دوجیاں نوں کیویں برداشت کیتا جاوے؟

قاسم علی شاہ

پائلٹ نے روانگی دا علان کیتا’ جہاز رن وے اتے دوڑن لگیا تے جدوں اوہ اپنی حد تے پہنچ گیا تے پائلٹ نے اڑان بھرن دا فیصلہ کیتا۔ جہاز دے پہیاں نے رن وے نوں چھڈیا’ اتے نوں ترچھا ہویا تے اسمان ول منہ کر کے اچا ہون لگیا۔
کجھ ای دیر وچ اوہ 25ہزار فٹ دی بلندی تے سی۔ مسافران نے سیٹ بیلٹ کھول لیتے۔ جہاز دا ماحول خوشگوار ہو گیا تے ہر پاسیوں گلاں تے ہاسیاں دی آوازاں آن لگیاں۔ چونکہ فلائیٹ دا دورانیہ مختصر سی ایس لئی کجھ ای دیر وچ ائیر ہوسٹس وی کھان پین دا سامان تے کولڈ ڈرنکس لے کے آ گئیاں۔ میں اک کپ کافی لیتی تے اپنا لیپ ٹاپ کھول کے آن والے سیشن دی تیاری اتے اک نظرپان لگیا۔
خلاف توقع پائلٹ نے اک اعلان کیتا تے مسافراں دی چہریاں اتے فکرمندی ودھ گئی۔ اوہنے آکھیا:اسیں ملتان ائیرپورٹ دے کول آں لیکن موسم کافی خراب اے۔ شاید سانوں اسلام آباد جانا پووے۔ ایس اعلان تے کجھ مسافراں دی تیوریاں چڑھ گئیاں تے کجھ غصے دا اظہار کرن لگے۔ ایہہ وی کوئی گل ہوئی بھلا اگلی سیٹ اتے بیٹھیا اک بندا بولیا۔ اسلام آباد جا کے اسیں خوار ای ہوواں گے۔ اوہ خاصا غصے وچ نظر آ رہیا سی تے بار بار موبائل اتے نمبر ڈائل کرن دی کوشش کر رہیا سی لیکن ہزاراں فٹ دی بلندی تے سگنلز کتھے ہوندے نیں۔ ایہہ تے اوہو گل ہوئی ناں کہ لب دریا پیاسے رہ گئے۔اوہناں نال بیٹھے اک شاعر مزاج بندے نے پھبتی کسی۔طرح طرح دی آوازاں آ رہیاں سن تے انج لگ رہیا سی کہ ایہہ لوک پائلٹ دے ایس فیصلے توں قطعی خوش نہیں نیں۔ اچانک انج محسوس ہویا جیویں جہاز دے نال کوئی شے زور نال ٹکرا رہی ہووے۔ا یہہ طوفانی ہوا دی ٹکر سی جہڑی شدید دبائو دے نال جہاز اتے حملہ آور ہوئی سی۔ ایہدی وجہ نال جہاز دا توازن وِگڑیا تے اوہ انتہائی کھبے پاسے ترچھا ہو گیا۔ کجھ لوک سیٹاں توں پھسل گئے۔ اتے ریکاں دے منہ کھل گئے جہدے توں سامان ڈگن لگیا۔ جہاز اک جھٹکے نال سدھا ہویا لیکن اوہدی پرواز ہن وی ٹھیک نہیں سی۔ انجناں دی خطرناک غراہٹ وکھری سی جہڑی ایس ماحول نوں ہور وی بھیانک بنا رہی سی۔ کجھ دیر پہلاں دی خوشگواریت ختم ہو گئی سی تے ہن ہر پاسے اک پراسرار خموشی چھا گئی سی۔ ہر اک دے چہرے اتے ہوائیاں اُڈ رہیاں سن تے اکھاں وچ خوف دے نال نال اک عجیب بے بسی سی۔کجھ کمزور دل مسافر تے باقاعدہ رون لگے سن تے کجھ اچی اچی آواز نال یااللہ رحم! یااللہ رحم!دی صداواں دے رہے سن۔ا ک اعصاب شکن دورانیے مگروں بالآخر جہاز دی پرواز ٹھیک ہو گئی تے پائلٹ ولوں اعلان ہویا۔ خواتین و حضرات! اسیں اک خطرناک طوفانی موسم توں خیریت دے نال نکل آئے آں تے عنقریب اسلام آباد ائیرپورٹ تے لینڈ کرن والے آں۔ مسافراں دے چہریاں اتے اطمینان آ گیا تے اوہ اللہ دا شکر ادا کرن لگے۔
