تاریخ توں سبق سِکھن واسطے تاریخ درست کرنا ضروری

کوئی صدر پاکستان وی اک کمینہ تے گھٹیا بندا ہو سکدا اے جد کہ کوئی مزدور وڈے دل والا تے وڈا انسان ہو سکدا اے

آصف عنایت

اصل وچ کردار لئی کسے وڈے عہدے کرو فر دی لوڑ نہیں ہویا کردی کوئی صدر پاکستان وی اک کمینہ تے گھٹیا بندا ہو سکدا اے جد کہ کوئی مزدور وڈے دل والا تے وڈا انسان ہو سکدا اے میں سرور روڈ تے کینٹ والا گھر چھڈیا دن دے ویلے آرمی دے لوک ٹرک وغیرہ دی نقل و حرکت شام توں پہلے اجازت نامہ دے نال دیندے سن۔ میں اک افسر نوں کہیا جس دے نال میرا احترام دا رشتہ سی ایس نے اپنے حوالدار تاج محمد خان دی ڈیوٹی لائی جیہڑا انتہائی خود دار نیک سیرت تے خوش شکل انسان سی۔ چھٹی دے دن ایس نے گھر دا سامان بڑے دھیان تے ذمہ داری نال دوجی تھاں اپنی نگرانی وچ پرائیویٹ لوڈر اُتے ڈیفنس وچ اپڑا دتا۔ ہجے ایس دی 8سال نوکری باقی سی کہ ریٹائرمنٹ لے گیا۔ واپس اپنے آبائی علاقہ جیہڑا تحصیل ماڑی تے ضلع دیربالا وچ اے چلا گیا جا کے سرکاری سکول وچ ٹیچر ہو گیا تے اج کل غیر سیاسی اوورسیز پاکستانیاں دی تنظیم دا جنرل سیکرٹری اے۔ مینوں بوہت دیربعد پتہ چلیا کہ گھر دے سامان دی شفٹنگ دے دوران ایس دا آفیسر ایس اُتے خود تے اپنے پی اے دے ذریعے دبائو پاندا۔ آصف بٹ دے سامان توں دوران شفٹنگ پردے، ڈیکوریشن پیس کوئی ڈنر یا ٹی سیٹ دا ڈبہ غائب کرو تے میری غیر اعلانیہ بیوی دے گھر اپڑا دیو تاج محمد نے مسلسل انکار کیتا کہ آصف نے میرے اُتے بھروسہ کیتا اے میں دھوکہ نہیں کر سکدا۔ حوالدار تاج محمد 8 سال مزید نوکری کردا، ترقی پاندا پر میری خاطر بلکہ دیانتداری دی خاطر ایس نے نوکری چھڈ دتی ایہہ تے اک نکا جہیا کردار جس دا مینوں اج وی احساس اے۔ سوچنا واں کہ بظاہر ہر نکے عہدیاں تے حقیقت وچ نظر آن والے کنہے وڈے وڈے عہدیاں تے حیثیتاں وچ نظر آن والے کنہے نکے لوک ہوندے نیں۔
عام طور اُتے بقول کیانی صاحب سورۃ رحمن دی آیت ’’خلق الانسان علمہہ البیان۔ خدا نے انسان نوں پیدا کیتا تے ایہنوں بیان کرنا سکھایا۔ یعنی جے تسیں اپنا درد دل بیان نہ کر سکو تے گویا تسیں اپنی پیدائش دا منشا پورا نہیں کردے۔‘‘
کیانی صاحب نے اک تھاں بڑی چابکدستی توں اصحاب کہف تے کتے دی مثال دے کے پاکستان دی مختصر تاریخ دے دو اہم حادثیاں ول اشارہ کیتا اے جنہاں نے حکمراناں دی ہوس اقدار دے سبب قوم دا مستقبل تاریک کر دتا، یعنی گورنر جنرل غلام محمد دا مجلس آئین ساز نوں توڑنا تے صدر اسکندر مرزا دا آئین منسوخ کر کے مارشل لاء لانا۔ ویکھن دی گل ایہہ وے کہ اصحاب کہف دے نال کتے دی موجودگی نوں لازمی قرار دیندے ہوئے کیانی صاحب نے قوم نوں اپنی سیاسی نیند دے خطرناک مضمرات توں وی آگاہ کردتا سی۔ جدوں تیکر اہل پاکستان اپنی نیند توں بیدار نہیں ہون گے کوئی نہ کوئی کتا ایہناں دے نال ضرور لگا رہوے گا تے بائولا ہو کے ایہناں نوں کٹ دا وی رہوے گا تے ایہہ عجیب گل اے کہ کیانی صاحب دی ایس تحریر دے بعد توں اہل پاکستان جدوں وی اپنے حکمران دے مظالم توں تنگ آندے نیں تے اپنی شدید بیزاری دے اظہار وچ ایہنوں کتا کہن لگدے نیں تے کسے نہ کسے طرح ایس توں نجات حاصل کرن وچ کامیاب ہو جاندے نیں تے نجات حاصل کر کے بڑے اطمینان نال دوبارہ خواب غفلت وچ ڈُب جاندے نیں تے فیر کوئی کتا ایہناں اُتے مسلط ہو جاندا اے تے ایہہ سلسلہ انج ای چلدا رہندا اے نہ ایہناں دی نیند ٹُٹ دی اے تے نہ کتے توں نجات ملدی اے۔
قدرت اللہ شہاب الدین ایوب خان دے پرنسپل سیکرٹری سن ایوب خان نے تنگ آ کے ایہناں دے ذریعے کیانی صاحب نوں جواب دینا مناسب سمجھیا۔ چنانچہ ایوب خان دی ایما اُتے قدرت اللہ شہاب نے لائل پور وچ اک تعلیمی ادارے وچ تقریر کردے ہوئے کیانی صاحب اُتے بڑے سخت حملے کیتے۔ ایہناں نوں سب توں وڈا اعتراض ایہہ سی کہ کسے انج دے بندے نوں جیہڑا منصب قضا اُتے فائز ہوئے ایہہ زیب نہیں دیندا کہ اوہ غیر متعلقہ سیاسی موضوعات نوں زیر بحث لیائے جلسیاں نال خطاب کرے۔
صدر مملکت اُتے طنز و مزاح دے تیر برسائے تے اخبارات وچ اپنی تقریراں شائع کرا کے عدالت عالیہ دے چیف جسٹس دے عہدے دی حرمت نوں مٹی وچ ملائے۔ ایس دے علاوہ وی اعتراض سی کہ جس حکومت توں تنخواہ مل رہی ہوئے ایسے نوں تختہ مشق بنانا کتھے دی شرافت اے۔تے آخر وچ اوہناں نے کہیا کہ جے ہمت اے تے عدالت دے عہدہ جلیلہ توں استعفیٰ دین، ایس دے تحفظ توں دست بردار ہون تے فیر میدان وچ آخر اک عام شہری وانگوں حکومت نال مخاطب ہون۔
شہاب صاحب دی ایس سخت تقریر نال ہر اوس بندے نوں بوہت تکلیف ہوئی جنہوں زندگی دی بنیادی قدراں عزیز سن تے جیہڑی ایوب خان دے لیائے ہوئے نظام دے ظاہری استحکام دے عوض اپنے بنیادی حقوق دا سودا کرن لئی تیار نہیں سی۔ جدوں کیانی صاحب نال ایس سلسلے وچ کسے نے گل کیتی تے اوہناں نے نہایت عالیٰ ظرفی نال شہاب صاحب دی تقریر نوں نظر انداز کر دتا تے اپنے خاص انداز وچ ایہہ کہیا ’’فوجی حکمت عملی دا بنیادی اصول ایہہ وے کہ ساری توجہ اپنے ہدف اُتے مرکوز رکھی جائے میں شہاب توں کیہ لینا اے۔ میرا ہدف تے ایوب خان اے جس نے مسیحا دا روپ دھار لیا اے۔ شہاب نے تے اپنے آقا دے کارندے دی حیثیت نال کم کر کے خود ای اپنے آپنوں بے نقاب کر دتا اے ‘‘ تے چنانچہ اوہناں نے شہاب صاحب دی تقریر دا کوئی جواب نہیں دتا اوہ اک عظیم تر جواب لئی تیارسن۔ اوہ سمجھدے سن پورا ملک جیل وچ بدل چکیا اے۔
