عیدالفطر

مولانا محمد الیاس گھمن

خوشیاں،محبتاں تے انسانی مساوات دا اسلامی تہوار

دنیا دی ہر قوم اپنا اک تہوار رکھدی اے۔ ایہناں تہواراں وچ اپنی خوشی دے نال نال اپنے جداگانہ تشخص دا اظہار وی ہوندا اے۔ عیسائیاں دا کرسمس ڈے، ہندوئواں دی ہولی تے دیوالی تے پارسیاں دے کول نوروز تے مہرجان دی عیداں اوہناں دے تہواراں دی نمائندہ نیں۔ پر مسلماناںدی عید دیگر مذاہب و اقوام دے تہواراں توں بالکل مختلف حیثیت رکھدی اے۔ اوتھے عید دا دن نفسیات دی پابندی، عیش و عشرت دے اظہار تے فسق و فجور دے افعال وچ لنگھدا اے، پر اہل اسلام دی عید صرف خوشی ای نہیں بلکہ اللہ رب العزت دی عبادت، ذکر تے شکر وچ لنگھدی اے یعنی یوم عید خوشی و شادمانی دے نال نال عبادت دا دن وی اے۔
اہل اسلام دی عید اپنے اندر اطاعتِ خداوندی، اظہار شادمانی، اجتماعیت، تعاون و رحمدلی دے احساسات، مال و دولت دی حرص توں اجتناب جہے جذبات رکھدی اے۔ ایس دن جیہڑے کم مشروع کیتے گئے نیں ایہناں توں ایہو ظاہر ہوندا اے انسان غمی و مصیبت وچ تے خدا نوں یاد کردا ای اے پر مسلمان اپنی خوشی دے لمحات وچ وی یاد الہی توں غافل نہیںرہندے۔ صحیح بخاری وچ اے کہ آنحضرت ﷺ عید الفطر دے دن نماز عید توں پہلاں طاق عدد کھجوراں کھا کے عید گاہ تشریف لے جاندے سن۔
ایس لئی عید گاہ جان توںپہلاںکوئی مٹھی شے کھا کے جانا مسنون اے۔ گویا ایس دن کمال اطاعت دا درس دتا جاندا اے کہ عید توں پہلے رمضان مقدس دے مہینے وچ روزہ دار دا نہ کھانا وی شریعت دے حکم دی تعمیل سی تے اج دے دن نماز توں پہلاںکجھ کھا کے جانا، ایہہ وی سنتِ نبویہ علی صاحبہا الصلو والسلام دی تعمیل اے۔ ظاہر اے کہ ایس توں زیادہ اطاعت شعاری کیہ ہو سکدی اے؟ ایس وچ اک پیغا م ایہہ وی اے کہ مومن دا ہر عمل اللہ رب العزت دے احکامات تے آنحضرت ﷺ دی سنت دے مطابق ہونا چاہیدا اے۔
صحیح بخاری وچ اہل نصاب نوں عید گاہ جان توں پہلاں صدقہ فطر دی ادائیگی دی ترغیب دتی گئی اے۔
گویا ایہہ پیغام دتا جا رہیا اے کہ عید دی خوشیاں وچ اپنے فقرا و مساکین بھراواں توں غافل نہ رہو۔ بلکہ تعاون تے رحمدلی دے جذبات لے کے ایہناںنوں وی اپنی خوشیاں وچ شامل کرو۔ انج باہمی تعلقات دے جذبات پیدا ہو کے معاشرے وچ جیہڑی امیر و غریب دے وچکار دوری اے اوہ ختم ہو ئے۔ صدقہ فطر دی مشروعیت وچ اک اہم امر ایہہ وی کار فرما ایکہ انسان نوں مال دی حرص و ہوس توں بچنا چاہیدا اے تے ایہہ ملحوظِ خاطر رکھنا چاہیدا اے کہ دولت خدا تعالی دا عطیہ اے، میری اپنی کاوش و کوشش دا کمال نہیں۔ جتھے باری تعالی چاہن گے اوتھے خرچ کراں گا۔
عید دے دن صاف ستھرے کپڑے پان وچ اللہ تعالی دی نعمت دا اظہار ہوندا اے۔ جامع الترمذی وچ اے کہ اللہ تعالی ایس گل نوںپسند کردے نیں کہ بندے اتے ایس دی نعمت دا اثر نظر آئے۔ تے بندہ صاف ستھرا یا نواں لباس پا کے ایس نعمتِ مال دا اظہار و اقرار کردا اے۔ ایتھے ایہہ گل ملحوظ رہنی چاہیدی اے کہ حقیقی عید محض زیبائش و آرائش تے فاخرانہ لباس پان دا ناں نہیں بلکہ عذاب آخرت توں بچ جانا ای حقیقی عید اے۔ شیخ بہا الدین العاملی نے الکشکول وچ اک شعر لکھیا اے:
لیس العِید لِمن لبِس الفاخِرِ
اِنما العِید لِمن امِن عذاب الآخِرِ
کہ عید ایس دی نہیں جیہڑا فاخرہ لباس پائے بلکہ جیہڑا آخرت دے عذاب توںبچ جائے، عید تے اوہدی اے۔
