اپنا اپنا بورڈ ٹھیک کرن دی لوڑ

دکاناں،مکاناں، دفتراں تے مارکیٹاں دے باہر جیہڑے بورڈ لگے ہندے نیں،مثلا ”انٹرنیشنل شوز ، گجر ہاوس، نیشنل بینک آف پاکستان، کپڑا مارکیٹ” وغیرہ، ایتھوں پتہ لگدا اے کہ ایتھے کِیہ کم ہورہیا اے،کیہڑا محکمہ اے یا کون رہندا پیا اے۔تے ایس اصول مطابق جِسراں دا بورڈ ہووے اوتھے انج دا ای اوہو ای سب کچھ ہونا چاہیدا اے۔نیشنل بینک دے بورڈ والی تھاں تے پٹرول پمپ،جتیاں والی دکان دی تھاں ڈاکٹر دا کلینک تے گجر ہائوس دی تھاں تے سید یا بٹ ہائوس نہیں ہونا چاہیدا۔یا اوتھے گھر دی بجائے کوئی ورکشاپ نہیں ہونی چاہیدی،کوئی گھر ای ہونا چاہیدا اے۔تے ایہو مثال انسان دے رکھے گئے ناں دی اے۔جو کِسے انسان دا ناں ہندا اے،اوہدے پِچھے اوس انسان دے تھوڑے بہتے شوق،عقیدے تے دلچسپی دا ہونا خیال کیتا جاندا اے۔یعنی انسان دے ناں دِیاں جڑاں اوس انسان دے کِدھرے شعور تے نظرئیے وچوں نِکلدیاں نیں۔تے ایس کرکے انسان دی ذات دے اندر ”ناں” والِیاں نشانیاں تے صِفتاں وی عملی طور تے ہونیاں چاہیدیاں نیں۔
اسیں جِدوں کِسے دا کوئی ناں رکھنے آں تے اوہدے پِچھے کوئی نہ کوئی حوالہ،محبت یاں عقیدت ہندی اے جیہڑی سانوں اوہ ناں رکھن تے مجبور کردی اے۔ایہ ناں وی کِسے انسان دا اِک طرحاں بورڈ ہندا اے،جیہڑا کہ انسان دے ”اندر”لکے ہوئے اوہدے عقیدے،مزاج تے گوہ گیان دی دس پوندا اے۔ناں توں انسان دا بہت سارا تعارف ہوجاندا اے۔اسیں جیہڑا ناں رکھنے آں اوہدیاں معنوی صِفتاں ساڈی ذات اندر کچھ نہ کچھ تے ہونیاں چاہیدیاں نیں۔بندہ کپڑے دی غرض نال کپڑے والی دکان سمجھ کے اندر وڑے تے اگے ڈاکٹر کلینک پا کے بیٹھا ہووے،اندر وڑن والا انسان حیران پریشان تے ہکا بکا ہوکے رہ جائے گا۔سانوں چاہیدا اے کہ اپنے ناواں دے معنیاں مفہوماں تے غور نہ کرکے،اوہناں صِفتاں نوں اپنے اندر پیدا نہ کرکے لوکاں نوں پریشان تے ہکابکا نہیں کرنا چاہیدا، ایسراں کرکے کِسے نوں دھوکھے وِچ نہ پائیے۔ اِنج سارا معاشرہ ای دھوکھے فریب تے پریشانی دا شکار ہوجائے گا۔تے نالے ہر کوئی اپنی اصل پچھان دی بجائے اِک جھوٹھے تے بے ایمانی نال بنائے گئے خول پِچھے لک کے دھوکھے بازاں تے کمزوراں طرحاں حیاتی کڈھے گا۔اپنے ناں دیاں صحیح صِفتاں اپنے اندر پیدا کرکے،اپنے آپ نوں خالص بنا کے معاشرے نوں چنگی شکل دین وچ جیہڑا اوہنے کردار ادا کرنا سی،اِنج اوہ سب کچھ عملی شکل وچ نہیں آسکے گا۔
