جھنگ دے پنجابی ادب دا تریخی پچھوکڑ

عاشقاں صادقاں تے پیار محبت دی دھرتی جھنگ برصغیر دی پرانی آبادیوں وچوں ہک اے۔ خطہ جھنگ دی تریخ کنی قدیم اے ایہدے بارے بلال زبیری ہوراں ”تاریخ جھنگ” وچ لکھدن:
”خطہ جھنگ کی تاریخ اتنی ہی قدیم ہے جتنی کہ خود انسان کی تاریخ”
جھنگ دے پنجابی ادب دے تاریخی پچھوکڑ ول جھات پائی ونجے تاں ھن تائیں دی معلوم تاریخ موجب پہلا پنجابی دا شاعر دمودر داس دمودر دسدائے۔ اوہدے جمن تے مرن دی تاریخ بارے پکی پیڈی گل نہیں کیتی جا سگدی۔ پر ایہ پک اے جوں اوہ شہنشاہ اکبر دے ویلے ہویا اے۔ اس تاں ایس گل دا دعویٰ وی کیتا اے کہ ہیر رانجھے دا واقعہ اپنی اکھیں ویکھیا پر ایہ گل سچی نہیں لگدی کیوں جے ہیر بہلول لودھی دے دور وچ ہوئی تے دمودر داس دمودر اکبر بادشاہ دے دور اچ۔ ایہناں دوہاں دے وچالے چنگی چوکھی وتھ اے۔
دمودر دی ہیر 1927ء اچ سب توں پہلاں باوا گنگا سنگھ بیدی ہوراں چھاپے چاڑھی جہدے کل ٩٦١ بند ھن۔
ہیر دمودر وچوں کلام دی ونکی ویکھو:
نہ کوئی آکھے ہیرے مینوں
نہ کوئی آکھ سلیٹی
ذات سنات پچھانو ناہیں
میں چاکے نال چکیٹی
کدوں چوچک ماں پیو مینڈا
میں کدن ایہناں دی بیٹی
دمودر آ لگی لڑ تینڈے
جے پواں قبول جٹیٹی
دمودر پچھوں پیلو (1580ء تا 1675ئ) نظر آندا اے۔ ایہ شہنشاہ جہانگیر دے دور اچ ہویا۔ ایہنے پہلی وار مرزا صاحباں دے قصے نوں پنجابی اچ نظم دے انگ اچ لکھیا۔ پیلو دے جمن بارے کئی ہور وی قیاس ملدے نیں۔ پر اساں تاں محمد حیات خان سیال ہوراں دی کھوج تے وچار موجب پیلو جھنگ دے نیڑے ہک پنڈ کھیوہ دا رہن آلا ہا۔
اوہ لکھدن:
”(وہ) کھیوہ واقع چنیوٹ روڈ کا باشندہ تھا۔”
پیلو دے کلام دی ونکی حاضر اے:
پیلو پچھے شاعر نوں کے ول گیا جہان
بہ بہ گئیاں مجلساں لگ لگ گئے دیوان
مرزا ماریا ملک الموت دا کجھ ماریا اوہنوں گمان
وچ قبراں دے کھپ گیا مرزا سوہنا جوان
سلطان العارفین حضرت سلطان باہو (پ 1629ئ، م1691ئ) جھنگ دھرتی تے جمے۔ جہناں تے جتنا وی مان کریوے گھٹ اے۔ پنجابی زبان دے عظیم صوفی شاعر تے سی حرفی دے موڈھی متھے جاندن۔(جاری اے)