اسلامی کانفرنس بزرگاں دی نشانی اے

وسعت اللہ شاہ

پچھلے دیہاڑے اسلامی کانفرنس تنظیم دی وزراء خارجہ کونسل دا 48واں اجلاس اسلام آباد وچ ہویا۔ ستاون رکنی تنظیم تنظیم دے تقریباً 48 ملکاں دے وزرائے خارجہ یاں اوہناں دے نائبین نے شرکت کیتی۔ چینی وزیر خارجہ خصوصی مہمان سن۔ جس طرح تن ورھے پہلاں متحدہ عرب امارات وچ ہون والے 46ویں کونسل اجلاس وچ بھارتی وزیر خارجہ آنجہانی سشما سوراج نے خصوصی شرکت کیتی سی اودوں پاکستان نے اپنے تحفظات دے برملا اظہار لئی اجلاس وچ وزیر خارجہ شاہ محمود قریشی دی تھاں دفتر خارجہ دے سینئر ارکان نوں خانہ پری لئی گھلیا سی۔ 48ویں اجلاس وچ فلسطین‘ کشمیر‘ افغانستان‘ یمن‘ اسلاموفوبیا تے دوجے بحران زیربحث آئے۔ کجھ محتاط تے کجھ دھواں دار تقریراں ہوئیاں۔ میزبان ملک دے وزیراعظم نے عالم اسلام دی کمزور اجتماعی قوت فیصلہ دی کمزوری‘ فلسطین تے کشمیر تے اک اجتماعی موقف دے فقدان تے افغان حکومت نوں منن دی اہمیت تے روشنی پائی۔
یمن دا تذکرہ او آئی سی دے سیکرٹری جنرل حسین ابراہیم طحی نے اک انسانی المیے یاں حوثیاں ولوں شہری آبادیاں نوں نشانہ بنان دے حوالے نال کیتا یاں فیر سعودی وزیر خارجہ فیصل بن فرحان السعود نے ایہ کیہا کہ اوہناں دی حکومت انسانی بنیاداں تے یمنی لوکاں دی مدد کر رہی اے۔ کشمیر تے فلسطین بارے پاکستان توں علاوہ سعودی وزیر خارجہ تے او آئی سی د ے سیکرٹری جنرل نے اقوام متحدہ دی قرارداداں دا حوالا دتا۔ افغانستان وی ایسے طرح زیربحث آیا جیویں کہ پچھلے دسمبر وچ اسلام آباد وچ افغانستان دی مدد دے معاملے تے سدے وزرائے خارجہ دے خصوصی اجلاس وچ آیا سی۔ پر طالبان انتظامیہ دے وزیر خارجہ امیر خان متقی نے ایس واری کانفرنس وچ شرکت نہیں کیتی۔ کابل انتظامیہ دی نمائندگی افغان دفتر خارجہ دے اک افسر نے کیتی۔ ایس کانفرنس وچ اعلیٰ پیمانے تے کابل انتظامیہ دی عدم شرکت دا اک کارن غالباً ایہہ وے کہ دسمبر وچ ہون والے خصوصی اجلاس وچ طالبان انتظامیہ دے وزیر خارجہ امیرخان متقی نوں بطور خاص سدیا گیا تے ایہ سوال اٹھیا کہ جدوں کسے ملک نے طالبان حکومت نوں منیا ای نہیں تے متقی صاحب کس حیثیت وچ سدے گئے۔ شاید ایسے لئی اوہناں نوں پچھلے اجلاس وچ دوجے وزرائے خارجہ دے برابر نہیں سگوں آخری قطار وچ تھاں ملی۔ گروپ فوٹو وچ وی اوہ کدھرے نظر نہیں آئے۔ ایس توں علاوہ افغان لوکاں دی امداد لئی جس خصوصی فنڈ دے قیام دا دسمبر کانفرنس وچ وعدہ کیتا گیا سی اوہدی باضابطہ تشکیل تن مہینے بعد وی نہ ہوئی ایس لئی بائی مارچ دے اجلاس وچ طالبانی وزیر خارجہ نے اسلام آباد آن توں گریز کیتا۔ اقوام متحدہ وانگوں اسلامی کانفرنس تنظیم وچ وی افغان سیٹ خالی پئی اے تے تکنیکی طور تے ایس پچھلی حکومت دے کول اے جہدا کوئی وجود نہیں۔ ایران نے وی اسلام آباد کانفرنس وچ کمتر درجے دا وفد گھلیا۔ بالکل اوس ویلے جدوں اسلام آباد وچ میزبان ملک دے وزیراعظم و مہمان وزرائے خارجہ فلسطینی المیے تے عالم اسلام دی بے التفاتی تے روشنی پا رہے سن۔ مصر دے ساحلی شہر شرم الشیخ وچ صدر عبدالفتح السسی سہ رکنی چوٹی کانفرنس وچ اسرائیلی وزیراعظم نفتالی بینیٹ تے امارات دے صدر شیخ حمد بن زید النیہان دی میزبانی کر رہے سن۔ ایس چوٹی اجلاس وچ دوجے معاملیاں توں علاوہ ایران تے مغربی طاقتاں دے وچکار سابق جوہری سمجھوتے دے ممکنہ احیاء پاروں خطے تے پین والے منفی اثرات دے ممکنہ خاتمے دے طریقیاں تے غور ہویا۔
