رمضان المبارک، شخصیت سازی دا مہینہ

قاسم علی شاہ

رحمتاں‘ برکتاں تے پُرنور لمحیاں نال معمور اک مبارک مہینہ جاری وساری اے تے یقینا وقت روئے زمین اتے موجود اہل ایمان خوش قسمت ترین لوک نیں جنہاں نوں اللہ نے ایہہ عظیم مہینہ عطا کیتا اے۔ آپؐ نال منسوب اک دعا کہ اے اللہ سانوں رجب تے شعبان وچ برکت دے تے سانوں رمضان تک پہنچاتوں وی ایس مہینے دی فضیلت ہور ود ھ جاندی اے۔ ایس دے پہلے حصے نوں رحمت‘ دوجے نوں مغفرت تے تیجے نوں جہنم توں نجات دا عشرہ آکھیا گیا اے۔ پہلے دس دناں وچ اہل ایمان اتے اللہ ولوں خاص رحمت نازل ہوندی رہندی اے۔رحمت الٰہی ایس کائنات دی سب توں قیمتی متاع اے تے ہر اوہ بندہ جہدے اتے اللہ دی رحمت برس رہی ہووے تے فیر اوہدی پریشانیاں تے مسئلے کتھے رہ سکدے نیں۔ نتیجاً ایہہ رحمت اوہدے لئی رزق‘ صحت تے فراخی دے بوہے کھول دیندی اے۔
اہل ایمان جدوں ایس مبارک مہینے دے دوجے عشرے وچ داخل ہوندے نیں اوتھے اک ہور انعام اوہناں دا منتظر ہوندا اے۔ مغفرت الٰہی پاروں اوہناں دے اوہ گناہ دھل جاندے نیں جہڑے سارا سال اوہناں کولوں شعوری یا لاشعوری طور تے سرزد ہوئے ہوندے نیں۔ انج جدوں ایس ماہ مقدس دے 20دن گزر جاندے نیں تے مومنین نوں اللہ دی رحمت مکمل طور تے اپنی چھاں وچ لے چکی ہوندی اے تے اوہناں نوں معاف وی کیتا جا چکیا ہوندا اے۔ تیجے عشرے وچ داخل ہو کے رب تعالیٰ ولوں اک ہور عظیم الشان انعام ملدا اے کہ اہل ایمان نوں جہنم دی اگ توں نجات دوا دتی جاندی اے۔
ایہہ اوہ زبردست انعام اے جہدی دعا ہر پیغمبر تے ہر ولی نے منگی اے تے اہل ایمان نوں وی منگن دی تاکید کیتی گئی اے۔ ایسے عشرے وچ اک ہور رات لیلۃ القدر دی اے جہنوں ہزار راتاں توں بہتر رات آکھیا گیا اے تے جہدے وچ منگی گئی ہر دعا قبول کیتی جاندی اے۔ ایس رات دی عبادت نوں پورے سال دی نفلی عبادتاں توں بہتر قرار دتا گیا اے۔ ایہہ اوہ رات اے جہنوں پان لئی اہل ایمان کئی راتاں نوں شب بیداری کردے نیں تے جے کسے نوں ایہہ رات مل جاوے تے اوہ خود نوں دنیا دا خوش قسمت ترین انسان سمجھدا اے۔
رمضان ہے تے 29,30دناں دا مہینہ لیکن ایہدے اک اک پل وچ رحمتاں تے عنایتاں دی بارش برس رہی ہوندی اے۔ ایہہ مہینہ جتھے انساناں لئی ثواب تے درجیاں دی بلندی دا پیغام لیاندا اے اوتھے ایہہ شخصیت سازی دا وی اک سنہری موقع اے۔رمضان وچ ساڈی شخصیت سازی کیویں ہوندی اے‘ آئو اک نظر ایہدے اتے پائیے۔
(1) اپنے اُتے کنٹرول