اِنج دے کھوکھلے جہئیے ناواں وجہوں عقیدہ پیار،رِشتہ تے محبت دا وی پرچار نہیں ہو سکے گا۔جدوں اک انسان دوجے انسان دے اندر اوہدے ناں دے خلاف صفتاں ویکھے گا تے اوہ انسان بجائے متاثر ہون دے ”اتوں کچھ تے وِچوں کچھ” یا ”اتوں بابا تسبیح تے وچوں بابا کسبی” ورگے اکھان سوچ کے اوس توں نفرت کرے گا۔تے اِنج کرکے ناواں پِچھے عقیدت تے پیار محبت نال دھوکھا کرن والی گل ہووے گی۔تے جیہڑا کوئی اپنی عقیدت نال ای دھوکھا کرے اوہ تے انسان وی اکھوان دے قابل نہیں۔انسان دا ناں اوہدی محبت،عقیدے تے کردار دا بورڈ ہندا اے،تے ایہنوں بورڈ بنا کے رکھنا چاہیدا اے۔تاں جے کوئی انسان کسے نوں اکھاں مِیٹ کے وی ملے تے اوہنوں دھوکھے دا سامنا نہ کرنا پوے۔غلام محمد اندر صِفتاں ابو لہب تے ابو جاہل والِیاں نہیں ہونیاں چاہیدیاں،غلام حسین دے کرتوت یزید پلیت والے نہیں ہونے چاہیدے،غلام دِین یا منظر اسلام نوں دِین اسلام دِیاں قدراں دے خلاف نہیں ہونا چاہیدا اوہدے کماں کاراں وچوں”دین اسلام” دی جھلک نظر آونی چاہیدی اے۔پر اج ساڈے ”ناں” کچھ نیں تے،گلی محلے وچ تعارف تے کرتوت ساڈے کچھ دے کچھ نیں۔پورا معاشرہ ای اپنی اصل شکل گوائی پِھردا ذلیل ہندا نظر آرہیا اے۔جیکر اسیں صرف اپنے ناواں دی غرض،مطلب تے مفہوم نوں ای سمجھ کے ٹرئیے،اپنے آپ نوں اپنے ناواں دے مطابق ای ڈھال لئیے تے اسیں سدھر سکنے آں،ساڈا ناں ای بہت وڈی کتاب اے جیہڑی ہرویلے اکھاں اگے کھلی تے ساڈے نال نال اے۔کم از کم اپنے آپ نوں ٹھیک کرن تے چنگا بناون لئی ڈھیر کتاباں پڑھن تے ڈِگریاں لین دی وی کوئی وڈی لوڑ نہیں۔
جے اسیں اپنے ناں دے معنے مفہوم نوں ای اپنے کردار وچ نہ ڈھالیا تے پھیر ڈگری لے کے اسیں چنگی نوکری تے لے سکنے آں یاں ڈِگری دے متعلقہ شعبے وچ تے اپنا ناں مقام بنا سکنے آں پر اصلوں اسیں اپنی ذات تے معاشرے اندر اخلاقی حوالیوں کوئی بہت وڈی تبدیلی نہیں لیا سکدے۔اِنج لگدا پیا اے جِسراں اسیں سارے ای کِسے ڈر خوف وچ پھسے ہوئے آں،کہ ساڈے ناں ساڈا تعارف کچھ ہور طرحاں دا کروا رہے نیں تے جدوں کہ کم اسیں ہور طرحاں دے کرکے کے معاشرے اندر عجیب عجیب جہئے چن چاڑھ رہے آں،جیہڑے کہ ساڈے مقصد مطلب دے ”سورج نوں کالا” کررہے نیں۔ساڈے ناواں پِچھے لکے ہوئے کسے بہت وڈے تعارف تے مقصد نوں بھل کے سانوں ہر پاسے ہنیرا نہیں کھلارنا چاہیدا اصل معنے،مفہوم تے نظرئیے نوں حیاتی وچ شامل کرکے اپنی تے اپنے معاشرے دی اساری وچ حسن تے سہپن وکھاونا چاہیدا اے۔سانوں سبناں نوں اپنا اپنا بورڈ ٹھیک کرن دی لوڑ اے۔اپنے اپنے تعارف تے جان پچھان دا بورڈ ٹھیک کرلواں گے تے امید اے پوراسماج ٹھیک ہوجاوے گا۔کیونکہ ساڈا ایہ جھوٹھا تے دوغلا جہیا بورڈ وی اوس جھوٹھ دی طرحاں اے،جہدے بارے سرکار دوعالم نے فرمایا سی،اک جھوٹھ چھڈ دیو تے باقی سب کچھ آپے ٹھیک ہوجائے گا۔٭