” ساڈا مان……پنجابی مسیحی برادری

حاجی عارف

دنیا وچ بہوں گھٹ زباناں ہن جنہاں نوں مذہبی تائید وی حاصل اے اونہاں مہان زباناں وچوں ہک ساڈی دنیا دی ناویں وڈی زبان پنجابی وی شامل اے ۔ ہندوواں دا دھارمک علاقہ تے انہاں دیاں ویداں وچ انہاں علاقیاں دا تذکرہ عام ملدا اے ۔ سکھ مذہب جہڑا کہ لہندے پنجاب وچ مرتب ہویا انہاں دے مذہب وچ پنجابی زبان نوں مذہبی زبان دا درجہ حاصل اے تے اوہ اپنی تعلیمات پنجابی زبان وچ دیندے ہن ۔ پنجاب جہڑا کہ ہندوستان دا سرحدی علاقہ ہون دے کارن مسلم مبلغین تے صوفیا دی اولین ترجیح رہا اے مڈھ وچ انہاں نے اپی تعلیمات دے اظہار دا ذریع پنجابی نوں ہی بنائے رکھیا سندھ دے سچل سرمست توں لائے کے کشمیر دے میاں محمد بخش تک پنجابی تے بالخصوص وسطی پنجاب دی زبان وچ ہی اپنا مافی الضمیر بیان کیتا ۔ ساڈی پنجابی قوم کئی مذاہب فرقے تے علاقائی طور تے کئی بولیاں تے لہجیاں ذاتاں تے برادریاں وچ ونڈی ہوئی اے جنہاں وچ پنجابی قومی شعور پیدا کرن دی بڑی لوڑ اے ۔ ساڈی پنجابی زبان وچ ہک بہت وڈا حصہ پنجابی مسیحی برادری دا اے جہڑی کہ دنیا دی ناویں وڈی زبان دی پوری پوری بھائیوال اے تے ملکی ترقی وچ اپنا کردار ادا کر رہی اے ۔ جے اوہ اپنی ہی ماں بولی پنجابی نوں دھارمک تعلیمات و عبادات دا ذریع بنان تے ایہہ انہاں لئی ماں بولی نال محبت تے دھرتی نال ودھیا جڑت دا سبب بن سیں ۔ پاکستان وچ وسن آلی اقلیتی برادریاں وچوں سبھ توں وڈی تعداد مسیجی برادری دی اے جہڑی کہ پاکستان دی کل آبادی دا ڈیڈھ فیصد تے تقریباََ 30 لکھ اے ایہہ کئی ملکاں توں وی ودھ آبادی اے ۔ انہاں وچ ادھے کیتھولک تے ادھے پروٹیسٹ فرقیاں نال تعلق رکھدے ہن ۔ ساڈے ملک وچ 90 % توں وی زیادہ مسیحی پنجاب وچ رہندے ہن تے کل پاکستان دے 97 % مسیحی پنجابی بولدے ہن ۔ صرف 6 % دیہات تے باقی شہراں وچ اپنیاں وکھریاں کالونیاں وچ انتہائی غربت دی زندگی گزار رہے ہن پر ہن زمانے نال ایہہ وی بہت پڑھ لکھ چنگیاں ملازمتاں تے اپڑ کے دیس پنجاب تے پاکستان دا ناں روشن کرن وچ اپنا حصہ پا رہے ہن ۔ لیکن اکثریتی آبادی اجے وی انتہائی غریب ہوون دے کارن سرکاری تے عوامی پزیرائی توں محروم زندگی گزارن تے مجبور اے ۔ سکھاں دا دوہاں ملکاں وچ ودھ اثر تے معاشی طور تے مستحکم ہو جان دے کارن پاکستان دی سب توں وڈی اقلیت نوں نظر انداز نہیں کیتا جا سکدا جہڑی امن پسندی حب الوطنی تے عوامی خدمت وچ اپنی مستقل تاریخ رکھدی اے ۔ میرے ایہہ ہم وطن ہم زبان ہم شکل ہم لباس ہم پکوان تے انسانی تقاضیاںرویے عادتاںخوشیاں ضرورتاںمصیبتاں وچ سانجھ رکھن والے وادی سپت سندھو دی ہزاراں سالاں دی انسانی تاریخ تے تہذیب و تمدن دے بھائیوال فقط پنجابی نیشنلیزم دے ذریعے ہی اپنی بقا تے قومیت دی جنگ لڑ سکدے ہن ۔ انہاں نوں چاہیدا اے کہ اپنی مذہبی تعلیمات و عبادات پنجابی وچ کر کے دھرم دھرتی تے ماں بولی وچ جڑت پیدا کرن ۔ انہاں امن پسند مسیحی پنجابیاں نے 15 دسمبر 2021 نوں وہاڑی وچ کرسمس دے حوالے نال ہک پرامن مارچ ٹورے تے رلت دا پربند کر کے امن دوستی دا ودھیا ثبوت دتہ سی۔
قیام پاکستان وچ مسیحیاں دا کردار
پہلی واری1931 وچ گول میز کانفرنس دے دوران اقلیتاں دے مسائل حل کرن بارے گل ہوئی جس وچ سکھاں توں علاوہ مسیحی برادری نے سر آغا خان دی قیادت وچ ہک معاہدے تے دستخط کیتے جس نوں کہ تاریخ وچ اقلیتاں دا پہلا معاہدہ آکھیا جاندا اے جس وچ کہ مسیحیاں دی طرفوں سر ہنری گڈنی تے سر ہربرٹ کار نے دستخط کیتے ۔23 مارچ 1940 نوں منٹو پارک لاہور وچ قرارداد پاکستان منظور ہوئی جس وچ پنجاب اسمبلی دے مسیحی اسپیکر دیوان بہادر ایس ایس رابرٹ تے ریاست کپور تھلہ دے مسیحی راجہ دی دھی نے ودھ چڑھ کے حصہ لیا ۔ مسیحی اس گل تے یقین رکھدے ہن کہ مسلمان تے مسیحی توحید پسند ہن اس لئی انہاں نوں پاکستان دا حصہ بننا چاہیدا اے ۔ پنجابی مسیحی رہنماواں نے لاریب ہوٹل لاہور وچ قائداعظم نوں استقبالیہ دتہ تے مکمل حمایت دا یقین دوایا ۔ تقسیم دے وقت مسیحی رہنماواں ایس پی سنگھا تے ماسڑر فضل باونڈری کمیشن نوں مطالبہ کیتا کہ اساں کدی وی علیحدہ وطن دا مطالبہ نہیں کیتا تے مسلماناں وانگو توحید پرست ہیں لہذا سانوں مسلماناں نال شمار کیتا جاوے ۔ اس مطالبے توں بعد نہرو تے پٹیل نے مسیحیاں نوں قائل کرن دی بہوں کوشش کیتی کہ بھارت دے حق وچ ووٹ پاو تاں کجھ وزارتاں ہمیشہ واسطے مسیحیاں لئی مختص کر دتیاں جا سن پر مسیحی رہنماواں ایہہ پیشکش ٹھکرا کے قیام پاکستان دی راہ پدھری کیتی ۔ جون 1947 وچ پنجاب اسمبلی دا اجلاس ہویا کل 180 نشستاں وچوں 3 مسیحیاں نے 88 مسلم لیگی ممبران نال مل کے پاکستان دے حق وچ ووٹ پایا انج انڈیا دے حق وچ 88 تے پاکستان دے حق وچ 91 ووٹ پئے تے 3 پنجابی مسیحی ووٹاں دی وجہ توں پنجاب پاکستان دا حصہ بنیا ۔ قیام پاکستان دے ویلے آن آلے مہاجرین دی دیکھ بھال وچ مقامی مسیحیاں مسلماناں دا بھرپور ساتھ دتہ ۔ مشنری ، ہسپتال تے کیتھولک سکولز نے پاکستان وچ اپنے ادارے دی خدمات دے ذریعے ملک نوں پروان چڑھایا ۔ لاہور دے اچھوت ہندواں بھارت جان دے بجائے مسیحیت قبول کیتی ۔ قائداعظم نے اس واسطے ہر مسیحی نوں ساڈھے بارہ ایکڑ زرعی رقبہ دین دا اعلان کیتا ۔قیام پاکستان دے بعد پہلا سربراہ تے ڈپٹی سپیکر مسیحی بنیا سی