انسان دا خمیر کسے خصلت دے نال گُندھیاگیا اے۔ ایہدا جواب تے اللہ نے قرآن وچ دے دتا اے۔ اوہ جلد باز’ متکبر تے ناشکرا اے لیکن ایہدا عملی نمونہ میں اوس دن اسلام آباد ائیرپورٹ تے ویکھیا۔ اوہو لوک جہڑے کجھ دیر پہلے تک خدا دے سامنے گڑگڑا رہے سن تے اپنی سلامتی دی دعا منگ رہے سن’ ہن معمولی معمولی گلاں اتے اک دوجے دے نال دست و گریباں سن۔ رات ہو چکی سی تے بارش وی ہو رہی سی۔ائیرلائن ولوں کھانا دتا گیا تے اوہدے وچ وی عیب کڈن لگے۔ حرکت ویکھو ایہناں دی’ عوام کولوں تے کروڑاں کما رہے نیں لیکن اینا نہیں کر سکدے کہ گرم کھانا ای اپنے کسٹمرز نوں دے دین۔ اک صاحب جہڑے بڑے غصیلے موڈ وچ بیٹھے سن ‘ اچانک برس پئے۔ ائیرلائن ولوں سارے مسافراں لئی رات بسر کرن دا بندوبست وی کیتا گیا سی لینک کمرے گھٹ سن تے مسافر بوہتے’ ایس لئی دو مسافراں نوں اک کمرہ الاٹ کیتاگیا لیکن اوہدے تے وی بہت سارے لوک کمپنی دی جان نہیں چھڈ رہے سن تے بے نقط سنا رہے سی۔
لفظ نسان دا ماخذ نسیان توں وی اے یعنی بھلنا’ شاید ایہو وجہ اے کہ ایہہ بہت چھیتی اپنی اوقات بھل جاندا اے۔ ایہہ پریشانی وچ ہووے’ مالی تنگی دا شکار ہووے یا موت سامنے نظر آ رہی ہووے تے فیر گڑگڑاندا اے’ دعاواں منگدا اے تے ہر قسم دی شرطاں لئی تیار ہو جاندا اے۔ سچے دل توں توبہ کر کے آئندہ گناہواں دے کول وی نہ جان دا عہد کردا اے لیکن جیویں ای ایہدے حالات ٹھیک ہوندے نیں تے فیر اوہ طوطاچشم بن جاندا اے۔ اوہ سب کجھ بھل جاندا اے۔ مسئلیاں دے بھنور توں نکلن تے اپنے آرام و راحت لئی اوہ خدا کولوں التجاواں کردا اے۔ رب’ رحمان تے رحیم اے’ جدوں اوہ ایہدی تنگی توں فراخی وچ لے آندا اے تے پہلی غلطی اوہ ایہہ کردا اے کہ اپنے آپ نوں ایہناں نعمتاں دا عادی بنا لیندا اے تے ایہدے مگروں سب توں خطرناک غلطی ایہہ کردا اے کہ ایہناں ساریاں نوں اپنا حق سمجھن لگ جاندا اے۔ ایتھوں سارے مسئلے شروع ہوندے نیں۔ حرص’ طمع تے ہور دی خواہش ایہدے تے سوار ہو جاندی اے تے اوہ اپنی خواہشاں دے اگے سر جھکا لیندا اے تے ایس حد تک خواہش دا غلام بن جاندا اے کہ بعض اوقات حلال’ حرام دی تمیز وی بھل جاندا اے۔ قدرت ایہنوں ڈِھل دیندی رہندی اے تے فیر جدوں ایہدی رسی تھوڑی جئی سخت کردتی جاندی اے تے اوہ حالات دے شکنجے وچ پھس جاندا اے تے فیر اپنی اوقات تے آندا اے تے اک واری فیر خداکولوں فریاد شروع کردا اے۔ ایہہ اوہو سن جہڑے اپنے آپ اتے اتراندا سی۔ زندگی دی آسائشاں نوں اپنے زور بازو دی کمائی سمجھدا سی لیکن حالات دے اک جھٹکے نوں وی سہہ نہیں پایا۔
