اسلامو فوبیا دی روک تھام تے ساڈی ذمہ داریاں

تحریر:محمد فاروق

بھاویں وطن عزیز دے عمومی احوال اتے سیاسی رنگ غالب رہندا اے لیکن ایہہ حقیقت نہایت حوصلہ افزا اے کہ اک عام بندا وی اسلام دی آفاقی اقدار تے تعلیمات دے حوالے نال نہایت باخبر اے۔ ایہدا اندازہ انج کیتا جا سکدا اے کہ حالیہ سالاں وچ نیوزی لینڈ‘ کینیڈا تے بھارت وچ مسلماناں دے خلاف نفرت دے جہڑے خونی واقعات رونما ہوئے اوہناں نال (غیر اسلامی تے خودساختہ مہذب )دنیا دا سر شرم نال جھک گیا۔ ایہہ صورتحال اوس ویلے تشویشناک محسوس ہوئی جدوں نیوزی لینڈ دے شہر کرائسٹ چرچ وچ فائرنگ کرکے 49 نمازیاں نوں شہید کرن والے ات گرد ٹارنٹ (Tarrant) نے ایس سانحہ مگروں انتہائی بے شرمی دے نال ایہہ بیان دتا کہ میں تے ودھ توں ودھ مسلماناں نوں قتل کرنا چاہندا سی۔ ایسے طرح جدوں کینیڈا وچ اک ٹرک ڈرائیور نے چار پاکستانی نژاد شہریاں نوں ٹرک تھلے کچل دتا تے اوہنے دراصل ایس گل دی گواہی دتی کہ ایہہ حادثہ محض اتفاق نہیں سی بلکہ اوہدے پچھے اسلام تے خاص طور تے مسلماناں نال نفرت دا جذبہ کارفرما سی۔ ایہناں واقعیاں مگروں بھارت وچ اک حجاب پائے ہوئی طالبہ نوں وزیراعظم مودی دے حامی طلبا نے گھیر لیا تے اوہنوں حراساں کرن دی کوشش کیتی لیکن جدوں اوس دلیر تے جراتمند کڑی نے جواب وچ ’’اللہ اکبر‘‘ دا جوشیلہ نعرہ لایا تے مذکورہ طلبا تتر بتر ہو گئے۔
ایہناں حقائق دے چانن وچ ایہہ امر اپنی جگہ نہایت فکر انگیز اے کہ کجھ دن پہلے گراسی گرائونڈ سیدو شریف سوات وچ جلسہ نال خطاب کردے ہوئے وزیراعظم نے آکھیا کہ جہنوں ایہہ یہودی آکھدے نیں اوہدے دور وچ اسلاموفوبیا دے خلاف اقوام متحدہ وچ قرارداد منظور ہوئی۔ پاکستان وچ قادیانیاں نوں اقلیت قرار دین مگروں ایہہ سب توں وڈا کم ہویا اے۔ علاوہ ازیں عمران خان نے آکھیا کہ ساڈی حکومت نے اسلامو فوبیا دے تدارک لئی ہر فورم اتے آواز چکی۔ یاد رہے کہ 15مارچ 2022نوں اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نے 15 مارچ نوں عالمی یوم انسداد اسلاموفوبیا قرار دین لئی اسلامی تعاون تنظیم (او آئی سی) ولوں پاکستان دی پیش کردہ قرارداد متفقہ طور تے منظور کر لیتی۔ اقوام متحدہ وچ پاکستان دے مستقل مندوب منیر اکرم نے آکھیا کہ اسلاموفوبیا اک حقیقت اے تے جنرل اسمبلی دے 193ارکان نے نشاندہی کیتی کہ ایہہ رجحان ودھ رہیا اے تے ایہدا زالہ کرنا چاہیدا اے۔ ایس قرارداد دی منظوری تے بھارت تلملا اٹھیا۔ قرارداد متفقہ طور تے منظور ہون مگروں کئی ملکاں نے ایہنوں سراہیا۔
