مشاہیر باغبانپورہ لاہور

مرزا عثمان بیگ

اجڑے ہوئے لوگوں سے گریزاں نہ ہوا کر
حالات کی قبروں کے یہ کتبے بھی پڑھا کر
لہور واقع ای لہور اے۔ کجھ لوک ایہنوں باغاں دا شہر آکھدے نیں تے اوہو کجھ ایہنوں کالجاں دا شہر وی آکھدے نیں۔ لہور ہر طرح نال مشہور تے دوجے شہراں توں منفرد شہر اے چاہے ایہدے باغ ہون‘ مقبرے ہون یا فیر قبرستان۔ ایتھے صرف لہور دے علاقے باغبانپورہ وچ موجود قبرستاناں دی ای گل کراں گا۔ لہور شہر وچ تہانوں تقریباً ہر مذہب دی آخری رسومات ادا کرن دی جگہ ملن گئیاں۔ لہور وچ اجیہے قبرستان وی موجود نیں جتھے تن منزلہ قبراں نیں۔ ایسی قبراں وی نیں جتھے اک ای قبر وچ چار چار لوک اک ای خاندان دے دفن نیں۔ کجھ قبراں دے کتبے اوہناں نوں دوجی قبراں توں منفرد بناندے نیں۔ کجھ قبراں کئی سو سال گزرن دے باوجود اج وی اصلی حالت وچ تے اصلی جگہ تے واقعہ مقتم اتے ای مل جاندیاں نیں تے کجھ قبراں جہڑی چھ ست سال پہلے بنی ہوندیاں نیں غائب ہو جاندیاں نیں۔ شاید ایہہ اعزاز وی لہور نوں حاصل اے جتھے کئی فرقیاں تے کئی ملکاں دے لوکاں دی قبراں موجود نیں۔ ہن تک میں پنجاب دے مختلف علاقیاں دے قبرستاناں تے مختلف قبراں ویکھ چکیا واں لیکن اینی منفرد اینی عظیم ہستیاں دی آخری آرام گاہواں شاید ای کسے دوجے شہر دے قبرستان وچ واقع ہووے۔ ایہدی وجہ شاید میانی صاحب قبرستان وی ہووے جہنوں نہ صرف لہور بلکہ پنجاب دا سب توں وڈا قبرستان آکھیا جاندا اے۔ کجھ تریخ دان تے ایہنوں ایشیا دا سب توں وڈا قبرستان آکھدے نیں۔ لہور وچ جتھے تہانوں انساناں دی قبراں ویکھن نوں ملدیاں نیں اوتھے ای جانوراں تے پرندیاں دی قبراں وی ویکھن نوں ملدیاں نیں۔ جیویں حضرت شاہ کمال دے دربار دے نال والے قبرستان وچ اک زنانی دی قبر نائلہ چوہدری دے ناں توں موجود اے جہدے کتبے اتے اوہدے قاتل ڈاکٹر دا ناں وی خاندان دے بندیاں نے کتبے اتے لکھوا دتا اے۔ ایسے طرح اک بزرگ دے کتے تے اک بزرگ دے باز دی قبر وی موجود اے۔ میں ایہہ مضمون کیوں جے باغبانپورہ دے مشاہیر اتے لکھ رہیا واں تے میری کوشش ہووے گی کہ زیادہ شخصیات دا تعلق باغبانپورہ تے شالیمار دے علاقے نال ہووے۔ باغبانپورہ دے علاقے وچ وی تہانوں بہت ساری منفرد قبراں ویکھن نوں مل جاندیاں نیں بلکہ کجھ قبراں تے قبرستان ایسے وی نیں جنہاں دی مثال پورے لہور وچ نہیں ملدی جیویں سروووالامقبرے وچ موجو د بیگم شرف النسا دی قبر لہور وچ موجود قبراںوچ سبھ توں منفرد اے کیوں جے ایہہ قبر اونچائی تے اے قبر تک رسائی بہت اوکھا کم اے۔ لہور وچ بہتی قبراں زمین وچ نیں یا تہہ خانیاں وچ مگر ایہہ قبر کافی اونچائی تے بنائی گئی اے تے مگروں مقبرہ نوں چاروں پاسوں بند کردتا گیا اے۔ بیگم شرف النسا دا تعلق بیگم پورہ دے شاہی خاندان توں سی تے تہاڈا مقبرہ باغبانپورہ دے علاقے بیگم پورہ وچ واقع اے۔ تہاڈا تعلق لہور دے گورنر نواب زکریا دے خاندان نال سی۔ ایسے طرح پنجاب دے عظیم صوفی بزرگ حضرت شاہ حسین جہڑے زمانے وچ مادھولال حسین دے ناں توں مشہور نیں دا دربار وی باغبانپورہ دے علاقے وچ موجود اے۔ حضرت شاہ حسین دے دربار وچ حضرت شاہ حسین تے مادھو لال حسین دی قبراں نال نال نیں۔ تہانوں پنجابی ادب دی صنف کافی دا موڈھی وی آکھیا جاندا اے۔ تسیں 1539 عیسوی بمطابق 945 ہجری نوں اندرون ٹیکسالی دروازے لہور وچ پیدا ہوئے۔ تسیں لوکاں وچ شاہ حسین‘ لال حسین‘ مادھو لال حسین دے ناں توں مشہور او۔ ہر سال مارچ دے مہینے وچ تہاڈا عرس منایا جاندا اے۔ پوری دنیا توں عقیدت مند حاضری دیندے نیں تے دربار وچ چراغاں کردے نیں۔ تہاڈا عرس مبارک لوکاں وچ میلہ چراغاں تے میلہ شالامار دے ناں توں مشہور اے۔ تہاڈا مزار شالی مار کالج توں پیدل پنج منٹ دی دوری اتے واقع اے۔ حضرت شاہ حسین1599 نوں فوت ہوئے۔ پہلے پہل تہانوں شاہدرہ وچ دفن کیتا گیا مگر ہر سال سیلاب آن پاروں تہانوں باغبانپورہ دے علاقے وچ دفن کیتا گیا۔
ربا میرے حال دا محرم توں‘ اندر توں ہیں باہر توں ہیں‘ روم روم وچ توں‘ توں ہی تانا توں ہی بانا‘ سبھ کجھ میرا توں کہے حسین فقیر نمانا‘ میں ناہیں سبھ توں
پنجابی زبان دے بہت وڈے شاعر جنہاں نوں عوامی شاعر وی آکھیا جاندا اے استاد دامن دی آخری آرامگاہ وی مادھولال حسین دے دربار دے نال والے قبرستان وچ واقع اے۔ جیویں ای تسیں دربار شریف توں باہر نکلدے استاد دامن دی آخری آرامگاہ اے۔ استاد دامن دا اصل ناں چراغ دین سی۔ تسیں 1909 نوں کوچہ ڈوگراں چوک مستی لہور وچ میرا بخش دے گھر پیدا ہوئے۔ تسیں ساری زندگی غریب عوام دے حقوق دی گل کیتی۔ تہاڈی شاعری معاشرے وچ بہتری لیان لئی تے عوام دی زبان وچ عوام دی امنگاں دی ترجمان سی۔ شاید ایس لئی استاد دامن نوں عوامی شاعر آکھیا جاندا سی۔ تسیں 3دسمبر 1984 نوں لہور وچ فوت ہوئے۔تہانوں حضرت شاہ حسین دے نال والے قبرستان وچ سپردخاک کیتاگیا۔ تہاڈی قبر پکی اے تے سراہنے کتبہ لگیا ہویا اے تے اتے لال رنگ دی لکھائی ہوئی اے۔شاعر مشرق حکیم الامت ڈاکٹر علامہ محمد اقبال دی پہلی بیگم کریم بی بی دی قبر وی باغبانپورہ دے علاقے گھاس منڈی توں تھوڑا اگے کرن شادی ہال دے سامنے والے حافظ پورہ قبرستان وچ واقع اے۔ کریم بی بی علامہ اقبال دی پہلی بیوی سن۔ اوہناں نال علامہ اقبال دا ویاہ 5 مئی 1893 نوں ہویا۔ کریم بی بی توں علامہ اقبال دے بال معراج بیگم تے آفتاب اقبال سن۔ معراج بیگم دی قبر سیالکوٹ تے آفتاب اقبال دی قبر کراچی وچ واقع اے۔ کریم بی بی دا تعلق گجرات دے اک پڑھے لکھے گھرانے نال سی۔ کریم بی بی 74سال دی عمر وچ 28فروری 1947 نوں لہور وچ وفات پا گئیاں تے تہاڈی قبر باغبانپورہ دے علاقے وچ واقع اے۔ ایسے طرح ڈاکٹر علامہ محمد اقبال دے صاحبزادے جسٹس (ر) ڈاکٹر جاوید اقبال دی آخری آرامگاہ وی باغبانپورہ دے علاقے بیگم پورہ وچ واقع اے۔ ڈاکٹر جاوید اقبال 5 اکتوبر 1924 نوں سیالکوٹ وچ پیدا ہوئے۔ ڈاکٹر جاوید اقبال ایم اے انگریزی ایم اے فلاسفی تے بار ایٹ لا سن۔ ڈاکٹر جاوید اقبال 1982 توں 1986تک لہور ہائیکورٹ دے چیف جسٹس رہے۔ ڈاکٹر جاوید اقبال سینیٹ دے وی رکن رہے۔ ڈاکٹر جاوید اقبال علامہ اقبال دی اہلیہ سردار بیگم وچوں سن۔ سردار بیگم علامہ محمد اقبال دی تیجی بیگم سی۔ کجھ لوک دوجی بیگم وی آکھدے نیں۔ ڈاکٹر جاوید اقبال دا انتقال 3اکتوبر 2015 نوں ہویا۔ تہانوں تہاڈی وصیت دے مطابق تہاڈے سسرال دے قبرستان واقع بیگم پورہ حضرت ایشاں دے دربار دے نال احاطے وچ دفن کیتا گیا۔ ڈاکٹر جاوید اقبال دی قبر پکی اے۔ تسیں سپریم کورٹ آف پاکستان دے وی جسٹس رہے۔ تہاڈے دو پتر منیب اقبال تے ولید اقبال نیں۔ ڈاکٹر جاوید اقبال دی بیگم وی جسٹس سن۔ جسٹس ناصرہ جاوید۔

باغبانپورہ تے شالیمار دے علاقے وچ اینی زیادہ مشہور شخصیات نیں کہ جے تفصیل نال لکھن لگاں تے شاید اک اک شخصیت اتے اک اک کتاب لکھی جا سکدی اے۔ باغبانپورہ دے علاقے وچ کئی مشہور مقبرے‘ دربار‘ شہزادے تے شخصیتاں دی قبراں موجود نیں۔ تحریک پاکستان وچ اہم کردار ادا کرن والی میاں فیملی دا آبائی قبرستان تے حویلیاں وی باغبانپورہ دے علاقے وچ مادھولال حسین دے کول نیں۔ لہور وچ میانی صاحب مگروں شاید ای اینی اہم شخصیات دی آخری آرام گاہواں کسے ہور قبرستان وچ واقع ہووے جنی میاں فیملی باغبانپورہ دے آبائی قبرستان وچ موجود نیں۔ ایہہ قبرستان ایس ویلے تے چاروں پاسے آبادی ای آبادی وچ گھِریا ہویا اے۔ ایس قبرستان وچ پاکستان دے پہلے چیف جسٹس سر عبدالرشید‘ ہائیکورٹ دے پہلے مسلمان جج میاں شاہ دین‘ ہمایوں تے پنجاب دی سیاست تے صحافت دا وڈ ا ناں میاں افتخار الدین‘ میاں سہیل افتخار تے عارف افتخار‘ سر محمد شفیع‘ مسلم لیگ لہور/شفیع گروپ (میاں بشیر احمد‘ بیگم گیتی آرا‘ اصغری خانم تے بیگم جہاں آرا شاہنواز‘ میاں یوسف مہر مہنگا تے ایسی بہت ساری اہم شخصیات دی قبراں ایس قبرستان وچ موجود نیں۔ میاں محمد شاہ دین ہمایوں‘ جسٹس شاہ شاہ دین ہمایوں 2اپریل 1868 نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔اکتوبر 1908 وچ ہائی کورٹ دے پہلے مسلمان جج مقرر ہوئے۔ جسٹس شاہ دین ہمایوں 1906 وچ وفد شملہ وچ شامل سن ۔ تسیں مسلم لیگ دے بانی ارکان وچوں سن۔ تہاڈا انتقال 2جولائی 1918 نوں ہویا تے تہانوں تہاڈے آبائی قبرستان باغبانپورہ وچ دفن کیتا گیا۔ مال روڈ تے پنجاب اسمبلی دے سامنے شاہ دین منزل وی واقع اے۔ جسٹس سر عبدالرشید‘ سر عبدالرشید 29جون 1889 نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔ پاکستان دے پہلے چیف جسٹس آف پاکستان سر عبدالرشید دا تعلق وی باغبانپورہ دی مشہور میاں فیملی آف باغبانپورہ توں سی۔ قائداعظم محمد علی جناح کولوں گورنر دا حلف سر عبدالرشید نے لیتا۔ 6 نومبر 1981 نوں لہور وچ فوت ہوئے۔ تہاڈی آخری آرام گاہ میاں فیملی دے ابائی قبرستان وچ اے۔ قبر پکی اے تے سرہانے کتب لگیا ہویا اے۔ میاں بشیر احمد میاں بشیر احمد جسٹس شاہ دین ہمایوں دے پتر تے مسلم لیگ دے بانی رکن سر میاں محمد شفیع دے داماد تے بیگم گیتی آرا دے شوہر سن۔ تہانوں قائداعظم دے وفادار تے قریبی ساتھیاں وچ شامل کیتا جاندا اے۔قائداعظم تے محترمہ فاطمہ جناح کئی واری لہور وچ اوہناں دی رہائشگاہ اتے تشریف لیائے۔ میاں بشیر احمد تے مشہور نظم ملت کاپاسباں ہے محمد علی جناح وی لکھی۔ جوہُن وی بطور ملی نغمے دے پیش کیتی جاندی اے۔ قومی زبان دی خدمت لئی 1922 وچ ’’ہمایوں‘‘ دے ناں توں جریدہ کڈیا۔ 23مارچ 1940 نوں لہور دے اقبال پارک وچ مسلم لیگ دے سالانہ اجلاس دے استقبالیہ دا سیکریٹری نامزد کیتا گیا۔ تسیں تحریک پاکستان وچ ودھ چڑھ کے حصہ لیتا۔تسیں 3مارچ 1973 نوں لہور وچ فوت ہوئے تے اپنے آبائی قبرستان وچ اپنے والد شاہ دین ہمایوں دے قریب ای دفن نیں۔ سر میاں محمد شفیع مسلم لیگ بنان والے وفد وچ شامل سن۔ تسیں مسلم لیگ دے بانی ارکان وچوں سی۔ سر محمد شفیع سرسید احمد خان دے ہم خیال سن۔ لہٰذا اوہناں نال ملاقات وی کر رکھی سی تے محمڈن ایجوکیشنل کانفرنس دے پلیٹ فارم توں سرسید دا پیغام پنجاب وچ گھر گھر پہنچایا۔ مسلم لیگ نال اختلاف مگروں لہور مسلم لیگ/ شفیع گروپ دے صدر وی رہے۔ سر محمد شفیع 10مارچ 1869 نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔ سر محمد شفیع دا شمار برصغیر دے مشہور وکیلاں وچ ہوندا سی۔ تسیں ایف سی کالج تے گورنمنٹ کالج لہور توں فارغ التحصیل سن۔سر محمد شفیع دا ویاہ پہلے چیف جسٹس آف پاکستان سر عبدالرشید دی وڈی بھین نال ہویا۔ تحریک پاکستان وچ نمایاں زنانیاں بیگم جہاں آرا شاہنواز تے بیگم گیتی آرا بشیر تہاڈی دھیاں سن۔ سر محمد شفیع7جنوری 1932 نوں فوت ہوئے۔ تہاڈی آخری آرام گاہ اپنے آبائی قبرستان وچ قبر پکی اے مگرایہدے تے کوئی کتبہ نہیں اے۔ بیگم جہاں آرا شاہنواز‘ بیگم جہاں آراشا ہنواز سر محمد شفیع دی وڈی دھی سی اوہناں دا ویاہ سر شاہنواز نال ہویا۔ بیگم جہاں آرا شاہنواز تحریک پاکستان دی سرگرم کارکن تے قائد سن۔ تسیں تحریک پاکستان وچ ودھ چڑھ کے حصہ لیتا۔ پنجاب وچ جنہاں زنانیاں نے مسلم لیگ نوں منظم کرن وچ اہم کردار ادا کیتا۔ اوہناں وچ بیگم جہاں آرا شاہنواز دا ناں سب توں پہلے آندا اے۔ تسیں پنجاب وچ مسلم لیگ دی زنانیاں دی شاخ قائم کیتی۔ تحریک پاکستان دے دوران تہانوں کئی واری گرفتار کیتا گیا۔ تسیں 1937 وچ مسلم لیگ کونسل دی رکن وی رہیاں۔ بیگم جہاں آرا شاہنواز 27نومبر 1979 نوں فوت ہوئی تے اپنے آبائی قبرستان باغبانپورہ وچ مدفون نیں۔