میںاپنے کمرے وچ آیا’ تھوڑی جئی سیٹنگ مگروں میں بستر اتے لیٹ گیا۔ میرے نال کمرے وچ اک ہور صاحب وی سن۔ تعارف ہون تے پتہ چلیا کہ اوہ وی پڑھن لکھن والے انسان نیں۔ اوہ مینوں اک مہذب تے بہترین انسان لگے’چھیتی ای اسیں گھل مل گئے۔ سویرے اٹھ کے میں لہور جان والی پہلی بس وچ سیٹ بک کرائی تے روانہ ہو گیا۔ میرے نال سیٹ اتے اک نوجوان بیٹھیا ہویا سی۔ میری ویڈیوز پاروں اوہ میرے نال واقف سی۔ اوہدے نال وی چنگی خاصی گپ شپ رہی۔ اوہ نوجوان اجے پڑھ رہیا سی تے اوہدے ارادیاں توں لگ رہیا سی کہ اوہ اپنی زندگی وچ کجھ کرنا چاہندا اے۔ میرے سامنے چھوٹی جئی سکرین لگی ہوئی سی۔ اگرچہ مینوں موویز ویکھن دا بوہتا شوق نہیں۔ فیر میری روزمرہ دی روٹین وی مینوں ایہدی اجازت نہیں دیندی لیکن فیر وی میں ایس ویلے اک نویں ریلیز ہون والی مووی لائی تے ایہہ سوچ کے کہ دس’ پندرہ منٹ مگروں بند کر ن لگا’ میں ویکھن لگیا۔ اوہ مووی تعلیم تے سماجی موضوعات اتے بنی اک بہترین فلم سی۔ کردار تے ڈائیلاگ وی کمال دے سن۔ مجموعی طور تے اک سبق آموز فلم سی جہڑی مینوں ایس قدر چنگی لگی کہ آخر تک ویکھی۔ میں کھڑکی توں باہر ویکھیا تے اسیں لہور پہنچن والے سن۔
شام نوں گھر دے ٹیرس اتے بیٹھ کے میں سوچاں وچ گواچیا سی۔ کل توں اج تک ہون والے سارے واقعات اک اک کر کے میرے ذہن وچ آ رہے سن۔ لہور توں ملتان دے سفر دا پلان’ طوفانی موسم’ لوکاں دے خوفزدہ چہرے’ اوہناں دی گڑگڑاہٹ’ فیر اسلام آباد ائیرپورٹ تے سب کجھ بھل بھال کے فیر توں اوہو اپنی عادتاں’ کمرے دا دوست’ بس وچ اک نوجوان ہم سفر تے اک بہترین’ سبق آموز مووی۔
میں ایہناں سارے واقعیاں نوں معنی پہنان لگیا تے مینوں ادراک ہویا کہ قدرت نے جہاز نوں ملتان توں اسلام آباد ولوں ایس لئی موڑیا کہ اوہ میری زندگی وچ کجھ نویں شیواں دا وادھا کرنا چاہندی سی۔ مینوں بہت کجھ سکھانا چاہندی سی۔ قدرت نے مینوں سکھایا کہ جدوں اسیں زمین توں 25ہزار فٹ دی بلندی تے ساں تے طوفانی ہوا نے جہاز نوں ڈگمگایا تے ساریاں نے یقین کر لیتا سی کہ اج ساڈی زندگی دا آخری دن اے تے صرف اللہ دی قدرت ای سی جہنے سانوں ایس صورتحال توں کڈیا۔ انسان دے نال اللہ دی مدد و نصرت نہ ہووے تے اوہ اک قدم وی نہ چل سکے۔ میں سکھیاکہ اوکھے حالات وچ اللہ نوں پکارنا ضرور چاہیدا اے لیکن حالات دے ٹھیک ہون تے ایہدے توں رخ نہیں موڑنا چاہیدا اے۔ میں سکھیا کہ زندگی وچ ہر طرح دے حالات نوں قبول کرنا چاہیدا اے کیوں جے اللہ دی پلاننگ وچ انسان لئی خیر ای ہوندی اے۔ میں سکھیا کہ جہنا مل جاوے ایہدے تے راضی رہناچاہیدا اے تے ایہدا شکر اداکرنا چاہیدا اے نہ کہ شکوہ شکایت…میں سکھیا کہ چنگا اخلاق اوہ خوبی اے جہڑی انساناں نوں تہاڈا گرویدہ بناندی اے تے لوک تہاڈے نال محبت کرن لگدے نیں۔ میرے کمرے دا دوست تے بس وچ ملن والا منڈا’ اگرچہ مینوں اتفاقی طور تے ملے سن لیکن ایہہ اتفاقی ملاقات اک گہرے تعلق وچ بدل گئی تے ہن اوہ دونویں میرے بہترین دوست بن چکے نیں۔
زندگی دے واقعات نوں معانی دین والے انسان اتے اللہ وی بہت ساری حقیقتاں آشکار کر دیندا اے کیوں جے اوہ سوچدا اے کہ ایسا میرے نال ای کیوں ہویا؟ جے ایس واقعے توں اوہنوں فیدہ ملیا ہووے تے شکر دے جذبے ایہنوں رب دے کول کر دیندے نیں۔ اگر ایہدے توں کوئی نقصان ملیا ہووے تے وی اوہ سوچدا اے کہ عین ممکن اے کہ مینوں ایہدے توں ودھ نقصان مل رہیا ہووے لیکن اللہ نے ایہہ چھوٹا نقصان دے کے وڈے نقصان توں بچا لیتا۔واصف علی واصف دا قول اے کہ حالات تے واقعات انسان لئی سان دا کردار ادا کردے نیں۔
سان اوہ آلہ ہوندا اے جہدے توں چھری دی دھار نوں تیز کیتا جاندا اے۔ زندگی دے اوکھے حالات’ سوچن تے تدبر کرن والے انسان نوں سنواردے نیں۔ ایہناں پاروں اوہ برداشت’ حوصلہ تے قبول کرنا سکھ جاندا اے۔ اوہ اعلیٰ ظرف ہو جاندا اے۔قدرت نے جہاز نوں ملتان توں اسلام آباد ولوں ایس لئی موڑیا کہ اوہ میری زندگی وچ کجھ نویں شیواں دا وادھا کرنا چاہندی سی۔ مینوں بہت کجھ سکھانا چاہندی سی۔ قدرت نے مینوں سکھایا کہ جدوں اسیں زمین توں 25ہزار فٹ دی بلندی تے ساں تے طوفانی ہوا نے جہاز نوں ڈگمگایا تے ساریاں نے یقین کر لیتا سی کہ اج ساڈی زندگی دا آخری دن اے تے صرف اللہ دی قدرت ای سی جہنے سانوں ایس صورتحال توں کڈیا۔ انسان دے نال اللہ دی مدد و نصرت نہ ہووے تے اوہ اک قدم وی نہ چل سکے۔ میں سکھیاکہ اوکھے حالات وچ اللہ نوں پکارنا ضرور چاہیدا اے لیکن حالات دے ٹھیک ہون تے ایہدے توں رخ نہیں موڑنا چاہیدا اے۔ میں سکھیا کہ زندگی وچ ہر طرح دے حالات نوں قبول کرنا چاہیدا اے کیوں جے اللہ دی پلاننگ وچ انسان لئی خیر ای ہوندی اے۔ میں سکھیا کہ جہنا مل جاوے ایہدے تے راضی رہناچاہیدا اے تے ایہدا شکر اداکرنا چاہیدا اے نہ کہ شکوہ شکایت…میں سکھیا کہ چنگا اخلاق اوہ خوبی اے جہڑی انساناں نوں تہاڈا گرویدہ بناندی اے تے لوک تہاڈے نال محبت کرن لگدے نیں۔ میرے کمرے دا دوست تے بس وچ ملن والا منڈا’ اگرچہ مینوں اتفاقی طور تے ملے سن لیکن ایہہ اتفاقی ملاقات اک گہرے تعلق وچ بدل گئی تے ہن اوہ دونویں میرے بہترین دوست بن چکے نیں۔
