ساکا جلیانوالہ باغ دی یاد وچ اِکٹھ

پنجابی میڈیا گروپ دے صدر ندیم رضا دی سانحہ اتے پروڈیوس کردہ دستاویزی فلم وکھائی گئی

ظ عباس

سانحہ جلیانوالہ باغ پنجاب ای نہیں انسانیت دی تریخ دا وی اک تریک باب اے ۔جدوں برصغیر اتے قابض انگریز حکمراناں نے نہتے تے بے گناہ پنجابیاں اتے گولی چلا دتی۔ اک صدی توں ودھ عرصہ گزر جان دے باوجود برصغیر دے عوام ایس سانحہ اتے برطانیہ کولوں بارہا سرکاری طور تے معافی دا مطالبہ کرچکے نیں لیکن مہذب برطانیہ لئی ایہہ حقیقت قبول کرنا آسان نہیں کہ جدوں انگلستان وچ سورج غروب نہیں ہوندا سی تے اوہ متوازی طور تے ظلم دی اک نویں تریخ وی رقم کررہیا سی۔
ماضی دے دریچیاں وچ جھانکیے تے سنہ 1999وچ برصغیر وچ برطانیہ دا راج سی۔ امرتسر دے جلیانوالہ باغ وچ کجھ قوم پرست برطانوی راج دے نویں ٹیکساں تے ہندوستانیاں دی فوج وچ جبری بھرتیاں دے خلاف احتجاج کر رہے سن۔ عوام دی وڈی تعدادوساکھی دے روایتی میلے وچ رلت لئی وی اوتھے موجود سی۔ اوس ویلے برطانوی راج نے وڈے عوامی اجتماعات نوں روکن لئی شہر وچ مارشل لا نافذ کیتا ہویاسی۔
ہجوم نوں منتشر کرن لئی بریگیڈیئر جنرل آر ای ایچ ڈائر نوں گھلیا گیا جنہاں نے لوکاں نوںمتنبہ کیتے بغیرای گولی چلان دا حکم دے دتا۔ جدوں تک سپاہیاں دی گولیاں ختم نہ ہوئیاں فائرنگ جاری رہی۔ایس افسوسناک واقعے وچ برطانوی سرکاری ذرائع دے مطابق 379 بندے ہلاک ہوئے لیکن برصغیر دے مورخین دا مننا اے کہ مرن والیاں دی گنتی 1000توں ودھ سی۔ ایس سانحہ دے 100ورھے پورے ہون دے اگرچہ اوس ویلے دے برطانوی وزیراعظم ٹریزامے نے افسوس دا اظہار کیتا لیکن باضابطہ معافی نہیں منگی جہدا پاکستان تے ہندوستان دے شہری تے بالخصوص پنجابی اک لمے عرصہ توں مطالبہ کر رہے نیں۔ اوہناں نے آکھیا کہ 1919 دا سانحہ جلیانوالہ باغ برطانوی انڈین تریخ اتے شرمناک داغ اے۔
شاعر مشرق علامہ محمد اقبال نے ایس حادثے توں متاثر ہو کے جلیانوالہ باغ اتے جہڑے شعر آب دار لکھے سن‘افسوس بانگ درا وچ جگہ نہیں پا سکے:
ہر زائرِ چمن سے یہ کہتی ہے خاکِ باغ
غافل نہ رہ جہان میں گردوں کی چال سے
سینچا گیا ہے خونِ شہیداں سے اس کا تخم
تو آنسوئوں کا بخل نہ کر اس نہال سے
پنجابی یونین ایس باب وچ ہر سال ایہہ مطالبہ دہراندی اے کہ برطانیہ سرکاری سرپرستی وچ کیتے گئے ایس ظلم اتے معافی منگے۔ پنجابی یونین دے پربندھ ہیٹھ سانحہ جلیانوالہ باغ دے شہیداں دی یاد وچ پنجاب ہائوس وچ اک سادہ مگر پروقار تقریب دا پربندھ کیتا گیا جہڑا پنجاب دی تریخ دا اک ایسا باب اے جہنے مزاحمت دے جواں جذبیاں نوں زندہ کیتا تے انگریزاں لئی پنجابی حریت پسنداں دا مقابلہ کرنا اوکھا ہو گیا۔ سانحہ جلیانوالہ باغ پنجاب دی تریخ وچ امر ہو چکیا جہدی یاد لہور وچ پنجابی یونین دے پربندھ ہیٹھ منائی گئی جہدے وچ پنجابی میڈیا گروپ دے صدر تے سینئر صحافی ندیم رضا دی ایس سانحہ اتے تیار کردہ دستاویزی فلم سانحہ جلیانوالہ باغ وکھائی گئی جہنے نہ صرف ایس سانحہ دی تلخ تے دردناک یاداں تازہ کردتیاں بلکہ ایس باب وچ تقریب دے حاضرین دی معلومات وچ وی وادھا ہویا۔ حاضرین نے ندیم رضا دی ایس کاوش نوں سراہیا تے امید ظاہر کیتی کہ اوہ مستقبل وچ وی ایسی دستاویزی فلماں بنا کے پنجاب دی تریخ نوں محفوظ بنان لئی اپنا سرگرم کردار ادا کردے رہن گے۔
تقریب دے آغاز وچ پنجابی یونین دے چیئرمین مدثر اقبال بٹ نے پروہنیاں نوں جی آیاں نوں آکھدے ہوئے تقریب دے اغراض و مقاصد اتے چانن پایا تے پنجاب ہائوس دے مختلف منصوبیاں دے حوالے نال پروہنیاں نوں آگاہی دتی۔ اوہناں آکھیا کہ مہمان نوازی پنجاب دی ثقافت اے تے مہمان دی خدمت کرن نوں اسیں اپنی خوش قسمتی سمجھنے آں۔ اوہناں نے آکھیا کہ پنجاب ہائوس دا مقصد پنجابی دی مختلف جہتاں وچ کم کرنا اے جہدے توں پنجابی کاز نوں تقویت ملے۔پنجاب ہائوس وچ قائم بابا گورونانک دیوجی آڈیٹوریم وچ پنجاب دے مختلف دناں دے حوالے نال تقریباں منعقد کیتی جاندیاں نیں۔ میری کوشش اے کہ ایس سلسلے وچ ہر دن کوئی نہ کوئی تقریب منعقد ہووے جہدی ساری سہولتاں تے تواضع ادارے ولوں فراہم کیتی جاندیاں نیں۔ پنجاب ہائوس وچ بابا فرید لائبریری بنائی گئی اے جہدے وچ 22ہزار کتاباں موجود نیں۔ ای لائبریری تکمیل دے آخری مراحل وچ اے ایہدے وچ اک لکھ توں ودھ کتاباں آن لائن ہون گئیاں۔ پروڈکشن ہائوس وی بن چکیا اے جہدے وچ پنجابی دے اکابرین تے ہیروز اتے ڈاکیومنٹریز بنائی جان گئیاں۔ اج وکھائی جان والی سانحہ جلیانوالا باغ دی ڈاکیومنٹری ایہدا حصہ اے۔ تقریب دی صدارت ہرجندرسنگھ دلگیر نے کیتی۔ اُچیچے پروہنیاںوچ پنجابی دے رہنما الیاس گھمن ،سابق ایم این اے رائے عزیز اللہ ،سابق پرنسپل اسلامیہ کالج پروفیسر امجد علی شاکر تے افتخار وڑائچ کالروی شامل سن۔ تقریب دی میزبانی پنجابی یونین دے وائس چیئرمین بلال مدثر بٹ نے کیتی۔ افتخار وڑائچ کالروی نے تقریب نال خطاب کردے ہوئے آکھیا کہ پنجاب دی پنج ہزار سالہ تریخ بیرونی حملہ آواراں نال مقابلے دی تریخ اے۔ 13اپریل نوں جلیانوالا باغ وچ کوئی سیاسی جلسہ نہیں سی بلکہ اوتھے پنجاب دے مختلف علاقیاں توں لوک وساکھی دا میلہ منان لئی اکٹھے ہوئے سن۔ ایہہ اوہ تہوار اے جہڑا آدم دے گندم کھان دے دن توں ای شروع ہو گیا سی۔ سیاسی طور تے کجھ لوک ڈاکٹر ستیاپال تے ڈاکٹر سیف الدین کچلو دی گرفتاری اتے احتجاج لئی اکٹھے ہوئے سن۔ جلیانوالا باغ دے واقع اتے ندیم رضا دی ڈاکیومنٹری کمال دی اے۔ جہدے توں ساڈے نوجواناں نوں ای نہیں آن والی نسلاں نوں وی تریخی معلومات ملن گئیاں۔ پنجاب دی دھرتی نوں ہن فیر لہو دی لوڑ اے۔ پنجاب دے کجھ دشمن ایہدی وَنڈ دی گلاں کرن لگے نیں پنجاب دے پتر اوہناں نوں کدی کامیاب نہیں ہون دین گے۔
زاہد حسن نے آکھیا کہ انصاف دا لبادہ پائے انگریز قوم نے اج تک سانحہ جلیانوالا باغ اتے معافی نہیں منگی سانوں ایہناں واقعیاں دی یاد تازہ کردے رہنا چاہیدا اے تے ایہدے توں سبق سکھنا چاہیدا اے۔ اوہناں نے آکھیا کہ پنجابی میڈیا گروپ دی ڈاکیومنٹری وچ جلیانوالا باغ دے سانحہ دے سارے تریخی پہلوواں اتے گل ہو گئی اے۔ ایہہ کمال دی ڈاکیومنٹری اے۔ پنجابی میڈیا گروپ دے صدر ندیم رضا نے آکھیا کہ اج اسیں سارے پنجابی لئی جو کجھ وی کر رہے آںاوہدا سہرا مدثر اقبال بٹ دے سر اے کہ اوہناں نے سانوں رہنمائی تے حوصلہ دے نال نال ہر طرح دی معاونت وی فراہم کیتی۔
عتیق انور راجہ نے آکھیا کہ پنجابی نال واقفیت ماں دی لوریاں سنن توں ای شروع ہوئی لیکن ایہدے لئی کم کرن دا شوق تے حوصلہ مدثر اقبال بٹ نال ملیا اے۔ رنجیت سنگھ پنجابی تریخ دا اہم کردار اے لیکن افسوس دی گل اے کہ ساڈے سلیبس وچ ایہدا ذکر تک نہیں اے۔ پنجابیاں دی تریخ بہادری تے دلیری دی اے۔ اوہناں نے آکھیا کہ پنجاب ہائوس پنجابی لئی بہت کم کر رہیا اے۔ اللہ ایس ادارے نوں قائم و دائم رکھے۔
پروفیسر ڈاکٹر کلیان سنگھ کلیان نے آکھیا کہ میرے لئی انتہائی فخر دی گل اے کہ میںپنجاب ہائوس دا حصہ آں۔ اوہناں نے آکھیا کہ 138 گدی نشیناں دا اوہ خط اج وی تریخ دا حصہ اے جہدے وچ اوہناں جلیانوالا باغ دے سانحہ دے ذمہ وار کرنل ڈائر نوں رب لکھیا اے۔ ایہہ خط اج وی ویکھیا جا سکدا اے۔ بابا نجمی نے آکھیا کہ پنجاب دی تریخ نوں عام بندے تک پہنچان وچ پنجاب ہائوس اہم کردار کر رہیا اے۔ ساڈی نوجوان نسل اپنے ہیروواں نال ای آشنا نہیں ایہہ کم پنجاب ہائوس کر رہیا اے۔ ایس موقعے تے بابا نجمی نے جلیانوالا باغ دے سانحہ دے حوالے نال اپنی نظم سنا کے خوب داد پائی۔
پروفیسر امجد علی شاکر نے آکھیا کہ بیج دے اندر پورا درخت ہوندا اے۔ جلیانوالا باغ دا سانحہ ہندوستان دی آزادی دی تحریک دا بیج اے۔ تریخ نوں مسخ کرن دا رجحان ساڈے ایتھے ای نہیں اے برطانیہ وچ وی ایہہ رجحان موجود اے۔ جنگ عظیم اول دے فوجیاں وچ پنجاب دے 13لکھ فوجیاں دے علاوہ ساریاں دا ذکر اے جد کہ پنجاب دے اک لکھ فوجی جنگ وچ مارے گئے تے تن لکھ توں ودھ زخمی ہوئے سن۔پنجابی ہر شعبے وچ نمبر ون نیں۔ آزادی دی تحریک وچ وی پنجاب دی قیادت نمبر ون سی۔ ایہو وجہ اے کہ انگریز جاندے جاندے پنجاب نوں تقسیم کر کے پنجابیاں نوں زخم دے گیا۔