پنجابی مسیحی مشاہیر
متحدہ پاک و ہند وچ مسیحی فنکاراں تے مشاہیر دی تعداد بہوں زیادہ اے ۔ لیکن کیونکہ ایتھے ساڈا مقصد پنجابی مسیحی مشاہیر دا تذکرہ کرنا اے اس لئی میں صرف چند لوکاں تے اکتفا کرنا چاہ ساں ۔ پنجابی مسیحی برادری نے ہر فن دا بندہ پیدا کیتا اے جنہاں وچ گلو کار اے نیر ‘ سلیم رضا ‘ آئرن پروین ‘ بنجمن سسٹرز اداکار سنبتا مارشل ‘ لونیتا مارشل ‘ پونم ‘ خرم پطرس ۔ ماڈل نادیہ ملک ‘ ساندرہ ۔ ڈرامہ نگار آینس آئزک ‘ سورج بابا ۔ مصنف کنول فیروز ۔ نغمہ نگار نذیر قیصر تے بہت سارے ہور گزرے ہن ۔
دیوان بہادر ایس پی سنگھا
قیام پاکستان دے وقت پنجاب اسمبلی وچ چار مسیحی رکن ہن قائداعظم نوں صرف دو ووٹاں دی بڑی فکر ہائی \ سی دیوان بہادر ایس پی سنگھا نے قائداعظم نوں ووٹاں دی یقین دہانی کرائی سی ۔ جد سکھ لیڈر تارا سنگھ نے پنجاب اسمبلی دی سیڑھیاں تے نعرہ ماریا ’’جو بنائے گا پاکستان وہ کھائے گا کرپان ‘‘تاں جواب وچ پنجابی مسیحی لیڈر ایس پی سنگھا زور دا نعرہ ماریا ’’سینے پہ گولی کھائیں گے پاکستان بنائیں گے ‘‘
سموئیل مارٹن برکی
ایہہ مشہور ادیب تے پروفیسر ہن ۔ 3 جولائی 1906 نوں مارٹن پور فیصل آباد وچ پیدا ہوئے ۔ انڈین سول سروس وچ ملازم ہوئے تے ایتھوں ریٹائر ہون آلے پہلے ایشین دا اعزاز اپنے ناں کیتا ۔ پاکستان دے پہلے کرسچن ہیڈ ڈپلو میٹ رہے ۔ ناروے ‘ کنیڈا ‘ فن لینڈ وچ سفیر وی مقرر ہوئے ۔ انہاں دا عظیم کارنامہ ایہہ اے کہ انہاں کنیڈا توں یورینیم خریدیا تے پاکستان دی ایٹمی طاقت بنن وچ مدد کیتی۔ ریٹائر منٹ دے بعد یونیورسٹی آف منسوٹا وچ اپنی خدمات پیش کیتیاں انہاں دی خدمات دے اعزاز وچ صدر ایوب خان نے انہاں نوں ستارہ پاکستان نال نوازیا ۔ ایہہ پنجابی مسیحی مہان ہیرو 2010 وچ فوت ہو گئے ۔
ونگ کمانڈر لیفٹینٹ کرنل میرون لیزلی مڈلکوٹ
مڈلکوٹ 6 جولائی1931 وچ چڑھدے پنجاب دے شہر لدھیانہ وچ ہک مسیحی گھرانے وچ پیدا ہوئے ۔ کئی دوسرے مسیحی گھرانیاں وانگو قیام پاکستان دے ویلے لہندے پنجاب آ گئے ۔ کیوں کہ مسیحی سمجھدے ہن کہ مسلمان تے عیسائی توحید پرست ہن اس واسطے مسلماناں دا ساتھ دینا تے انہاں دے نال رہنا زیادہ مفید رہ سیں ۔ مڈھلی تعلیم سینٹ اینھوئی ہائی سکول توں جاصل کیتی ابتدائی تعلیم توں بعد لارنس کالج گھوڑا گلی مری توں استفادہ حاصل کیتا ۔ 1954 وچ پاکستان ائر فورس اختیار کر لئی ۔ 