اوکھے حالات ایہنوں کھرے تے کھوٹے لوکاں دی پہچان وی کروا دیندے نیں۔تعلق نبھان والے’ ساتھ نہ چھڈن والے’ دوستی دا بھرم رکھن والے تے وڈے وڈے دعوے کرن والے لوک تہاڈی زندگی وچ وی ہون گے لیکن جیویں ای تہاڈے اتے کوئی مشکل آئی’ تہانوں اوہناں دی ضرورت پئی تے اوہناں دا موبائل فون بند ہو جاندا اے یا اوہ کسے ضروری کم وچ مصروف ہوندے نیں۔ لیکن دوجے پاسے ایسے لوک وی نیں جہڑے اپنی شناخت لکا کے وی تہاڈی ایسی مدد کر جاندے نیں کہ تسیں حیران رہ جاندے او۔
عقل مند لئی اشارہ کافی ہوندا اے۔ کوئی وی انسان جہڑا زندگی دے حادثات تے سانحات توں سکھدا نہیں’ اوہ ایہدی زندگی وچ بار بار آندے نیں۔ اوہ بار بار ٹھوکراں کھاندا اے تے ایہہ ٹھوکراں ایہنوں متنبہ کردیاں نیں کہ تھلے ویکھ کے چل۔ ایہہ رکاوٹاں ایس لئی وی آندیاں نیں کہ ساڈا رب ساڈے نال پیار کردا اے اوہ ساڈی بھلائی چاہندا اے۔ اوہ چاہندا اے کہ اسیں غوروفکر نال کم لئیے تے ایہناں واقعات دے تانے بانے رلا کے کجھ سبق حاصل کرن تاں جے اسیں بڑے نقصان توں بچ جایئے۔
انسان ڈائری’ کیلنڈر تے پلانر لے کے بیٹھ جاندا اے تے پورے ہفتے’ مہینے تے سال دی پلاننگ کر لیندا اے۔ اوہ سمجھدا اے کہ بس ایس توں بہترین منصوبہ بندی ہو ای نہیں سکدی لیکن فیر حالات دا اک ایسا ریلا آندا اے جہڑا اپنے نال سارے کجھ بہا لے جاندا اے۔ دراصل پلان کرن والی اک ذات اتے وی موجود اے جہنوں سب پتہ اے تے اوہنے ہر چیز نوں درست وقت تے درست موقع دی مناسبت نال طے کر رکھیا اے۔ زندگی نوں منظم انداز وچ ضرور گزارنا چاہیدا اے لیکن جے کدی تہاڈا بنیا بنایا پلان تہس نہس ہو جاوے تے مایوس نہیں ہونا چاہیدا۔
تسیں ایس کائنات لئی بہت اہم او۔ ایتھے تہاڈی لوڑ سی۔ تہاڈے آن نال کائنات دا اک خلا اتے ہویا اے۔ جدوں تک تسیں زندہ او’ ایہہ کائنات تہاڈی اے۔ ایہدی ساری رعنائیاں تے خوبصورتیاں وی تہاڈیاں نیں۔ جدوں تسیں ایس قدر اہمیت رکھدے اوتے فیر ایہہ کیویں ہو سکدا اے کہ تہاڈے نال ہون والا کوئی وی واقعہ غیر اہم ہووے گا؟ ایہنوں تسیں اتفاق دا ناں دے دیو یا حادثے دا لیکن ہوندا اوہ پلاننگ دے نال ای اے۔ ہن ویکھنا ایہہ اے کہ تسیں ایس پیش آن والے واقعے نوں کیہ معنی دیندے او۔