دوہری شہریت حقیقت یا افسانہ

تحریر: قیوم نظامی

پاکستان وچ دوہری شہریت دا معاملہ گاہے بگاہے اُٹھدا رہندا اے ایس اہم معاملے اُتے سیاسی نمبر سکورنگ تے کیتی جاندی اے پر قانون سازی کر کے ایہہ معاملہ مستقل بنیاداں اُتے حل نہیں کیتا جاندا۔ پاکستان دے آئین دے آرٹیکل نمبر 63 ون دے مطابق کوئی انج دا بندا سینٹ قومی اسمبلی تے صوبائی اسمبلی کارکن بنن دا اہل نہیں ہوندا جیہڑا دوہری شہریت دا حامل ہوئے۔پاکستان دی اعلیٰ عدلیہ نے 2013ء وچ انج دے 11 اراکین قومی اسمبلی نوں نااہل قرار دے دتا سی جنہاں دے کول دوہری شہریت سی یعنی اوہ پاکستان توں علاوہ کسے ہور ملک دے شہری وی سن۔ ایہہ اوہ زمانہ اے جدوں موجودہ وزیراعظم عمران خان اپوزیشن لیڈر سن تے دوہری شہریت اُتے جائز تنقید کر کے عوام دے دلاں نوں گرمایا کردے سن۔ 2013ء وچ پاکستان دی سینٹ نے اک بل منظور کیتا سی جس وچ ایہہ قرار پایا سی کہ 20 گریڈ توں 22 تیکر کوئی افسر دوہری شہریت دا حامل نہیں ہو سکدا۔ ایہہ بل ہجے تیکر قومی اسمبلی وچ پیش نہیں کیتا گیا لہٰذا ایہہ قانون نہیں بن سکیا۔ ایس نال پاکستان دی سیاسی جماعتاں دی غفلت بے حسی تے حب الوطنی دا اندازہ لایا جا سکدا اے۔
ساڈے سیاستدان قومی مسئلیاں نوں حل کرن دی بجائے ایہناں نوں التوا وچ پا دیندے نیں۔ وزیراعظم عمران خان میرے خیال وچ بدقسمتی نال اپنی اوہ اخلاقی شناخت قائم نہیں رکھ سکے جس دی بنا اُتے پاکستان دے عوام نے ایہناں نوں باقی دو قومی جماعتاں دے لیڈراں توں مختلف سمجھیا تے ایہناں نال توقع وابستہ کر لئی کہ جدوں اوہ اقتدار وچ آن گے تے عوامی یقین دہانیاں اُتے پورا عمل کرن گے ایہناں نوں ہن اپوزیشن جماعتاں ’’یوٹرن خان‘‘ دے طعنے دیندی رہندیاں نیں۔
وزیراعظم عمران خان نے اقتدار سنبھالن توں بعد کجھ انج دے بندیاں نوں اپنی کابینہ وچ مشیر دے طور تے شامل کیتا جنہاں دے کول دوہری شہریت سی۔ کابینہ وچ شامل منتخب تے غیر منتخب اراکین وچ جدوں کشمکش ودھی تے منتخب وزیراں نے وزیراعظم نال مطالبہ کیتا کہ کابینہ وچ شامل غیر منتخب معاونین تے مشیران اپنے اثاثیاں دا اعلان کرن تے دوہری شہریت دے بارے وچ عوام نوں اعتماد وچ لین۔ عمران خان دی شاید ایہہ خاہش ہوئے کہ ایہناں دی حکومت نوں تاریخ دی شفاف حکومت دے طور تے یاد کیتا جائے تاں اوہ انج دے اقدامات چکدے رہندے نیں جیہڑے پہلے کدی نہیں چکے گئے تے ایہناں دی وجہ نال آپ عمران خان نوں مزاحمت دا ساہمنا کرنا پیندا اے تے اپوزیشن نوں ایہناں دے خلاف پروپیگنڈا کرن دا موقع مل جاندا اے۔
غیر منتخب مشیراں دے اعلان دے مطابق 19 وچوں چار مشیر دوہری شہریت دے حامل نیں جد کہ تن مشیر مختلف ملکاں دے مستقل رہائشی ہون دا سٹیٹس رکھدے نیں۔ پٹرولیم دے مشیر ندیم بابر امریکہ دے شہری نیں اورسیز دے مشیر زلفی بخاری برطانیہ دے شہری نیں۔ ڈیجیٹل پاکستان دی مشیر مس تانیہ کینیڈا تے سنگاپور دی شہری نیں۔ پاور ڈویژن دے مشیر شہزاد قاسم امریکہ دی شہرت رکھدے نیں۔ سیاسی امور دے مشیر شہباز گل امریکہ دے گرین کارڈ ہولڈر نیں۔