دریں اثنا وزیراعظم عمران خان نے آکھیا کہ میں امت مسلمہ نوں مبارکباد پیش کرنا واں کہ اسلاموفوبیا دی ودھدی ہوئی لہر دے خلاف ساڈی آواز سنی گئی تے 15 مارچ نوں اسلامو فوبیا دے تدارک دے عالمی دن دے طور تے مقرر کردے ہوئے اقوام متحدہ نے او آئی سی دی ایما تے پاکستان دی پیش کردہ تریخی قرارداد منظور کیتی۔ وزیراعظم نے ایہہ مبارکباد سماجی رابطے دی ویب سائٹ ٹویٹر تے اک ٹویٹ وچ دتی تے آکھیا کہ اقوام متحدہ نے بالآخر دنیا نوں درپیش اسلاموفوبیا‘ مذہبی آثار تے رسومات دی تعظیم‘ منظم نفرت انگیزی دے انسداد تے مسلماناں دے خلاف تفریق جئے وڈے چیلنجاں دا اعتراف کیتا۔ ایس تریخی قرارداد دا نفاذ یقینی بنانا ہن اگلا امتحان اے۔ دریں اثناء اقوام متحدہ وچ وطن عزیز دے سفیر منیر اکرم نے ابتدائی کلمات وچ آکھیاکہ اسلاموفوبیا دے نتائج نفرت انگیز تقریر‘ امتیاز تے مسلماناں دے خلاف جرائم نیں تے ایہہ دنیا دے کئی خطیاں وچ پھیل رہیا اے۔ اوہناں نے آکھیا کہ مسلماناں تے کمیونیٹیز دے نال تفریق‘ دشمنی تے تشدد جئے اقدامات اوہناں دے انسانی حقوق دی بدترین خلاف ورزی اے تے اوہناں دی مذہبی آزادی تے عقائد دے خلاف اے تے ایہدے نتیجے وچ اسلامی دنیا وچ شدید تکلیف محسوس کیتی جا رہی اے۔ منیر اکرم نے اقوام متحدہ دے خصوصی نمائندہ برائے مذہبی آزادی دی نائن الیون ات گردی دے حملیاں مگروں مسلماناں اتے چھائے ہوئے خوف تے مسلماناں دے نال تشدد تے مبنی رپورٹ دا حوالہ وی دتا۔ اوہناں نے آکھیاکہ ایس طرح دے تقسیم‘ خوف تے بداعتمادی دے ماحول وچ مسلماناں نوں اکثر توہین‘ منفی سوچ تے شرم دا احساس ہوندا اے تے اک اقلیت دے اقدامات نوں بطور مجموعی زبردستی طور تے ذمہ دار ٹھہرایا جاندا اے۔ پاکستانی سفیر دا آکھنا سی کہ اسلاموفوبیا ایس ویلے پھیلائو دی رفتار تے بے قابو ہون والی دونواں صورتاں وچ خطرناک ہو گیا اے تے زینو فوبیا‘ منفی شناخت تے مسلماناں نوں روایتی سوچ دے ذریعے تقسیم کرنا وی نسل پرستی اے۔ اسلاموفوبیا دے خلاف دن منان دی قرارداد نوں اتفاق رائے نال جنرل اسمبلی وچ منظوری اک اہم پیش رفت اے تاہم ایہدی نوعیت تے افادیت محض علامتی اے۔
رائے عامہ دے مطابق دنیا بھر وچ مسلماناں دے نال ودھدے ہوئے امتیازی سلوک‘ تشدد تے عدم برداشت دے رویاں دے تناظر وچ عالمی سطح اتے تحمل تے امن دے کلچر نوں فروغ دین لئی اقوام متحدہ ولوں ہر سال 15 مارچ نوں عالمی یوم انسداد اسلاموفوبیا منان دی قرارداد منظور کیتے جانا ایس امر دی نشاندہی کردا اے کہ عالمی سطح تے وی مسلماناں نوں درپیش مسئلیاں نوں محسوس کیتا جا رہیا اے۔ پچھلے دناں روسی صدر پیوٹن تے کینیڈین وزیراعظم جسٹن ٹروڈو دے اسلاموفوبیا دے خلاف دتے گئے بیاناں توں وی ایسے گل دا اظہار ہوندا اے۔ جنرل اسمبلی وچ اسلامی تعاون تنظیم ولوں پاکستان دی پیش کیتی گئی قرارداد وچ مذہب یا عقیدے دی بنیاد اتے لوکاں تے ہر قسم دے تشدد تے عبادت گاہواں‘ مزاراں سنے مذہبی مقاماں اتے حملے نوں سختناپسند کردے ہوئے ایہنوں بین الاقوامی قنون دی خلاف ورزی قرار دتا گیا تے سارے رکن ملکاں‘ اقوام متحدہ دے متعلقہ اداریاں‘ دوجے علاقائی تے بین الاقوامی تنظیماں نوں عالمی سطح تے ایہہ دن منان دی دعوت دتی گئی۔ ایس موقعے تے اقوام متحدہ وچ پاکستان دے مستقل مندوب منیر اکرم نے بجا آکھیا کہ اسلامو فوبیا اک حقیقت اے جہدے نتائج نفرت انگیز تقریر‘ امتیاز تے مسلماناں دے خلاف جرائم نیں تے ایہہ دنیا دے کئی خطیاں وچ پھیل رہیا اے۔ قرارداد دی حمایت 57 مسلم ملکاں سنے روس‘ چین تے دوجے 8ملکاں نے کیتی۔ ایہہ وی اک حقیقت اے کہ نائن الیون دے حملیاں مگروں دنیا بھر خصوصاً مغربی ملکاں وچ مسلماناں دے خلاف تشدد دے واقعات وچ نمایاں وادھا ہویا جہدا اعتراف اقوام متحدہ اپنی مختلف رپورٹاں وچ کر چکی اے۔
سیاسی تے سماجی مبصرین دے نزدیک ایہہ گل بے حد قابل توجہ اے کہ 15مارچ نوں بھارت دی ریاست کرناٹک دی ہائیکورٹ نے تعلیمی اداریاں وچ کڑیاں دے حجاب پان تے پابندی برقرار رکھن دا حکم جاری کردتا۔ مسلم طالبات دے وکیل نے آکھیا کہ فیصلہ سپریم کورٹ وچ چیلنج کیتا جاوے گا جد کہ طالبات نے حجاب وچ ای تدریسی عمل نوں جاری رکھن دا عزم کیتا اے۔ بھارتی میڈیا دے مطابق کرناٹک دی ہائیکورٹ نے منگل نوں اپنے فیصلے وچ آکھیا کہ اسلام وچ حجاب پانا لازمی جزو نہیں اے۔ خیال رہوے کہ مسلم طالبات تے تعلیمی اداریاں وچ حجاب اتے لائی جان والی پابندی نوں چیلنج کیتا سی۔ عدالت نے فیصلے وچ ہور آکھیا کہ یونیفارم توں متعلق گائیڈ لائنز دین دا اختیار حکومت دے کول اے۔ فیصلے دے مطابق حکومت ولوں 5 فروری نوں جاری ہون والا حکم غیر آئینی نہیں سی۔ چیتا رہوے کہ 5فروری نوں کرناٹک دے محکمہ تعلیم نے احکامات جاری کیتے سن جہدے وچ سارے سرکاری تے نجی کالجاں نوں یونیفارم دی گائیڈ لائنز اتے مکمل عملدرآمد کرن داآکھیا سی۔ ہائیکورٹ دے چیف جسٹس ریتو راج اواستھی نے اپنے فیصلے وچ آکھیا کہ ساڈی ایہہ رائے اے کہ مسلمان زنانیاں دا حجاب پانا ضروری مذہبی اعمال وچ شمار نہیں ہوندا۔ ایدھر آل انڈیا مجلس اتحاد المسلمین دے سربراہ تے رکن پارلیمنٹ اسدالدین اویسی نے کرناٹک ہائیکورٹ دے فیصلے نال اتفاق کرن توں انکار کردتا تے آکھیا کہ اوہ کرناٹک ہائیکورٹ دے فیصلے نال متفق نہیں ۔اسدالدین اویسی نے ٹویٹ کیتا کہ میں حجاب اتے کرناٹک ہائیکورٹ دے فیصلے نال متفق نہیں آں۔ مینوں امید اے کہ دوجے مذہباں دی تنظیماں وی ایس فیصلے دے خلاف اپیل کرن گئیاں۔ مقبوضہ کشمیر دی پچھلی وزیراعلیٰ محبوبہ مفتی نے کرناٹک ہائیکورٹ دا حجاب اتے پابندی برقرار رکھن دے فیصلے نوں انتہائی مایوس کن قرار دتا اے۔ اوہناں نے لکھیا کہ اک پاسے اسیں زنانیاں نوں بااختیار بنان دی گل کرنے آں۔ دوجے پاسے اسیں اوہناں نوں سادہ انتخاب دا وی حق نہیں دیندے۔ ایہہ صرف مذہب توں متعلق نہیں بلکہ اپنی مرضی دا انتخاب کرن دی آزادی اے۔