رمضان دا اصل مقصد انسان دے اندر دو طرح دی قوتاں نوں مضبوط کرنا اے۔ اک روحانی قوت‘ جہدی وجہ نال اوہ گناہواں توں بچ سکے تے دوجی جسمانی قوت جہدے پاروں اوہ کھان پین دی اشیا توں گریز کر سکے۔ رمضان دے مہینے نوں مکمل آداب دے نال گزارن نال انسان دی ایہہ دونویں قوتاں مضبوط ہو جاندیاں نیں۔ تہانوں ایہہ وی دسدے چلیے کہ دنیا وچ جہنے وی وڈے انسان گزرے نیں اوہناں دے اندر ایہہ خاصیت پائی جاندی سی کہ اوہ اپنے اُتے کنٹرول کرنا جاندے سن تے ایسے صفت پاروں اوہ کامیابی دی معراج اتے پہنچے۔
(2)خود شناسی
اک تحقیق دے مطابق انسان اپنی زندگی وچ ہر طرح دے مسئلے برداشت کر سکدا اے لیکن بنیادی ضروریات (کھان پین) اتے کوئی سمجھوتہ نہیں کر سکدا۔ روزہ‘ اللہ دا اوہ حکم اے جہدے وچ اہل ایمان اپنی بنیادی ضرورت نوں چھڈ دیندے نیں تے جدوں انسان قربانی دے اوس درجے اتے پہنچ جاندا اے تے فیر اللہ اوہنوں ایہہ انعام وی دیندا اے کہ اوہ خود نوں جان جاندا اے۔ اوہ خود شناس بن جاندا اے۔
(3)اعلیٰ ظرفی
رمضان دے روزے رکھن نال انسان دے اندر صبروتحمل دا مادہ ودھ جاندا اے تے ایہہ شے اوہدے اندر اعلیٰ ظرفی پیدا کردی اے۔ اعلیٰ ظرف انسان زندگی دی مشکلاں یا دوجیاں دی دتی گئی تکلیفاں نوں بڑی آسانی نال سہہ جاندا اے۔ اعلیٰ ظرفی دی ایہہ خوبی اوہنوں دوجیاں توں ممتاز بنا دیندی اے۔
(4)عاجزی
رمضان سانوں سرنڈر کرنا سکھاندا اے۔ انسان دے سامنے لذیذ کھانا تے خوش ذائقہ مشروبات پئے ہوندے نیں لیکن اوہ فیر وی اوہناں نوں ہتھ نہیں لا رہیا ہوندا۔ ایہہ ایس گل دا اعلان ہوندا اے کہ میں اپنے رب دے حکم دا پابند آں تے اوہدے سامنے سرنڈر کرنا واں۔ اوہدا میرے لئی جو وی حکم ہووے گا اوہ مینوں سر اکھاں اتے قبول ہووے گا۔ اللہ رب العزت نوں اپنے بندیاں دی عاجزی بہت پسند اے تے ایسے عاجزی پاروں اوہ اوہناں اتے ترقی تے کامیابی دے بوہے کھولدا اے۔
(5)رویے وچ تبدیلی
رمضان سانوں صبرو تحمل دا سبق دین دے نال نال نرمی تے صلہ رحمی دا وی بہترین موقع دیندا اے۔ جدوں انسان اپنے رب دا حکم من کے اوہدے سامنے عاجزی اختیار کر لیندا اے تے فیر مخلوق دے نال وی اوہدا رویہ بہترین ہو جاندا اے۔ رویے دی ایہہ تبدیلی دنیاوی زندگی وچ اوہدی ترقی دا کارن بندی اے۔
(6)ٹریننگ
رمضان دا مہینہ مکمل طور تے تربیت تے ٹریننگ دا مہینہ اے جہدے وچ انسان نوں صبرو تحمل‘ اپنے اُتے کنٹرول‘ اپنے اعمال دا احتساب‘ اللہ دے نال مضبوط تعلق‘ رویے دی بہتری تے ٹائم مینجمنٹ دے نال نال سخاوت تے صلہ رحمی داسبق ملدا اے۔ جہڑا وی انسان اک مہینے دی ایس ٹریننگ نوں چنگے طریقے نال مکمل کر لیندا اے تے اوہدے اگلے گیارہ مہینے بڑے شاندار طریقے نال لنگھدے نیں۔
بنیادی معمولات
(1)نماز
