ساڈا وطن

اقتدار جاوید

وطن ساڈا پنجاب’ ذریعہ تعلیم ساڈا اردو زبان’ داخلہ لیا ایم اے انگلش وچ تے ماں توں بچپن توں لے کے اوہناں دی سوگوار موت تک گل کیتی صرف پنجابی زبان وچ۔ ایہ تے فیر برمودا مثلث اے جو صرف ساڈے پنج پانیاں دے واسیاں لئی تخلیق کیتی گئی اے کوئی سوجھوان ایس بجھارت دا تسلی بخش جواب نہیں دے سکیا سگوں کسے نے ایس سوال دی نوعیت نوں سمجھیا ای نہیں کیوں جے آر وی بیلا تے پار وی بیلا۔ آخر سانوں زیادہ سر کھپان تے سمجھن یاں ٹامک ٹوئیاں مارن دی کیہ ضرورت اے۔ جدوں تسیں آپ ای قاتل تے آپ ای مقتول ہوو تے کیس اپنی عدالت وچ ای لڑنا بن دا اے تے منصف دے فرائض وی آپ ای نبھانے پیندے نیں۔ کیہ پنجابی اپنی پچھان توں محروم ہو چکیا اے۔
اک معصوم پنجابی بچہ اردو وچ گنتی سنان دی کوشش وچ دو چار تے لاچار نظر آندا اے اوہ اکسٹھ’ باسٹھ’ ترسیٹھ دی بجائے بڑی آسانی تے تیزی نال اکاٹھ باٹھ تریٹھ کہہ لیندا اے پر دوجی گنتی اوہدی زبان توں ادا نہیں ہو پاندی۔ ایس ویلے اپنے ملک دے باقی تناں صوبیاں وچ اوتھوں دی مادری زبان ذریعہ تعلیم اے پر ایتھے خاص قسم دیاں درس گاہواں وچ پنجابی بولنا وی منع اے تے ایس حکم دی خلاف ورزی تے سکول توں خارج کرن دیاں دھمکیاں وی دتیاں گئیاں تے جرمانے دی خوشخبری وی سنائی گئی۔ عجب ستم ظریفی اے کہ لہور ہائیکورٹ دے حکم دے باوجود ایتھے مادری زبان وچ تعلیم منع اے۔ کہیا جاندا اے اگلے سو ورھیاں وچ دو ہزار زباناں ختم ہو جان گئیاں بھاویں ایہدا فوراً خدشہ پنجابی زبان نوں درپیش نہیں پر کیہ پیش بندی دی وی اجازت نہیں۔ کیہ تیراں کروڑ لوکاں دی زبن ایویں ای موت دے گھاٹ اتر جاوے گی جس طرح تہذیباں چھوٹیاں تے وڈیاں نہیں ہوندیاں سگو ںاپنی ترتیب وچ متنوع ہوندیاں نیں بعینیہ کوئی زبان چھوٹی وڈی نہیں ہوندی سگوں متنوع ہوندی اے۔
منیا کہ انگریزی ایس ویلے دنیا دی حاکم زبان اے پر کیہ چین دے لوک اپنی مادری مندری زبان وچ تعلیم حاصل نہیں کر رہے تے کیہ چالھی کروڑ ہسپانوی زبان بولن والے ایس زبان نوں بھُل جان۔ سچ تے ایہہ وے جدوں 1947ء وچ مسئلے تے سکھڑے بوجوہ نامعلوم دی بنیاد تے اک دوجے دے لہو دے پیاسے ہوئے’ اک دوجے دے گلے وڈھن لگے تے جدوں کٹیاں پھٹیاں لاشاں لہور توں امرتسر تے امرتسر توں لہور بھری بوگیاں وچ آن لگیاں’ پنجابیاں نے آپ اپنی شناخت دی محرومی دی بنیاد رکھ دتی سی۔ پنجابی جغرافیائی طور تے تقسیم ہویا ای سی’ نظریاتی طور تے وی وکھ ہو گیا۔ مشرقی پنجابی کئی ریاستاں وچ تقسیم ہو کے وی ایس کرب تے تکلیف وچ نہیں پیا’ جہدے نال مغربی پنجابی ہویا۔ ساڈا پنجاب پاکستان دا سب توں وڈا صوبہ اے۔ ایہ صوبہ بڑا قدیم وی اے تے عظیم وی۔ ایہ قدیم روایت تے کلچر دا جنم استھان اے تے ویداں وچ ایس پنجابی دے ساڑھے چار سو توں ودھ شاعراں دا کلام موجود اے تے ثانیاپانینی جو سنسکرت زبان دی گرائمر دا بانی سی ایسے پنجاب دا رہن والا سی پر آخر کیہ وجہ اے کہ پنجابی آپ اپنی زبان نوں Own کرن وچ جھجکدا اے۔ حیرانی دی گل اے کہ پنجابیاں لئی پنجابی ذریعہ تعلیم دی گل 1909ء و چ یعنی اک صدی تے اک عشرہ پہلاں پنجاب یونیورسٹی دے شیخ الجامعہ جناب چیٹرجی جہڑے آپ بنگالی سن نے کیتی سی تے ایتھے اوہ طوفان مچیا جو ساڈے باپ دادیاں نے ای اٹھایا سی۔ ایس طرح ساڈے باپ دادے ایہنوں اردو وانگوں متنازعہ بنان وچ کامیاب ہو گئے کہ اصل وچ ایہ عربی رسم الخط نوں چھڈ کے سنسکرت دے الفاظ یاں گورمکھی رسم الخط لئی بطور سازش کیتا جا رہیا اے۔ ساڈا اپنا سابقہ ادھا بھائی بنگلہ دیش کدوں توں اپنے سکولاں وچ بنگالی زبان ای ذریعہ تعلیم نافذ کیتے ہوئے اے جو مذہبی زبان یعنی عربی اے ایہدی تعلیم وچ وی اوہ ساڈے توں اگے نیں۔ ایتھے صرف رسم الخط دی وجہ نال ساڈے وڈیریاں نے پنجابی زبان وچ تعلیم دی مخالفت کیتی سی ایہدے تے بس نہیں میاں طفیل محمد نے ایہنوں گنواراں دی زبان کہیا سی تے ایتھوں دی اشرافیہ نے ایس نظریے دا سہارا لے کے کہ اردو پنجابی زبان دی ترقی یافتہ شکل اے ایہنوں اپنی آل اولاد دے نیڑے وی نہیں پھٹکن دتا۔ہن ساڈی آل اولاد آپ ایہدے توں دور ہو گئی اے تے اوہناں دا ماں بولی نال کیہ رومانس ہو سکدا اے۔
ساڈے پرائمری سکولاں دے بچے نصاب وچ شامل اسماعیل میرٹھی تے حالی دیاں نظماں پڑھ تے لیندے نیں پر سمجھ نہیں پاندے۔ اوہناں دی تھاں جے بلھے شاہ، شاہ حسین یاں فی زمانہ وچ لکھی ہوئی پنجابی زبان وچ لکھیاں نظماں’ غزلاں’ تے افسانوی ادب نہ صرف اوہ پڑھ سکدے نیں اک دو واری پڑھن نال یاد وی کر سکدے نیں۔ ایہدا مطلب وی سمجھ سکدے نیںتے اپنی زبان نال محبت دا سبق سکھ وی سکدے نیں تے اپنا جوہر وی ظاہر کرن دی صلاحیت وچ وادھا کرن دے اہل وی نیں۔ زبان دی نظریاتی سرحداں دی محافظ اوس زبان دے ادیب ہوندے نیں پر آزادی دے بعد اردو زبان دے صف اول دے ادیب تقریباً سارے پنجابی الاصل نیں بھاویں ایہ فیض ہون’ ساحر ہون’ وزیرآغا’ میراجی’ مجیدامجد ہون’ ن م راشد یاں منٹو۔
سب اردو کی زلف کے اسیر ہوئے
ہم ہوئے تم ہوئے کہ میر ہوئے

٭٭