ریکارڈ گواہ اے کہ وطن عزیز دے عوامی تے سیاسی حلقیاں وچ اوس ویلے حیرت انگیز مسرت دی لہر دوڑ گئی جدوں پچھلے سال 24 دسمبر نوں روس دے صدر ولادمیر پیوٹن نے آکھیا کہ پیغمبر اسلامﷺ دی توہین ہرگز آزادی اظہار تے اظہار رائے نہیں اے بلکہ ایہہ مذہبی آزادی دی سنگین خلاف ورزی اے۔ اوہناں نے ایہہ بیان اپنی سالانہ نیوز کانفرنس نال خطاب کرتے ہوئے دتا۔ اوہناں نے آکھیا کہ حضرت محمدؐ دی توہین مذہبی آزادی دی خلاف ورزی تے ایہہ دنیا بھر دے مسلماناں دے جذبیاں نال کھیڈن دے مترادف اے۔ روسی صدر نے پچھلے سال چارلی ہیڈو دے دفتراں اتے ہون والے حملیاں دا ذکر کردے ہوئے آکھیا کہ پیغمبر اسلام دی توہین دراصل اسلام دی توہین اے۔
روسی صدر دے ایس بیان نوں عالم اسلام‘ خاص طور تے وطن عزیز وچ ہر سطح تے خوب سراہیا گیا جہدا اندازہ انج کیتا جا سکدا اے کہ وزیراعظم عمران خان نے روسی صدر دے ایس بیان دا ذکر کردے ہوئے آکھیا کہ ایہہ بیان میرے پیغام دی تصدیق کردا اے۔ ایس خوشگوار صورتحال دا تجزیہ کردے ہوئے مبصرین نے بجاطور تے ایس حقیقت دی نشاندہی کیتی کہ روسی صدر نے ختم نبوت تے احترام نبوت دے عنوان نال جہڑا بیان دتا اے اوہ محض بیان بازی یا خیال آرائی نہیں اے بلکہ ایہدے پچھے عالم اسلام‘ خاص طور تے پاکستان تے پاکستان دے وزیراعظم عمران خان دی اک لمی تے مسلسل جدوجہد کارفرما رہی۔ ایسے طرحاں سفارتی دنیا دے امور توں آگاہ شخصیات نے وی ایس گل نال اتفاق کیتا کہ روس جیہے اہم ملک دے صدر ولوں جہڑا بیان جاری کیتا گیا اوہدا اظہار صرف ایسے صورت وچ ای ممکن ہویا کہ وزیراعظم عمران خان نے پچھلے تن سالاں دے دوران ہر اہم قومی تے بین الاقوامی فورم تے ایس باب وچ مسلماناں دے جذبات دی نہایت اثر انگیز انداز وچ ترجمانی کیتی۔
ایس اہم پیشرفت دا آغاز حقیقی معنیاں وچ اوس ویلے ہویا جدوں عمران خان نے 27دسمبر 2019نوں اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نال خطاب دے دوران ناموس رسالت تے اسلام فوبیا اتے فکرانگیز خیالات دا اظہار کیتا۔ مگروں 25 ستمبر 2020نوں اک واری فیر اقوام متحدہ دے ایسے پلیٹ فارم تے عمران خان نے اپنے موقف دا اعادہ کیتا تے ایس حوالے نال اک انٹرنیشنل ڈیم بنان دا اعلان وی کیتا۔ ایس توں اگلے سال 24ستمبر 2021 نوں عمران خان نے اپنی ایس روایت نوں برقرار رکھدے ہوئے جدوں اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نال خطاب کیتا تے اوہناں نے عالمی ضمیر نوں بیدار کرن دی کوشش کردے آکھیا کہ جے احترام نبوت دی روش تے پالیسی نوں عام نہ کیتا گیا تے ایہدے نتائج بے حد منفی تے نقصان دہ ہون گے۔