غلبہ تے زوال

تحریر حمید اللہ بھٹی

جاپان، بھارت تے آسٹریلیا نوں اتحادی بنان دے باوجود ایشیا وچ امریکی غلبہ زوال پـذیر اے۔ حالات ایس نہج اُتے اپڑ چکے نیں کہ افغانستان توں انخلا دے بعد خطے اُتے نظر رکھن لئی کوئی ملک اڈے دین نوں تیار نہیں، ایس توں پہلاں وسطی ایشیائی ریاستاں نے نہ صرف فضائی حدود استعمال کرن دی اجازت دتی بلکہ مناسب ادائیگی دے عوض اڈے وی دتے پاکستان نے 2001 وچ گرائونڈ لائن آف کمیونٹی کیشن (GLOC) تے (ALOC) ایئر لائن آف کمیونی کیشن دے معاہدیاں دے تحت امریکہ نوں اپنی سرزمین اُتے اڈے فراہم کیتے بلوچستان وچ خضدار دے نیڑے واشک دا شمسی ایئر بیس تے سندھ وچ جیکب آباد وچ شہباز ایئر بیس امریکی استعمال وچ رہے ایہہ سہولت غیر مشروط فراہم کیتی گئی وسطی ایشیائی ریاستاں وانگوں سہولتاں دی فراہمی دے عوض مالی فائدے دا مطالبہ تیکر نہ کیتا ایہہ اوہ ویلا سی جدوں امریکہ نے کدی دہشت گردی تے کدی جوہری ہتھیاراں دی تیاری دا الزام لا کے جس ملک نوں چاہیا تاراج کر دتا روس تے چین نے وی کدی اختلاف نہ کیتا پر ہن دنیا اُتے امریکی گرفت کمزور ہو رہی اے تے چار دہائیاں توں واحد سپُر طاقت نوں حاصل غلبہ زوال پذیر اے۔ حالات اینے ناموافق نیں کہ کل دا اتحادی پاکستان وی امریکہ نوں کوئی رعایت دین اُتے آمادہ نہیں طالبان نے اڈے فراہم کرن دیاں خبراں اُتے ناپسندیدگی دا اظہار کیتا تے شاہ محمود قریشی نے واشگاف الفاظ وچ انج دی سہولت دین دی تردید کر دتی جدوں بے اطمنانی دا ارتعاش ختم نہ ہویا تے عمران خان نے آپ اک امریکی ٹی وی ایچ بی او نوں انٹرویو دیندے ہوئے انج دے کسے خیال نوں وی رد کر دتا جس اُتے دنیا بھونچکارہ گئی کل تیکر ڈومور جہے مطالبات توں پریشان پاکستان اچانک کنج اینا شیر ہو گیا کہ ہن سر تسلیم خم کرن دی بجائے آزاد رستے اُتے چلن لگیا اے۔ ایس دی وجہ امریکہ دی بجائے چین اُتے انحصار ودھنا اے۔
اج دا امریکہ اقتصادی ، سفارتی تے فوجی حوالے نال اپنی اڑھائی سو سالہ تاریخ دے بدترین دور توں لنگھ رہیا اے ایس دے غلبے دی مدت اینی محدود ہو گئی اے کہ کسے دے وہم و گمان وچ نہیں سی ایہہ زوال معیشت تیکر ای محدود نہیں فوجی برتری تیکر وسعت اختیار کر چکیا اے۔ پاکستان جہے کئی آزمودہ دوست سعودی عرب و دیگر یکے بعد دیگرے واحد سُپر طاقت توں دور ہون لگے نیں انج دے حالات بنان وچ امریکی حماقتاں دا وڈا ہتھ اے افغانستان وچ بھارتی کردار دی ضد نے چین نوں ویلے توں پہلاں مقابلے اُتے آن دی راہ وکھائی تے پاکستان نوں وی خفا کر دتا کیوں جے پاکستان نے اپنا مستقبل چین نال وابستہ کر لیا اے ایس لئی ہن ایہہ توقع گھٹ ای اے کہ پاکستان تے امریکہ ماضی وانگوں اک دوجے اُتے فریفتہ ہون سی آئی اے دے ڈائریکٹر ولیم برنس پچھلے مہینے جدوں خفیہ دورے اُتے پاکستان آئے تے آرمی چیف قمر جاوید باوجوہ تے ڈی جی آئی ایس آئی فیض حمید نال ملاقات دے دوران اڈے دین دا مطالبہ کیتا پر سویلین قیادت ولوں ملاقات دا ویلا ای نہ مل سکیا ایہہ واقعہ امریکہ توں پاکستان دی دوری نوں واضح کردا اے۔
