ظلم‘ ظالم تے عدل و احسان

لكهت:تنویر ظہور

پاکستان وچ جتھے جتھے ظلم ہو رہیا اے بھاویں اوہدی نوعیت کجھ وی ہووے‘ اوس ظلم نوں مٹانا تے اوہدی تھاں نظام عدل و احسان قائم کرنا‘ ایہہ جے قرآنی تعلیم دا منشا تے مدینہ دی ریاست۔ موجودہ حکومت تحریک انصاف دی اے۔ حکمران ریاست مدینہ دی گل کردے نیں کیہ اوہ نظام عدل و احسان تے مدینہ دی ریاست قائم کر سکے؟ ایہدا جواب پاکستان دے لوکاں نوں دینا ہووے گا۔
ظلم کیہ اے؟ کسے چیز نوں اوہدے مقام تے نہ رکھنا‘ بھاویں کمی زیادتی کرکے یاں اوہنوں اوہدے صحیح وقت تے اصلی تھاں توں ہٹا کے‘ کسے چیز دا توازن وگاڑ دینا۔ ظلم دے معنی حدود شکنی تے تجاوز دے وی نیں۔ ظلمت دے معنی نیں انھیرا‘ تاریکی۔ مطلب کہ روشنی دا گھٹ ہونا‘ قرآن کریم وچ ظالمین دا لفظ بکثرت آیا اے جہدے معنی نیں قنون شکنی‘ حدودفراموشی‘ دوجیاں دی ملکیت تے نجائز تصرف کرن والے۔ حقوق انسانیت وچ کمی کرن والے‘ دوجیاں دے واجبات وچ کمی کرن والے‘ دوجیاں دے واجبات نوں پورا ادا نہ کرن والے‘ دوجیاں دی محنت نوں اپنے مصرف وچ لے آن والے‘ دوجیاں تے زیادتی کرن والے تے ایس طرح اپنی ذات دی نشوونما وچ کمی کرن والے۔ سورہ بقرہ وچ اے (جہڑے لوک اللہ دی حدود توں ودھدے نیں اوہ ظالم نیں)۔ ظالمین دی ایہ بڑی جامع تعریف اے۔ ایس لئی کہ انسانیت دے حقوق دا تعین قنون خداوندی دی رو نال ای ہو سکدا اے تے جہڑا بندہ ایس قنون نوں توڑدا اے اوہ حقوق انسانیت وچ غصب کردا اے ایس لئی حدود اللہ نوں توڑن والا ظالم اے کیوں جے اوہ حقوق انسانیت وچ کمی کردا اے۔
کیوں جے حقوق انسانیت وچ کمی کر دین نال معاشرے دا توازن وگڑ جاندا اے تے آپ انسانی ذات دا توازن وی قائم نہیں رہندا ایس لئی قرآن کریم وچ ظلم نوں سو دا مترادف قرار دتا اے تے ایہدے مقابلے وچ حسنا دا لفظ آیا اے۔ حسن‘ تناسب و توازن دی بہترین شکل دا ناں اے۔ قرآن وچ نور دے مقابل وچ ظلمات دا لفظ آیا اے جہدے معنی تاریکیاں نیں۔ نور دی جمع کدھرے نہیں آئی پر ظلمات بطور جمع آیا اے۔ حقیقت ہمیشہ اک ہوندی اے۔ افسانے وکھرے ہوندے نیں۔ مستبد حکومت ایہ سمجھدی اے کہ اوہ کمزور رعایا تے ظلم کر رہی اے۔ ایس طرح بالادست قوماں ایہ سمجھدیاں نیں کہ اوہ زیردست‘ کمزور قوماں تے ظلم کردیاں نیں پر ایہ ظلم آپ اوہناں دی اپنی تباہی دا کارن ہوندا اے۔
دانشور تے رائٹر رانا احتشام ربانی اپنی کتاب شعور کی سچائی وچ لکھدے نیں کہ ظالم دنیا وچ سارے انساناں دا ناپسندیدہ لفظ اے کیوں جے ظالم بندہ بے بس‘ مجبور انساناں تے وکھرے وکھرے انداز نال ظلم کردا اے۔ خوراک توں محروم رکھ کے‘ انصاف توں محروم رکھ کے‘ ذہنی تے جسمانی تکلیف دے کے‘ تنخواہ توں محروم رکھ کے‘ بیگار دے کم لے کے وغیرہ وغیرہ۔ ظالم جے سربراہ ہووے تے سرتے رکھیا تاج گندگی نال بھریا‘ ظالم دا ساتھ دین والے وی ایس طرح دے گندے کردار دے مالک۔ باشعور معاشرے وچ ظالم نوں بری نگاہ نال ویکھیا جاندا اے تے ڈاڈھی نفرت کیتی جاندی اے۔ رانا احتشام ربانی دی سجری لکھت ملاحظہ کرو مہنگائی دے زمانے وچ غصے تے طیش نوں قابو وچ رکھو۔ لڑائی جھگڑے دی صورت وچ خرچہ بہت ہوندا اے لڑائی جھگڑا‘ ہسپتال‘ تھانہ‘ کچہری ‘خرچہ ای خرچہ‘ دولت تے وقت دا ضیاع‘ بچت دی قدر کرو۔ امن نال بچت اے‘ آخر وچ کراچی وچ رہندے شاعر دوست ظفررباب دی نویں غزل پیش خدمت اے:
زمیں پیروں تلے رہ رہ کے دھڑکے
فلک بھی قہر بن کے سر پہ کڑکے
کھنڈر ہونے سے پہلے گھر پرانا
بہت رویا مکینوں سے بچھڑ کے
یہ لاغر جسم، پچکے زرد چہرے
نکھرنے ہی نہیں پاتے بگڑ کے
نہ پھیلا نور اپنے جھونپڑوں میں
یہاں بیٹھے ہیں اندھیرے سکڑ کے
کسانوں اور مزدوروں کے آنگن
کبھی آباد نہ ہونگے اجڑ کے
عبث ہے چمنیوں میں خون جلنا
اگر مزدور کا چولھا نہ بھڑ کے
رباب اتنی بھی نہ کر آبیاری
غموں کا پیڑ ہیں مضبوط جڑ کے