رمضان وچ اپنی نمازاں دی روٹین نوں درست کیتا جاوے۔ نماز دی روح نوں سمجھیا جاوے تے جس طرح نماز دے دوران اسیں اپنے آپ نوں اللہ دے سامنے کھڑا محسوس کرنے آں تے اپنے اندر بھرویں عاجزی لے آنے آںاوہو کیفیت نماز دے باہر وی رہنی چاہیدی اے۔ ایس مبارک مہینے وچ تہجد دی پابندی کرنی چاہیدی اے تے اپنے رب دے سامنے پیشانی ٹیک کے سجدیاں دی حلاوت نوں محسوس کرنا چاہید اے۔
(2)قرآن دی تلاو ت
رمضان وچ قرآن کریم دے نال اپنا تعلق مضبوط بنان دی کوشش کریے۔ قرآن نوں ترجمے دے نال پڑھیا جاوے تے اوہدے لئی باقاعدہ اک ترتیب بنا لیتی جاوے تاں جے سانوں پتہ ہووے کہ جہڑی کتاب دے اسیں منن والے آں اوہ ساڈے کولوں کیہ چاہندی اے۔ قرآن نوں سمجھ کے پڑھن نال انسان نوں زندگی دا اصل مقصد سمجھ آجاندا اے۔
(3)صلہ رحمی
رمضان وچ سانوں بھکا رکھ کے اک طرح نال ایہہ سبق دتا جاندا اے کہ اسیں اپنے آسے پاسے اوہناں لوکاں دا وی احساس کریے جہڑے رمضان دے بغیر وی بھکے رہندے نیں۔ ایس مہینے وچ خاص طور تے ایسے سفید پوش لوکاں دی بھرویں مدد کیتی جاوے جہڑے مالی تنگی دا شکار نیں۔ رمضان المبارک صلہ رحمی دا اک بہترین موقع اے۔
رمضان تے ساڈی کمزوریاں
(1)بے تحاشا کھانا
کچھ عرصہ پہلے سوشل میڈیا اتے اک جملہ بہت مشہور ہویا۔ ساڈے لئی رمضان سب توں پہلاں کھانے‘ فیر کمانے تے اخیر وچ عبادت دا مہینہ اے۔ ویکھیا جاوے تے ایہہ گل کسے حد تک ٹھیک اے۔ رمضان وچ ساڈی توجہ کھان پین اتے ہوندی اے۔ دکاندار ودھ توں ودھ کمان دی فکر وچ ہوندے نیں تے جدوں ایہ دونویں شیواں پوری ہو جاندیاں نیں تے فیر اخیر وچ عبادت دی واری آندی اے۔ بدقسمتی نال اوس ویلے تک جسم دی انرجی ختم ہو چکی ہوندی اے تے بوہتا کھان پاروں دماغ اتے وی غنودگی چھائی ہوندی اے تے ایسے وجہ نال عبادت وچ کوئی لطف نہیں آندا۔
رمضان المبارک وچ اکثر لوک ضرورت توں زیادہ کھان دا اہتمام کردے نیں تے فیر افطاری وچ ایس قدر کھا لیندے نیں جہڑا کہ اوہناں دی جسمانی ضرورت توں بہت زیادہ ہوندا اے۔ بے تحاشا کھا لین دا نقصان ایہہ ہوندا اے کہ روزے دا جہڑا جسمانی فیدہ ملنا ہوندا اے اوہ نہیں ملدا۔ دوجا نقصان ایہہ اے کہ معدے اتے اچانک اک وڈا بوجھ پے جاندا اے تے اوہدے لئی ہضم کرنا اوکھا ہو جاندا اے۔ تسیں اکثر ویکھیا ہووے گا کہ افطاری وچ بوہتا کھا لین مگروں لوکی بے سدھ لیٹ جاندے نیں تے اوہناں وچ ہلن دی طاقت وی نہیں رہندی۔
