوہ رہیا اے۔تے ایسراں ترقی وجہوں کئیاں شیواں دا قتلام وی ہورہیا اے۔خاص کر جہدے وجہوں پِنڈاں دی رہتل دا حلیہ وِگڑدا جا رہیا اے۔رہتل تے وسیب جِسراں تنگ تے گھٹواں جہیا ہندا جا رہیا اے۔آبادی ودھدی جا رہی اے، دھرتی جیویں سوڑی ہندی جارہی اے۔ددھ دینے ڈنگر کدی کھلِہیاں تھانواں تے اپنے دھیانے چگدے آپے اپنا ڈِھڈ بھر کے شاماں ویلے کِلے تے آن کھلوندے سن،جہدے نال مال ڈنگر وی کھلہی ہوائے خوش تے تندرست رہندا سی۔پر اج ایہ ساریاں کھلیاں تھانواں مک گئیاں نیں۔انسانی آبادیاں”شادیاں” نوں کھا گئیاں نیں۔کالونیاں بنن نال باغ باغیچے تے رکھاں دا قتلام جہیا ہوگیا اے۔کالونیاں نے کھلہیاں ہواواں فضاواں دا گل گھٹ کے تتیاں اگ ہواواں دے تنبو تان دِتے نیں،بلکہ لنبو تان دِتے نیں۔تے انسانی زندگی پل پل لوسدی جارہی اے۔اج ڈنگراں دے چگن لئی کھلہیاں تھانواں مکن نال حیوان وی کِلے دے قیدی ہوکے رہ گئے نیں۔ناں باہر چگن جوگیاں تھانواں رہیاں،ناں چارن جوگا کسے کول ویہل ای رہیا اے۔جدوں دھرتی تنگ ہوکے مونہہ متھا ای چاڑھ گئی تے پھیر مجھاں گانواں وی ددھ چاڑھ گئیاں،تے ددھ چڑھن نال پھیر ددھ دا مل وی چڑھ گیا۔ددھ انسانی آبادی مطابق جِدوں گھٹ گیا تے پھیر ددھ دی کھپت پوری کرن لئی کیمیکل مِلیا بناوٹی تے زہریلا ددھ وی ہر پاسے عام ہوگیا۔تے لوک اپنا چسکا یاں لوڑ پوری کرن لئی اکھیں ویکھ کے موہرا کھان نوں تیار ہوگئے۔اِک گڑوی نال اِک فری دے کاروبار نے ساڈیاں نساں تیک بلکہ”نسلاں تِیک” زہر اپڑا دتا اے۔تے اسیں زہراں ہتھوں روگاں جوگے رہ گئے آں۔
لہو وچ مٹی دے اثرات گھٹ کے زہراں دے اثرات ودھ گئے نیں۔باہر دی ریت بجری تے سیمنٹ والی حیاتی وجہوں اسیں باہروں ای نئیں اندروں وی سِیمنٹے تے کیمیکلے گئے آں۔کیمیکلاں طرحاں پکیاں سڑکاں تے مکاناں توں خربوزے توں خربوزے وانگ رنگ پھڑ کے اسیں پکے پیڈے،سخت تے بے دِیدے،بے حِس،پتھر دل تے زہری جہئے ہندے جا رہے آں۔لگدا اے سانوں ہون ایس شکل وچوں بلکہ مشکل وچوں کڈھ کوئی نہیں سکدا۔جے سانوں کِسے کڈھن دی کیتی وی تے ساڈا پندھ بلکہ ’’پنتھ‘‘ کھوٹا ہوجائے گا۔بے حسی تے ذلالت ساڈا پنتھ بن گیا اے۔سانوں ایس چوں کوئی نہ کڈھے،اسیں نہیں نِکلنا چاوہندے،ساڈا پینڈا کھوٹا ہوجائے گا۔ویلا اگے لنگھ جائے گا،اسیں پِچھے رہ جاں گے۔سانوں رہن دیو،سانوں مرن دیو۔سانوں کھوبے وچوں نہ کڈھو،ساڈا پنتھ میلا ہوجائے گا،پندھ کھوٹا ہوجائے گا،اسیں مشکل وچ پے جاں گے،سانوں رہن دیو سانوں نہ کڈھو۔٭