1965 دی پاک بھارت جنگ وچ P A F بیس پسرور وچ F86 دے ہک سکوارڈرن دی قیادت کر رہے ہن کہ کراچی تے حملہ ہویا تے سکوارڈرن لیڈر مڈلکوٹ نے F86 دے ہک طیارے وچ Take off کیتا تے دشمن دے دو طیارے ڈھہا دتے ۔ انہاں طیاریاں دے پائلٹ وی مارے گئے ۔ جنگ دے بعد مڈلکوٹ نوں ستارہ جرت نال نوازیا گیا ۔1971 دی جنگ وچ مڈلکوٹ اردن دے دورے تے ہن انہاں درخواست دتی کہ مینوں فورا واپس بھیجیا جاوے ۔ واپسی تے دوسرے ہی دن امرتسر دے ریڈار نوں تباہ کیتا ۔ 12 دسمبر 1971 نوں دشمن دے مغربی ہوائی اڈے نوں تباہ کرن لئی بھیجیا گیا ۔ انہاں کئی بھارتی جہازاں نوں زمین تے ہی تباہ کر دتہ لیکن دو بھارتی جہازاں1621 اس دا پیچھا کیتا مڈلکوٹ دے جہاز دیاں گولیاں ختم ہو گیاں ہن ۔ دشمن دے دو مزائیلاں توں تاں انہاں اپنا دفاع کر لیا ہائی \ سی پر تیسرا مزائیل جہڑا کہ بھارتی پائیلٹ فلائیٹ لفٹینینٹ بھوشن سونی نے ماریا ہائی اس دا شکار ہو گئے ۔ انہاں نوں چھتری نال سمندر دے اس حصے وچ چھال ماردے ویکھیا گیا ہائی جتھے انتہائی خطر ناک مچھیاں رہندیاں ہن ۔ صرف 41 سال دی عمر وچ انہاں اپنی جان وطن تے قربان کر دتی ۔ انہاں دی مثالی بہادری تے انہاں نوں دوجی واری ستارہ جرت نال نوازیا گیا ۔ اردن دے شاہ حسین نے ناصرف انہاں دے اہل خانہ توں تعزیت کیتی بلکہ انہاں نوں پاکستانی پرچم وچ دفن کرن دی درخواست کیتی ۔ اس اعزاز دی وجہ انہاں دی اسرائیل دے خلاف خدمات ہن ۔ مڈلکوٹ نے 27 دسمبر 1957 نوں جینی ویگاس نال شادی کیتی جس وچوں 21 اکتوبر 1959 نوں ہک دھی جمی جس دا ناں ” این لیزلی ” رکھیا گیا ۔ این لیزلی جد 8 سال دی ہوئی تے سکول وچ ہک بچے اس نوں آکھیا کہ تیرا ناں بڑا عجیب اے توں اس ملک دی نہیں ہو سکدی جا اس ملک نوں چھوڑ دے ۔ ایہہ سن کے لیزلی اپنے پیو کول دکھی ہو کے گئی تے آکھیا کہ ابا کی اسیں اس ملک دے نہیں ہیں ۔ ایہہ سن کے میرون لیزلی مڈلکوٹ نے دھی نوں دھیلاسہ دے کے آکھیا کہ میری دھی پاکستان دے جھنڈے وچ ساوا رنگ مسلماناں دا اے تے سفید رنگ میری دھی این لیزلی دا اے ۔
پلے بیک سنگر سلیم رضا
4 مارچ 1932 نوں امرتسر وچ پیدا ہوئے ۔ اصل ناں Noel Diar ہائی \ سی ۔ تقسیم دے بعد لاہور منتقل ہو گئے ہن ۔ انہاں نوں فلمساز و ہدایتکار انور کمال پاشا اپنی فلم قاتل وچ متعارف کروایا ہائی \ سی ۔’’فلم سات لاکھ کا گھر ‘‘ وچ گایا ہویا انہاں دا گانا’’ یاروں مجھے معاف کرنا ‘‘ انہاں دی پہچان بنیا ۔ ’’ اے دل کسی کی یاد میں‘‘ جانِ بہاراں رشکِ چمن عذرا ۔ کہیں دو دل جو مل جاتے تے 1966 وچ فلم پائل کی چھنکار دا گیت حسن کو چاند جوانی کو غزل کہتے ہیں بہوں مشہور ہوئے ۔ 1975 وچ کنیڈا شفٹ ہو گئے تے اوتھے موسیقی دا ہک سکول قائم کیتا ۔ سلیم رضا نے نعت شاہِ مدینہ گا کے مسلماناں دے دل جت لئے ہن ۔ 25 نومبر 1983 نوں گردیاں دے مرض نال 51 سال دی عمر وچ وینکوور کنیڈا وچ فوت ہوئے ۔