سحری وچ لوک ایس خیال نال بوہتا کھاندے تے پیندے نیں تاں جے دن دے باقی حصے وچ بھک یا پیاس نہ لگے۔ ایہہ وی محض اک غلط فہمی اے۔ انسانی جسم نوں اک مقررہ مقدار وچ خوراک تے پانی دی لوڑ ہوندی اے۔ جدوں اوہنوں ایہہ مقدار مل جاندی اے تے معدہ اوہنوں آسانی نال ہضم کر لیندا اے تے ایس خوراک توں چنگی خاصی انرجی پیدا کر کے جسم نوں وی دے دیندا اے جہدے پاروں انسان سارا دن گزار سکدااے۔
تحقیق نال ایہہ وی پتہ چلیا اے کہ معدے دا بالکل خالی ہونا‘ چنگی صحت لئی نہایت اہم اے لیکن بے تحاشا خوراک دی صورت وچ اوہ خالی نہیںر ہندا۔ جدوں خوراک ضرورت توں ودھ ہو جاندی اے تے فیر معدہ ایہنوں بغیر ہضم کیتے اگے پاس کر دیندا اے تے فیر یا تے انسان نوں قے دی شکایت ہوندی یا فیر دست دی۔ خلاصہ ایہہ کہ لوڑ توں ودھ خوراک فیدہ مند نہیں بلکہ انتہائی نقصان دہ اے۔ ایس لئی رمضان المبارک وچ کھان پین دے معمول نوں گھٹ رکھیا جاوے تے فرصت دا بوہتا ویلا عبادت وچ صرف کیتا جاوے۔
(2)سستی تے کاہلی
رمضان وچ اک عادت ایہہ وی ویکھن وچ آندی اے کہ روزے نوں لوکی زیادہ توں زیادہ سو کے یا موبائل وغیرہ تے مصروف رہ کے گزاردے نیں تاں جے افطاری تک دا ویلا چھیتی گزر جاوے۔ ایہہ وی اک وڈی سستی اے۔ روزے دی حالت وچ انسانی جسم وچ ایس قدر شدید کمزوری نہیں ہوندی کہ انسان کوئی کم ای نہ کرے تے بس ستا رہوے۔ تحقیق توں ثابت ہویا اے کہ روزے دے حالت وچ انسانی جسم توانائی پیدا کردا رہندا اے تے جدوں معدہ بالکل خالی ہو جاندا اے تے اوہ بدن دی مرمت وچ لگ جاندا اے تے زہریلے مادے ضائع کرن دے نال نال جسم نوں نویں انرجی وی دیندا اے۔ ایس لئی روزے دی حالت وچ وی عام روٹین وانگوں کم کان کرنا چاہیدا اے تے فارغ وقت نوں ایس قدر بے دردی نال ضائع نہیں کرنا چاہیدا۔
(3)رات بھر جاگدے رہنا
اک معمول ایہہ وی بن جاندا اے کہ اکثر لوک ساری رات جاگدے رہندے نیں یا تے رل بیٹھ کے گپ شپ کردے رہندے نیں یا فیر موبائل‘ لیپ ٹاپ وغیرہ اتے مصروف ہوندے نیں۔ ساڈے معاشرے وچ اکثر لوکاں دا معمول ایہہ اے کہ اوہ سویرے اپنے کم‘ دفتریا دکان اتے جاندے نیں۔ رات بھر جاگن دی روٹین بالکل وی فیدہ مند نہیں کیوں جے ایس توں اگلے دن دے روزے اتے فرق پووے گا تے نیندر دی کمی دی وجہ نال ہر ویلے غنودگی طاری رہوے گی۔
(4)شو آف کلچر
ساڈے معاشرے وچ اک رواج ایہہ وی پایا جاندا اے کہ روزہ رکھ لین مگروں ہر دوجے بندے دے سامنے گرمی‘ بھک وغیرہ دی شدت دا اظہار کر کے ایہہ جتلایا جاندا اے کہ اج میرا روزہ اے۔ ایہہ وی اپنا اجر ضائع کرن والا کم اے۔ انسان نوں جہدے نال محبت ہوندی اے تے اوہدے لئی وڈی توں وڈی تکلیف نوں وی خندہ پیشانی نال سہندا اے۔ روزہ اللہ لئی اے تے اوہو ایہدا بہترین اجر دیوے گا ایس لئی ایس عادت توں وی بچنا چاہیدا اے۔