جے اسلام آباد وچ وزرائے خارجہ کانفرنس دے ایجنڈے دا اک اہم مباحثی نکتہ مسئلہ کشمیر سی تے دوجے پاسے سری نگر وچ چار روزہ بین الاقوامی سرمایہ کاری کانفرنس وی جاری سی جہدے وچ ہانک کانگ توں علاوہ سعودی تے اماراتی سرمایہ کار وی سدے گئے سن۔ مقبوضہ کشمیر دی انتظامیہ ایس ورھے ریاست دے سیاحتی‘ زراعتی و توانائی دے شعبیاں وچ ستر ارب روپیے دی غیرملکی سرمایہ کاری لیانا چاہندی اے۔ جنوری وچ امارات دی تریہہ کمپنیاں نال ریاستی انتظامیہ نے تن ارب روپیے دی ابتدائی سرمایہ کاری دے سمجھوتیاں تے دستخط کیتے۔ سری نگر تے دبئی وچکار براہ راست مسافر پروازاں وی شروع ہو گئیاں نیں جد کہ سری نگر تے سعودی عرب دے وچکار فضائی سروس دے سلسلے وچ دوہاں ملکاں دے وچکار اصولی اتفاق ہو چکیا اے۔ حالاں کہ سری نگر دی سرمایہ کاری کانفرنس‘ شرم الشیخ دے سہ ملکی چوٹی اجلاس تے اسلام آباد وچ اسلامی وزراء خارجہ اجلاس تن وکھرے وکھرے واقعات نیں۔ ایہناں دا آپس وچ بظاہر کوئی موازنہ یاں تال میل وی نہیں بن دا پر کہن وچ کیہ جاندا اے۔ ہر کانفرنس وچ ایہ ضرور کہیا جاندا اے کہ آخر ڈیڑھ ارب مسلمان آبادی تے اینے قدرتی وسیلیاں دے باوجود عالم اسلام ایناں مجبور تے بے چارگی دی تصویر کیوں اے۔ ہر واری اجلاس ایس سوال دا جواب اپنے اندر ٹٹولن دی تھاں باہر لبھن دی کوشش کردا اے ایس لئی تنظیم دی تشکیل دے ترونجا ورھے بعد وی جواب دی تلاش جاری اے۔ ایس عرصے وچ دوجے اجتماعی یاں علاقائی تنظیماں نے تیز فتار ریاست رفتار پیش رفت ضرور کیتی۔ پر اقوام متحدہ دے بعد سب توں وڈی عددی تنظیم کہلائی جان والی اسلامی کانفرنس ثابت قدمی نال اک ای تھاں کھلوتی اے۔ اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل تے جنرل اسمبلی وچ سالانہ اجلاساں دے موقعے تے فیر وی تھوڑی بہت ہل جل تے رونق میلہ وکھائی دے جاندا اے۔ گھٹو گھٹ کجھ عالمی رہنماواں دی کجھ چنگیاں تقریراں وی سنن نوں مل جاندیاں نیں۔ پر اسلامی کانفرنس دے اجلاساں وچ سوائے خشکی دے کجھ وی محسوس نہیں ہوندا۔ مندوبین بھاویں اباسیاں روک لیندے ہون پر اجلاس دی فضا ضرور اباسی گزیدہ ہوندی اے۔ بقول میرے دوست عبداللہ پنواڑی انج دے اجلاس نرا خرچہ نیں۔
اک تے ایس تنظیم دا حجم ایناں اے کہ کسے وی اہم نکتے تے اتفاق رائے ڈڈوئواں نوں ترکڑی وچ تولن ورگا اے۔ اتفاق رائے ہو وی جاوے تے اوہ وی اک دوجے دی بدگمانی نوں دھیان وچ رکھدے ہوئے ایناں لجلجا ہوندا اے کہ ہونا نہ ہونا برابر اے۔ ایس تناظر وچ اسلامی کانفرنس دی تنظیم بارے ایہو کہیا جا سکدا اے کہ جتھے بزرگاں دیاں دوجیاں نشانیاں گھر وچ پئیاں نیں اوتھے اک ایہ وی سہی۔٭٭