آئرن پروین
1958 اچ پہلی فلم ممتاز توں شہرت پاون آلی آئرن پروین ، چار سو توں ودھ فلماں ، اٹھ سو دے نیڑے گانے جنہاں وچ زیادہ تر دوگانے تے مزاحیہ گیت احمد رشدی تے مسعود رانا نال گائے ہوئے بہت مشہور ہوئے ہن ۔ انہاں دا مسعود رانا نال 1966 اچ فلم آئینہ لئی گایا ہویا گیت ’’تمہی ہو محبوب میرے میں کیوں نہ تمہیں پیار کروں ‘‘تے 1967 اچ فلم مرزا جٹ لئی گایا ہویا گیت’’نکے ہندیاں دا پیار ویکھی دیوں نہ وسار ‘‘ہمیشہ انہاں دی پہچان رہ سیں ۔ اس زمانے وچ آئرن پروین تے مسعود رانا دی جوڑی لتا تے رفیع دی جوڑی وانگوں مشہور رہی ۔ اس جوڑی دے گائے ہوئے گیتاں تے 1969 اچ فلماں ’’نکے ہندیاں دا پیار تے تم ہی ہو محبوب میرے ‘‘بنایاں گئیاں ۔
پلے بیک سنگر اے نیر
پرائیڈ آف پرفارمنس اے نیر دا 14 اپریل 1955 نوں رانسن آباد ساہیوال وچ جمن ہویا ۔ 1974 نوں فلم بہشت دے گانے ” یوں ہی دن کٹ جائیں گے ” نال شہرت پا کے گلوکاری دا منڈھ رکھیا ۔ 1980 وچ اخلاق احمد تے اے نیر پلے بیک سنگگ وچ اپنی مثال آپ ہن ۔ مشہور زمانہ گیت یاد رکھنے کو کچھ نہ رہا ، اک بات کہوں دلدارہ ، جنگل میں منگل تیرے ہی دم سے سمیت اے نیر نے تقریبا 4 ہزار فلمی گانے گائے ۔11 نومبر 2016 نوں دل دے دورے نال فوت ہوئے ۔
بنجمن سسٹرز
1980 دی دہائی وچ کراچی توں تن مسیحی پنجابی فنکاراں نریسا وکٹر ، شبانہ وکٹر ، بینا وکٹر دے فن نے سارے پاکستانیاں دے دلاں اتے راج کیتا ہویا سی ۔فروغ سخن :ادب دے ذوق نوں پورا کرن لئی ’’ فروغ سخن‘‘ دے ناں توں ہک بہوں پیاری ادبی تنظیم کم کر رہی اے جس دیاں کہ لاہور ‘ فیصل آباد ‘ گجرات ‘ گجرانوالہ ‘ اٹک ‘ کراچی ‘ سرگودھا سمیت کئی شہراں وچ برانچاں کم کر رہیاں ہن ۔ اس ادبی تنظیم نے 7 دسمبر 2019 نوں پاکستان کرسچن ریکارڈنگ منسٹریز تے فیصل آباد آرٹس کونسل دی شراکت نال ہک کرسمس فیسٹیول دا اہتمام کر کے تاریخ رقم کر دتی جس وچ مشاعرہ ‘ محفل مسیقی تے مصوری دی نمائش کیتی گئی ۔ صدارت محترم ڈاکٹر عادل امین نے کیتی ۔ مہمان خصوصی جناب عارف پرویز نقیب کراچی ) فادر مختار عالم ( سرگودھا ) شہباز چوہان ( اسلام آباد نے کیتی ۔ شعرا کرام وچ پروفیسر ونسینٹ پیس ‘ آفتاب جاوید’ ڈاکٹر نعیم ویلیم ‘ پرویز نقیب ‘ فخر لالہ ‘ دلاور ملک یار ‘ پرویز نزیر ‘ خالد شفیع حقانی تے امجد رشید شامل ہن ۔ فنکار آصف بوعز ‘ شہزاد گل ‘ پاسٹر افضل شہزاد ‘ رومہ کیرولین ‘ ادریس ضیا ‘ ثنا نسیم تے ندیم کھوکھر نے کرسمس گیت گائے ۔ منتظمین وچ جناب افضل اکرم تے انکل ظہور الحق کیلون تے انہاں دے ساتھی شامل ہن ۔ تقریب دا آغاز سرپرست فروغ سخن تے ڈاریکٹر پاکستان کرسچن ریکارڈنگ منسٹریز محترم ظہور الحق کیلون نے دعا تے استقبالیہ کلمات نال کیتا ۔ تے تعارف جنرل سیکرٹری جناب طاہر نوشاد نے پیش کیتا ۔ ادبی تنظیم ” فروغ سخن ” نوں بطور پنجابی قوم پسند میری ایہہ ارداس اے کہ تمام مسیحی مذہبی پیشوا ‘ ادیب ‘ شاعر ‘ مصنفین و مفکرین ماں بولی پنجابی نوں ہی اپنی لکھتاں دا ذریعہ بنان ۔
سوہنے پڑھن ہاروں،پنجابی زبان جہڑی کہ پاکستان دی ۔60 % آبادی دی مادری زبان اے ۔80 % آبادی پنجابی بول لیندی اے ۔ 90 % آبادی پنجابی سمجھ لیندی اے ۔97 % مسیحی آبادی دی ماں بولی ہی پنجابی اے ۔پاکستان دا پہلا سربراہ تے ڈپٹی سپیکر وی مسیحی بنیا ۔ایہہ ماں بولی نال محبت دا ہی اثر اے کہ اج سکھ مذہب دے پیروکار پوری دنیا وچ اپنی نویکلی پہچان رکھدے ہن تے دنیا دے جہڑے وی کونے تے انہاں نوں کوئی ویکھدا اے پنجابی ہون دا یقین کر لیندا اے تے فورا ہی اس نال پنجابی بولنا شروع کر دیندا اے ۔ اس واسطے مسیحی پنجابی بھراں سانوں اپنی پنجابی قومیت دے اہم مسئلے تے غور کردے ہوئے 97 % مسیحیاں دی ماں بولی پنجابی ہون دے کارن ماں بولی تے اکثریت قومی بھاشا پنجابی نوں ہی دھارمک لکھتاں دا ذریعہ بنان تا کہ پنجابی زبان نوں عام کرن وچ پنجابی قوم پسنداں دا ساتھ دیندے ہوئے ماں بولی دا حق لین تے نصاب وچ پنجابی زبان نوں مڈھلی زبان دے طور تے منوان وچ پنجابی مسیحی افراد دے کردار نوں سراہیا جا سکے ۔ ملک دے تمام سرکاری اداریاں بشمول آرمی فورس ‘ پولیس ‘ ریلوے تے سب توں زیادہ میڈیکل دے شعبے وچ وڈی تعداد نال پنجابی مسیحی کم کر رہے ہن ۔ اتنے پیارے پنجابی لوگاں اگے ساڈی بنتی اے کہ اوہ اپنی ماں بولی دی خدمت ول وی توجہ دین تے بطور پنجابی قومیت دا ہک اہم حصہ ہون دے پنجابی قوم پسنداں دا بھرپور ساتھ دین تا کہ ساڈے دیس پنجاب وچ انسانیت نوں فروغ دتہ جا سکے ۔ انہاں پیارے پنجابی لوکاں اگے ساڈی بنتی اے کہ اوہ اپنی ماں بولی دی خدمت ول وی توجہ دین تے بطور پنجابی قومیت دا اہم حصہ ہون دے پنجابی قوم پسنداں دا بھرپور ساتھ دین تا کہ ہک ہی وادی سپت سندھو دے وسنیک ہون دے کارن ساڈے دیس پنجاب وچ پیار ، اخلاق تے اتفاق پیدا کردے ہوئے انسانیت نوں فروغ دتہ جا سکے ۔