بیگم گیتی آرا
بیگم گیتی آرا 11 اگست 1899 نوں سر محمد شفیع دے گھر پیدا ہوئی۔تسیں تحریک پاکستان وچ اپنی بہن بیگم جہاں آرا شاہنواز دے نال ودھ چڑھ کے حصہ لیتا۔ تسیں پنجاب زنانیاں مسلم لیگ دی صدر وی رہیاں۔ تہاڈا ویاہ میاں بشیر احمد نال ہویا جہڑے قائداعظم دے قریبی ساتھیاں وچ شمار ہوندے نیں۔ تسیں سول نافرمانی تحریک وچ وی حصہ لیتا تے کئی علاقیاں تے جلوساں دی قیادت وی کیتی۔ تسیں28 جنوری 1978 نوں فوت ہوئیاں۔ تہاڈی آخری آرام گاہ اپنے آبائی قبرستان وچ واقع اے۔ میاں فیملی آف باغبانپورہ تے کئی کتاباں تحریر کیتیاں جا سکدیاں نیں۔ پاکستان دے پہلے چیف جسٹس‘ پہلے مسلمان جج‘ مسلم لیگ دے بانی ارکان تے سیاست‘ صحافت زندگی دے ہر شعبے وچ نمایاں کارکردگی دکھان والیاں وچ میاں فیملی آف باغبانپورہ دا کوئی نہ کوئی فردلازمی شامل ہووے گا۔ ایتھے کیوں جے مینوں ودھ توں ودھ باغبانپورہ تے اوہدے کول دے علاقیاں دی شخصیات دے متعلق لکھنا اے ایس لئی بس اک آخری شخصیت میاں فیملی دی دس کے فیر کسے ہور خاندان دا تعارف شروع کرنا اے۔
میاں افتخار الدین
آپ 8اپریل 1907 نوں میاں جمال الدین دے گھر پیدا ہوئے۔ تہاڈے والد دا تعلق میاں فیملی آف باغبانپورہ نال سی۔ سرکار دربار وچ اوہناں دی بہت عزت و تکریم سی۔ میاں افتخارالدین نے سیاست‘ صحافت دے میدان وچ اپنا ناں بنایا۔ تسیں اپنی سیاسی زندگی دا آغاز 1935 وچ کیتا۔ میاں افتخار الدین نے 1936 وچ کانگریس پارٹی وچ شمولیت اختیار کیتی تے 1937 وچ پنجاب صوبائی اسمبلی توں ممبر منتخب ہوئے۔ تسیں صوبائی کانگریس پنجاب دے صدر وی رہے۔تسیں 1940 توں 1945 تک پنجاب کانگریس دے صدر وی رہے۔ میاں افتخارالدین جواہر لال نہرو دے قریبی ساتھیاں وچ شامل سن۔ تسیں 1945 تک کانگریس دے سرگرم رکن رہے۔ ستمبر 1945 وچ مسلم لیگ وچ شمولیت اختیار کیتی۔ 1946 وچ مسلم لیگ توں صوبائی اسمبلی دے ممبر منتخب ہوئے تے حضر حیات ٹوانہ تے یونیسٹ پارٹی دے خلاف تحریک دے بانی سن۔ آزادی مگروں میاں افتخار الدین صوبائی مسلم لیگ پنجاب دے پہلے صدر وی رہے۔ حکومت پنجاب دے وزیر منتخب ہوئے میاں افتخارالدین واحد مسلمان پارلیمنٹ وچ جنہاں نے قرارداد مقاصد دی مخالفت کیتی۔ مسلم لیگ توں وکھ ہو کے 1950 وچ آزاد پاکستان پارٹی دی بنیاد رکھی۔ پاکستان وچ پہلے مارشل لا تک میاں افتخارالدین قومی اسمبلی دے رکن رہے۔ میاں افتخارالدین 6جون 1962 نوں 54 سال دی عمر وچ فوت ہوئے تے تہاڈی آخری آرام گاہ میاں فیملی دے آبائی قبرستان وچ واقع اے۔ قبر پکی اے تے سراہنے کتبہ لگیا ہویا اے۔ میاں فیملی دے لوکاں نے تحریک پاکستان وچ ودھ چڑھ کے حصہ لیتا۔ جہڑے ویلے مسلمان برصغیر وچ مشکلاں نال دوچار سن۔اوس ویلے ایس خاندان دے لوکاں نے مسلماناں دی فلاح و بہبود لئی بے حد خدمات سرانجام دتیاں۔ پنجاب دی سیاست ہووے یا پنجاب وچ مسلم لیگ دا کردار ایس خاندان دے افراد نوں تحریک پاکستان وچ کدی وی فراموش نہیں کیتا جا سکدا۔

لہور دی سیاست وچ میاں شجاع الرحمن دا نام کسے تعارف دا محتاج نہیں۔ لہور دے پچھلے لارڈ میئر میاں شجاع الرحمن دا تعلق وی شالیمار ٹائون یو ای ٹی لہوردے کولوں سی۔ میاں شجاع الرحمن دے بھرا میاں ذکا الرحمن نے بھٹو دور حکومت وچ قومی اسمبلی دا الیکشن لڑیا۔ایہدے علاوہ اوہناں دے پتر میاں مجتبیٰ شجاع الرحمن مسلم لیگ ن دے اہم رکن نیں تے شہباز شریف دے دور حکومت وچ صوبائی وزیر وی رہ چکے نیں۔ ایس ویلے وی ممبر صوبائی اسمبلی نیں۔ میاں شجاع الرحمن بلدیاتی انتخابات وچ ہمیشہ کامیاب ہوندے رہے نیں۔ سیاست وچ کوئی کسے دا نہیں ہوندا ‘ سیاسی وابستگیاں تبدیل ہوندی رہندیاں نیں۔ لہور دی میئر شپ لئی جدوں چار گروپ متحرک سن تے اک گروپ دی قیادت میاں شجاع الرحمن کر رہے سن۔ دوجے گروپ دی قیادت میاں محمد نواز شریف کر رہے سن۔ میاں شجاع الرحمن ضیا الحق دے خاص لوکاں وچ شمار کیتے جاندے سن۔ میاں شجاع الرحمن پاروں ای لہور دی سیاست وچ خاص طور تے بلدیاتی سیاست وچ آرائیں برادری اگے آئی۔ میاں شجاع الرحمن 5جون 2000نوں لہور وچ انتقال کر گئے۔ تہاڈی آخری آرام گاہ شمالی لہور وچ انجینئرنگ یونیورسٹی والے قبرستان وچ واقع اے۔ ایسے طرح لہور تے خاص طور تے باغبانپورہ دی ایست تے حلقے توں ممبر قومی اسمبلی بنن والے میاں عمر حیات آف باغبانپورہ وی کسی تعارف دے محتاج نہیں۔ تسیں 1988 تے 1990 وچ دو واری قومی اسمبلی دے ممبر منتخب ہوئے۔ میاں عمر حیات باغبانپورہ دی جانی مانی شخصیت سن۔ میاں عمر حیات 1948 وچ میاں مخدوم اکبر بارایٹ لا دے گھر پیدا
ہوئے۔ تہاڈے والد لاہور بار ایسوسی ایشن دے صدر وی رہے۔ تسیں باغبانپورہ دے سماجی کماں وچ ودھ کے حصہ لیتا۔ تسیں الیکشن لڑن توں پہلاں وی لوکاں دی خدمت کردے تے ممبر قومی اسمبلی بنن مگروں وی لوکاں دی خدمت وچ کوئی کسر نہیں چھڈی۔ اوہ لوکاں وچ بہت مقبول سی۔ اج کل اوہناں دے پتر میاں خضر حیات پی ٹی آئی دے سرگرم رکن نیں تے علاقے وچ اپنی سیاسی سرگرمیاں جاری رکھے ہوئے نیں۔ میاں عمر حیات نے 20جنوری 1996 نوں لہور وچ وفات پائی۔ میاں عمر حیات دی آخری آرام گاہ شالیمار لنک روڈ اتے سحر سینما دے بالکل سامنے اپنے خاندانی قبرستان وچ واقع اے۔ مہابت خان باغبانپورہ دے علاقے گھاس منڈی سٹاپ سسٹم فور گرائمر سکول دے نال اک گلی اندر جاندی اے جتھے جہانگیر دے زمانے دا مشہور