دنیا بھر دے مسلماناں نے اپنے پیغمبر دے احترام دے باب وچ غیر مسلم پراپیگنڈہ تے اقدامات اتے ہن تک مثالی صبر تے تحمل دا مظاہرہ کیتا اے لیکن عالم اسلام دے ایس طرز فکر و عمل نوں ارباں مسلماناں دی کمزوری تصور نہ کیتا جاوے۔ایتھے ایہہ گل قابل ذکر اے کہ 25اکتوبر 2020 نوں وزیراعظم عمران خان نے فیس بک دے مالک مارک ذکر برگ دے ناں اک خط روانہ کیتا جہدے وچ مطالبہ کیتا گیاکہ اسلام فوبیا اتے پابندی عائد کیتی جاوے بالکل اوسے طرح جیویں (فیس بک تے) ہولوکاسٹ اتے سوال چکن یا تنقید کرن اتے پابندی اے۔ وزیراعظم نے اصرار کیتا کہ ا سلامو فوبیا اتے ایسے نوعیت دی پابندی ناگزیر اے۔
28اکتوبر 2020نوں وزیراعظم عمران خان نے مسلمان ملکاں دے جملہ رہنما تے قیادت دے ناں اپنے خصوصی پیغام تے خط وچ آکھیا کہ غیر اسلامی ملکاں وچ ودھدے اسلام فوبیا دا مقابلہ کرن تے ایس مسئلے نوں جڑ توں اکھاڑن لئی اسلامی ملکاں نوں متحد ہو کے نتیجہ خیز اقدامات کرنے ہون گے۔ ایسے طرح نومبر2020 وچ جدوں شنگھائی تعاون تنظیم دے ریاستی سربراہواں دا اجلاس ہویا تے ایہدے وچ شریک وزیراعظم عمران خان نے اپنے خیالاں دا اظہار کردے ہوئے اسلام فوبیا دے معاملے دی نشاندہی کیتی۔ ایسے طرح 3مئی 2021 نوں عمران خان نے اسلامی سربراہ کانفرنس (او آئی سی) دے سفیراں دے نال ملاقات وچ ایس گل تے زور دتا کہ اسلام فوبیا دے مسئلے نوں حل کرن لئی تے بین المذاہب ہم آہنگی نوں فروغ دین لئی موثر اقدامات تے گل بات دا رستہ اختیار کیتا جاوے۔
سچی گل تاں ایہہہاے کہ عمران خان نوں اندرون ملک یا بیرون ملک جدوں وی مناسب موقع تے ویلا میسر آیا تے اوہناں نے ناموس رسالتﷺ تے اسلام فوبیا دے مسئلے لئی رائے عامہ دی توجہ مبذول کران وچ کوئی دقیقہ فروگزاشت نہ کیتا۔ 11جون2021 نوں عمران خان نے کینیڈین براڈ کاسٹنگ کارپوریشن (CBC) دے نال اک انٹرویو وچ اظہار خیال کردے ہوئے آکھیا کہ اسلامو فوبیا دے خلاف عالمی رہنماواں تے اکابرین نوں آواز چکنی چاہیدی اے۔ ایس پس منظر وچ ایہہ گل وی نہایت قابل ذکر تے حوصلہ افزا اے کہ کینیڈا دے وزیراعظم جسٹن ٹروڈون نے ایہہ اعلان کیتا کہ ا سلامو فوبیا کسے قیمت تے قابل قبول نہیں اے تے ایس مسئلے نوں حل کرن لئی ساڈی حکومت خصوصی نمائندے دا تعین کرے گی۔ اسیں سمجھنے آں کہ حکومت ولوں اسلامو فوبیا دے رجحان دی حوصلہ شکنی تے تدارک لئی جہڑی کوششاں کیتیاں جا رہیاں نیں اوہ ایس صورت وچ ای کارگر تے نتیجہ خیز ہون گئیاں جدوں عوام ولوں وی ایہناں کوششاں دی عملی طور تے تحسین تے تائید کیتی جاوے گی۔
٭٭٭