اک ڈیڑھ ورہے وچ ملازمت توں سبکدوش ہون دے بعد جدوں ایہناں نوں کسے عہدہ جلیلہ دا تحفظ حاصل نہیں رہیا تے اوہ قدرت اللہ شہاب دی للکاردے جواب وچ اک عام بندے وانگوں فیصلہ کن معرکے لئی میدان وچ اتر آئے سن۔ ریٹائر ہون دے 20 دن بعد کراچی بار ایسوسی ایشن نال خطاب کردے ہوئے اوہناں نے کہیا: ’’ اک اہم سوال جیہڑا چکیا گیا اوہ ایہہ سی کہ کیہ اک جج اپنے عہدے دے وقار دے پیش نظر ایس قسم دی گلاں کر سکدا اے۔ ایس معاملے وچ بڑی دیانتداری نال میں ایہہ کہہ سکنا واں کہ اک جج خاص طور اک چیف جسٹس دا ہر ایس شے نال بوہت گہرا تعلق اے جس دی زد قانون دی حکمرانی اُتے پیندی ہوئے، ایہہ کہنا مشکل اے کہ اوہ حکومت دے اک عمل نوں تے خلاف قانون قرار دے سکدا اے پر جدوں پورے آئین نوں منسوخ کر دتا جائے تے اوہ کجھ نہیں کہہ سکدا۔ ایہہ البتہ دوجی گل اے کہ دنیا دار ماہرین قانون ایہہ کہن لگن کہ اک کامیاب انقلاب بجائے خود اپنا جواز ہوندا اے پر میں تہاڈے توں ایہناں لوکاں توں پچھنا واں جیہڑے آئین دے نال وفاداری دے ایس حلف توں واقف نیں جیہڑااک جج نوں اپنے تقرر دے ویلے لینا پیندا اے کہ میرے اُتے میرے ایس حلف دی وجہ نال کیہ ذمہ داری عائد ہوندی سی، ایہہ سی اوہ دو ٹوک جواب جیہڑا اوہناں نے قدرت اللہ شہاب نوں ریٹائر ہون دے بعد دتا۔ تقریب توں واپسی اُتے ایہناں دے پتر نے ڈردے ڈردے ایہناں دی صحت اُتے تحفظات دا اظہار کیتا جس دی جسٹس صاحب نوںپروانہ سی۔ جسٹس صاحب اگلی تقریر لکھ رہے سن جس دا آخر جملہ سی ’’میں ہمیشہ ایہہ محسوس کیتا اے کہ انسانی ذہن لئی سب توں زیادہ سنگین خطرہ ایہہ وے کہ اظہار توں پہلے ایہنوں ذاتی آزادی برقرار رکھن دی فکر دا من گیر ہوئے۔‘‘
قائداعظم دے بعد جدوں تیکر اسیں عدلیہ، اسٹیبلشمنٹ، سیاسی مذہبی جماعتاں، قیادتاں، سیاسی مقدمیاں دے فیصلیاں، اسٹیبلشمنٹ دے بالواسطہ یا بلاواسطہ سیاسی کردار، بیورو کریسی دی رشتہ دوانیاں، قومیتاں تے صوبیاں دے حقوق حتیٰ کہ وطن عزیز نوں زک اپڑان والے کرداراں دی نشاندہی تے مثبت کردار ادا کرن والیاں لئی انصاف دے نال تاریخ وچ تھاں دا تعین نہیں کردے تاریخ توں سبق نہیں سکھ سکدے۔ ایہناں نوں پڑھائی جان والی تاریخ امر واقع نہیں ریڈی میڈ اے۔ زمینی حقائق مختلف ای نہیں خوفناک وی نیں لہٰذا درستی دے بعد تاریخ توں سبق سکھنا ہوئے گا تے آئندہ سفر نویں سرے توں شروع کرنا ہوئے گا۔