جرنیل محابت خان دا مقبرہ اے۔اوہناں دے پتر میاں خضر حیات پی ٹی آئی دے سرگرم رکن نیں تے علاقے وچ اپنی سیاسی سرگرمیاں جاری رکھے ہوئے نیں۔ میاں عمر حیات نے 20جنوری 1996 نوں لہور وچ وفات پائی۔ میاں عمر حیات دی آخری آرام گاہ شالیمار لنک روڈ اتے سحر سینما دے بالکل سامنے اپنے خاندانی قبرستان وچ واقع اے۔ مہابت خان باغبانپورہ دے علاقے گھاس منڈی سٹاپ سسٹم فور گرائمر سکول دے نال اک گلی اندر جاندی اے جتھے جہانگیر دے زمانے دا مشہور جرنیل محابت خان دا مقبرہ اے۔ اوہنوں اسیں مقبرہ تے نہیں آکھاں گے کیوں جے اوتھے بس اک قبر اے ۔ نال چھوٹا جیا باغ وی اے جہڑا اج کل زیادہ تر مقامی جنازہ گاہ دے طور تے استعمال ہوندا اے۔ اج کل اوتھے محکمہ والڈ سٹی نے کم شروع کردتا اے۔ لہور دے
زیادہ تر تریخ دان ایس گل اتے متفق نیں کہ ایہہ اوہو محابت خان دی قبر اے جہنے جہانگیر بادشاہ نوں 1621 وچ کشمیر جاندے ہوئے رستے وچ گرفتار کر لیتا سی۔ ایس علاقے نوں باغیچی توں سیٹھاں والی وی آکھدے نیں۔شہنشاہ شاہ جہاں دی مشہور دائی انگہ دا مقبرہ وی باغبانپورہ دے علاقے سنگ پورہ منڈی دے بالکل سامنے اے۔ ایہہ جگہ شاہ جہاں نے اپنی دائی نوں بطور تحفہ وچ دے رکھی سی جہدے وچ دائی انگہ تے اوہدے خاندان دے افراد دی قبراں تہہ خانے وچ موجود نیں۔ دائی انگہ دا اصل نام زیب النسا سی۔ لہور دی تریخی عمارتاں وچ ایہہ مقبرہ گلابی باغ دے نام نال مشہور اے۔ حال ای وچ محکمہ آرکیالوجی نے ایہدے اتے کم مکمل کیتا اے۔ دائی آنگہ دے نام توں اک مسجد ریلوے سٹیشن دے پلیٹ فارم نمبر1اتے واقع اے۔ اوہ مسجد وی دائی انگہ نے تعمیر کروائی سی۔ باغبانپورہ دا علاقہ تریخی لحاظ نال وی بہت اہمیت دا حامل اے۔ باغبانپورہ دی سیاسی‘ سماجی‘ تریخی لحاظ نال لہور وچ بہت اہمیت اے۔ باغبانپورہ دے علاقے دے کول ای پاکستان دی سب توں وڈی ڈرائی پورٹ واقع اے۔ بھگوان پورہ دے علاقے وچ مشہور صوفی بزرگ حضرت لعل حسین دا دربار‘ مغل شہنشاہ جہانگیر دی فوج دا سپہ سالار محابت خان دا مقبرہ گھاس منڈی سٹاپ اتے واقع اے۔ یو ای ٹی دے کول بدھو دے آوا دے نام نال وی اک مقبرہ اے فیر سنگھ پورہ سبزی منڈی دے کول علی مردان خان دا مقبرہ۔ ایس طرح تہانوں لہور وچ کدھرے وی تن وڈے مذہباں دی آخری آرام گاہواں کدھرے نہیں ملن گِیاں۔ جی ٹی روڈ اتے بدھوکا آوا دے نام توں مسلماناں دا قبرستان آباد اے تے اوہدے بالکل نال عیسائی برادری دا قبرستان تے کسے زمانے وچ ہندو برادری دی آخری رسومات وی بالکل اوہدے نال اک جگہ اتے ادا کیتی جاندیاں سن۔ ایہہ تناں آخری آرام گاہواں بالکل نال نال نیں۔ باغبانپورہ دے کئی علاقے شاہی خاندان دی رہائشگاہواں لئی وی استعمال ہوندے رہے نیں۔