پارلیمانی امور دے مشیر ندیم افضل چن کینیڈا وچ مستقل رہائشی کارڈ دے حامل نیں۔ نیشنل سکیورٹی دے مشیر معید یوسف دے کول امریکہ دا ریذیڈنٹ کارڈ اے۔ اپوزیشن جماعتاں دے سیاسی لیڈراں نے ایس صورتحال اُتے گہری تشویش دا اظہار کیتا اے تے کہیا اے کہ وزیراعظم عمران خان نے غیر ملکیاں نوں انتہائی حساس تے اہم شعبیاں دا مشیر بنایا ہویا اے جیہڑا قومی سلامتی دے خلاف اے۔ مسلم لیگ ن دی ترجمان مریم اورنگزیب سینیٹ دے سابق چیئر مین نیئر حسین بخاری امریکہ وچ پاکستان دی سابق سفیر شیری رحمان نے وزیراعظم نال مطالبہ کیتا اے کہ غیر ملکی شہریت رکھن والیاں نوں فوری طور تے کابینہ توں فارغ کیتا جائے۔ اوہناں نے کہیا کہ عمران خان اپوزیشن وچ دوہری شہریت دے بارے وچ جیہڑا کجھ کہیا کردے سن ایس اُتے ایہناں نوں عمل کرنا چاہیدا اے تے اوہ میجر یوٹرن نہ لین۔
برطانیہ کینیڈا تے دوجے ملکاں دے مقابلے وچ امریکا دا شہریت دے بارے وچ حلف نامہ قطعی حتمی تے غیر منقسم وفاداری دا تقاضہ کردا اے۔ امریکی حلف دے الفاظ ایہہ نیں۔
’’میں حلف چُکنا واں کہ میں مکمل طور ہر ہستی غیر ملکی حاکم ریاست تے ہر حاکم اعلیٰ نال وفاداری کرن توں انکار کرنا واں تے پرانی شہریت نوں منسوخ کرنا واں تے ہن میں مکمل طور تے پوری دیانتداری دے نال امریکہ دے آئین تے قوانین دی حمایت کرنا واں تے ایس دے ہر دشمن دے خلاف ایس نال وفاقی دا وعدہ کرنا واں کہ جدوں وی طلب کیتا گیا میں امریکی ریاست لئی قانون دے مطابق ہتھیار چُک کے نکلاں گا، ایس دے نال میں قانون دے تحت امریکی مسلح فوجاں دی طرفوں غیر عسکری سرگرمیاں وچ وی حصہ لواں گا تے میں اہم قومی امور لئی وی قانون دے مطابق کم کراں گا میں وعدہ کرنا واں کہ سول حکمراناں دی ہدایت دے مطابق کسے ذہنی تحفظ حیلہ بہانہ تے دھوکے دے بغیر فرائض ادا کرن نوں لازم سمجھنا واں اے خدا تو میری مدد فرما ‘‘۔
جیہڑا بندا وی امریکی شہری دا حلف چکدا اے اوہ پاکستان دی شہریت نوں منسوخ کرن دا وعدہ کردا اے جے وزیراعظم پاکستان نوں ایس امریکی حلف دا بخوبی علم اے تے اوہ ایس دے باوجود امریکی شہریاں نوں کابینہ وچ اہم تے کلیدی عہدیاں اُتے فائز کر رہے نیں تے ایہہ نہ صرف پاکستان بلکے ایہناں کروڑاں رائے دہندگان توں وی بے وفائی دے مرتکب ہو رہے نیں جنہاں نے ایہناں نوں ووٹ دے کے وزیراعظم منتخب کیتا۔ اپوزیشن دی جماعتاں جے سنجیدہ نیں تے اوہ سیاسی نمبر سکورنگ دی بجائے پارلیمنٹ وچ بل پیش کر کے دوہری شہریت دا مسئلہ ہمیشہ لئی حل کر دین ایہو آئینی جمہوری تے اخلاقی راہ اے۔
ایس توں پہلاں کہ پاکستان دی اعلیٰ عدلیہ دوہری شہریت دے سلسلے وچ نوٹس لے وزیراعظم نوں فوری طور تے ایہناں مشیران نوں فارغ کر دینا چاہیدا اے جیہڑا دوہری شہریت دے حامل نیں تاں جے وزیراعظم نوں اک وار فیر کسے خفت دا سامنا نہ کرنا پئے تے اوہ عوام دیاں نظراں وچ سرخرو ہو سکن۔ دوہری شہریت دا مسئلا پاکستانیت دے نال جڑیا ہویا اے پاکستانیت دے جذبے نال سرشار کوئی لیڈر غیر ملکی شہریت رکھن والے نوں ریاست دے اہم منصب اُتے فائز نہیں کر سکدا۔ مشیراں توں اثاثے ڈیکلیئر کرانا خوش آئند فیصلہ اے ایس سلسلے وچ عمران خان تحسین دے مستحق نیں۔ دوہری شہریت دے حامل اورسیز پاکستانی ساڈے محسن نیں جیہڑا زرمبادلہ پاکستان وچ گھلدے نیں تے ساڈا قومی بجٹ پورا ہوندا اے البتہ ریاست دے کلیدی عہدیاں اُتے دوہری شہریت دے حامل بندیاں نوں فائز کرنا پاکستان دی سلامتی تے وفاداری دے منافی رویہ اے تے آئین دی روح توں انحراف اے۔