پچھلے ایم این اے رائے عزیز اللہ نے آکھیا کہ میرے لئی سیاست نال تعلق ہونا فخر نہیں اے بلکہ پنجابی ہونا بوہتے فخر دی گل اے میرا تعلق اوس گھرانے نال اے جہنے گروگوبند سنگھ نوں پناہ دتی سی تے سکھاں دے نال ایہہ تعلق قائم رہوے گا۔ افسوس دی گل اے کہ ساڈی نوجوان نسل ساڈے ہیروواں نال واقف نہیں اے۔ سانوں ساریاں نوں رل کے ایہدے تے کم کرنا اے۔ پنجاب ہائوس جہڑے کم کر رہیا اے اوہ بہت قابل تعریف اے تے اینی چنگی ڈاکیومنٹری بنان تے پنجابی میڈیا گروپ تے اوہناں دی پوری ٹیم مبارکباد دی مستحق اے۔
پنجابی رہنما الیاس گھمن نے آکھیا کہ میں اج اوس زنانی نوں سلام پیش کرنا واں جہدی آکھی ہوئی گل پورے ہندوستان دی زبان بن گئی۔ بس کر دے جرمن ،پت مک گئے نے ماواں دے ۔ہندوستانیاں دا انگریزاں توں اک ای مطالبہ سی کہ جلیاں والے باغ دے ساکے دی تحقیقات کیتیاں جان تے معافی منگی جاوے لیکن اج تک اوہدی تحقیقات نہیں کیتی جہڑی کمیٹی بنائی گئی اوہنے وی فقط ااینا ای آکھیا کہ فوج نوں سوچن سمجھن مگروں عوام اتے گولی چلانی چاہیدی اے تے معافی اج تک نہیں منگی۔ ایس قربانی دے اصل ہدف دے حصول دا ویلا آ گیا اے۔ساڈا حکومت کولوں مطالبہ اے کہ پنجابی نوں ذریعہ تعلیم بنایا جاوے تے پنجاب دا اصل چہرہ سامنے لیایا جاوے جہڑا پاکستان نوں مضبوط بناوے گا۔
ہرجندر سنگھ دلگیر نے آکھیا کہ جلیانوالا سانحہ 13اپریل 1919نوں ہویا تے 15اپریل نوں گوجرانوالہ وچ وی فوجیاں نے عوام اتے گولی چلائی جہدے وچ 12بے گناہ مارے گئے سن۔ دوجی گل ایہہ کہ کرنل ڈائر انگریزاں کولوں متنفر سی کیوں جے اوہنوں ترقی نہیں ملی سی ایس لئی اوہناں نے انگریزاں نوں بدنام کرن لئی جلیانوالا باغ وچ گولی چلائی۔ انگریز انصاف نہیں ظلم کردا اے ۔ اُدھم سنگھ نے پنجابیاں دا سر فخر نال اچا کردتا اے۔ رائے عزیز اللہ اپنے آپ وچ تریخ نیں۔ اوہناں دے خاندان نے گرو گوبند سنگھ دی جان بچائی سی۔ سارے سکھ اوہناں دے احسان مند نیں۔ سکھاں اتے ظلم مسلماناں نے نہیں کیتے بلکہ اوس ویلے دی ریاستاں نے کیتے سن۔ مسلماناں نے تے سکھاں نوں پناہ دتی سی۔ تقریب وچ ایڈیٹر روزنامہ پنجابی زبان میاں آصف علی‘ حکیم آصف گجر سنے رَلتیاں دی بڑی تعداد موجود سی۔ پنجابی یونین دے چیئرمین مدثر اقبال بٹ ولوں تقریب وچ رلت کرن والی نمایاں شخصیات دی دستار بندی کیتی گئی تے گلے وچ پنجابی سروپے پائے گئے۔ تقریب دے اختتام اتے ساریاں نے رل کے افطاری کیتی۔