عید دے دن عید نماز دی ادائیگی لئی عید گاہ ول جانا تے سارے مسلماناں دا اک امام دی اقتدا وچ نماز ادا کرنا اسلام دی شان و شوکت دا اظہار اے، امتِ مسلمہ عملا ایہہ ثابت کر رہی ہوندی اے کہ مسلماناں وچ امیر غریب، محتاج و غنی، گورا کالا سارے برابر نیں۔ کسے نوں دوجے اتے مال و عہدہ دی وجہ نال برتری نہیں۔ اللہ تعالی دی نظر وچ سب مساوی نیں۔
ایس اجتماع وچ آخرت دے دن دی یاد وی ہوندی اے۔ جدوں سارے انسان اللہ تعالی دے حضور پیش ہون گے جتھے ہر قوم و قبیلہ دے لوک جمع ہون گے تے ایہہ اجتماع جتھے خوشیاںدی ساعات مہیا کردا اے اوتھے یادِ آخرت توں وی غافل نہیں ہون دیندا۔
نماز عید دی ادائیگی اصل وچ روزہ دی ادائیگی اتے شکرانہ اے۔ مسلماناں نے رمضان مقدس وچ روزہ رکھیا، تراویح و نوافل ادا کیتے۔ غیبت، چغلی، جھوٹ، بدکاری تے فحاشی جہی برائیاں توں بچدے رہے۔ اعمال صالحہ دی برکات نال ایہناںدی زندگی وچ تبدیلی آئی کہ اوہ گناہواں نوں چھڈ کے تقوی و پرہیز گاری دی زندگی بسر کرن لگے۔شریعت اسلامی دے مطابق عیدالفطر دے دن اللہ تعالیٰ اپنے بندیاں نوں روزے تے رمضان المبارک دے دوران کیتی گئی عبادتاں دا ثواب عطا فرماندا اے۔ مسلمان نماز عید لئی مسجد یا عیدگاہ جان توں پہلاں غسل کردے نیں۔فرزندان اسلام نماز دی ادائیگی توں پہلاں گھروں کجھ نہ کجھ کھا کے روانہ ہوندے نیں‘ مسجد پہنچن توں پہلاں رستے وچ تکبیراں آکھی جاندیاں نیں تے اللہ دا ذکر کیتا جاندا اے۔ اک دوجے نوں عید دی مبارکباد دینا وی عیدالفطر دے آداب دا حصہ اے۔ادائیگی نماز لئی مسجد جان لئی جہڑا رستہ اختیار کیتا جاندا اے۔ واپسی تے اوہ رستہ بدل کے گھر پہنچنا سنت اے۔ خشبو استعمال کرنا تے صاف ستھرا تے چنگا لباس پانا وی سنت اے‘ ضروری نہیں کہ لباس نواں ای پایا جاوے‘ تاہم عید دے موقعے اتے بوہتے مسلمان نویں لباس وچ ملبوس نظر آندے نیں۔
ہن اللہ تعالی دے حضور حاضر ہو کے ایس گل دا اظہار کردے نیںکہ نیکیاںدی توفیق دین والی ذات اللہ تعالی دی اے۔ فرمانِ قرآنی دے تحت ایس دن نیکی دی توفیق
اتے جنہا شکر ادا کراں گے اینی ای توفیق زیادہ ملدی اے۔ ایتھے اک گل دا خیال رکھنا بوہت ضروری اے کہ عید کی تیاری دے عنوان توں ساڈے معاشرے وچ فضول کرچی تے اسراف دا جیہڑا رواج چل پیا اے شریعت ایس توں منع کردی اے۔ اینی گل تے ثابت اے کہ جیہڑا عمدہ لباس میسر ہوئے پایا جائے پر جے کسے دی مالی حالت کمزور ہوئے تے خواہ مخواہ قرض چک کے وقتی زیب و زینت دا سامان کرنا کسے طرح درست نہیں۔ عید توں 10، 12 دن پہلاں ای دکھاوے تے ریاکاری دی نیت نال زرق برق دے لباس، مرغن کھانیاں تے گھراں دی آرائش اتے جیہڑا بے جا تے بے مقصد روپیہ پیسہ اڑایا جاندا اے شریعت دی نظر وچ ایہہ فضول خرچی اے۔ قرآن مقدس وچ فضول خرچی کرن والیاں نوں شیطان دا بھرا کہیا گیا اے۔
نیز رمضان المقدس دا آخری عشرہ جنہوںجہنم توں آزادی دا عشرہ کہیا گیا اے، دی ساری عبادات و ریاضات عید کی تیاری دی نذر ہو جاندی اے۔ جیہڑی راتاں گوشئہ تنہائی وچ باری تعالی نال عرض و مناجات وچ لنگھانی چاہیدیاں نیں اوہ بازاراں وچ گھمن وچ لنگھدیاںنیں۔
رمضان المقدس دی آخری راتاں آخرت کمان دا بہترین ذریعہ نیں۔ مسند احمد وچ حدیث مبارکہ موجود اے: اللہ تعالی آخری رات روزہ داراں دی مغفرت فرماندے نیں۔ ایہناں ای راتاں وچ لیل القدر وی ہوندی اے تاں ایہناں مبارک ساعات نوں فضول کماں دی وجہ نال ضائع نہ کیتا جائے بلکہ پورے اہتمام تے توجہ دے نال عبادت وچ مشغول رہیا جائے تے عید دی حقیقی خوشیاں نوں حاصل کرن لئی شریعت مطہرہ دے دسے گئے فرامین اتے عمل کیتا جائے۔