2011 دے وسط وچ پاکستان نے امریکہ دے زیر استعمال ہوائی اڈے واپس لین دا عمل شروع کیتا پہلے شہباز ایئر بیس بند کیتا گیا تے مہمند ایجنسی وچ ہون والے سلالہ حملے دے بعد نہ صرف شمسی ایئر بیس دی سہولت وی واپس لے لئی بلکہ پاکستان نے امریکہ اُتے فضائی تے زمینی رستے استعمال کرن اُتے وی پابند لا دتی ہن امریکہ دی کوشش اے کہ زمینی تے فضائی کمیونی کیشن دے حوالے نال پرانے معاہدیاں نوں بحال کرایا جائے پر کامیابی نہیں مل رہی بلکہ دونواں ملکاں وچ دوری ودھدی جا رہی اے امریکہ ولں پاکستان دی فوجی تربیت و امداد اُتے وقتاً فوقتاً پابندیاں لائیاں گئیاں تے دفاعی استعداد وچ وادھے لئی پاکستان نے متبادل ذرائع تلاش کر لئے نیں۔ خدمات دے باوجود امریکی دھمکیاں نے پاکستان نوں بلکل ای متنفر کر دتا ۔ دہشت گرداں دی سرکوبی دا علمبردار امریکہ اڈے لیکے چین و ایران اُتے نظر رکھنا چاہندا اے پر پاکستان انج کجھ کرن دی اجازت دین اُتے تیار نہیں کیوں جے دونواں ملک ای پاکستان دے قریبی تے گوانڈھی دوست نیں ہوائی اڈے نہ دین دی اک وجہ تے ایہہ وے کہ پاکستان اپنی سرزمین کسے دے خلاف استعمال نہیں ہون دینا چاہندا دوجا ایہہ کہ پاکستان ہن طالبان دے حمایتی یا مخالف گروہواں نوں لڑن لئی میدان فراہم نہیں کرنا چاہندا تے اوہ اقتدار دا فیصلہ کرن دا حق افغاناں نوں دین دا خواہاں اے تے چاہندا اے کہ افغان اپنے لسانی یا نسلی مسائل دا حل وی خود تلاش کرن پر امریکی خواہش انج دی نہیں اوہ کسے نہ کسے صورت وچ علاقے وچ موجود رہنا چاہندا اے۔
امریکی سویلین و عسکری قیادت دبائو پا کے ہوائی اڈے لینا چاہندی اے پر شاید ایہنوں پتہ نہیں کہ حالات بدل چکے نیں چین اُتے گوانڈھی ملک تکیہ کرن لگے نیں جیہڑے امریکی اتحاد ول پیر ودھائے ایہنوں چین روکن وی لگیا اے۔ بنگلہ دیش اُتے چین ایسے نوعیت دا دبائو پا چکیا اے جد کہ کم و بیش تن دہائیاں توں خاموش روس نے وی عالمی کردار ودھانا شروع کر دتا اے تے عالمی امور وچ امریکہ مخالف رستے اُتے گامزن اے حال ای وچ جوبائیڈن تے پوٹن دے وچکار ہون والی ملاقات وچ سفیراں دی دوبارہ تعیناتی اُتے اتفاق دے باوجود ہنوز دونواں ملکاں وچ انج دے کئی تصفیہ طلب امور برقرار نیں جنہاں دی موجودگی وچ افہام و تفہیم دی منزل دا حصول ناممکن اے روس تے چین دی پالیسیاں وچ اتفاق ورگا عنصر تے پایا جاندا اے اوہ امریکہ و روس وچ عنقا اے ترکی نے امریکی مخالفت دے باوجود روس توں میزائل خریداری دے معاہدے اُتے نظر ثانی نہیں کیتی جد کہ ایران پہلے ای خطے وچ امریکہ مخالف بلاک دا پُر جوش حصہ اے جس نال ماہرین ایہہ نتیجہ اخذ کردے نیں کہ امریکی غلبے دا زوال شروع ہو گیا اے تے جلدی ای عالمی منظر نامے اُتے واحد زمینی سپر طاقت دے مدمقابل اک توں ودھ نویں طاقتاں آن دا امکان اے۔
حامد کرزئی دے بعد اشرف غنی اک انج دا بوجھ نیں جنہاں نوں مملکت دے مسائل حل کرن توں زیادہ اپنے اقتدار نوں مضبوط کرن نال دلچسپی اے اوہناں نے بھارت دی نازبرداری نال اک پاسے چین تے پاکستان نوں ناراض کیتا تے نال ای روس تے ایران نال چنگے گوانڈھیاں جہے تعلقات بنان دی وی کدی کوشش نہیں کیتی ایسے بنا اُتے افغان سرزمین نہ صرف امریکہ لئی تنگ ہو گئی اے بلکہ اشرف غنی نوں پے در پے ناکامیاں دی وجہ نال آرمی چیف دے نال داخلہ و دفاع دے وزرا نوں ہٹانا پیا اے پر چین، روس، ایران تے پاکستان نے کٹھ پتلی حکومتاں دے علاوہ طالبان سنے سارے گروہواں نال تعلقات بہتر رکھے ایسے لئی افغانستان وچ زیادہ مخالفت دا ساہمنا نہیں جویں جویں امریکی انخلا دی تاریخ نیڑے آ رہی اے افغانستان وچ ہتھیار سٹن والیاں دی تعداد ودھ گئی اے تے طالبان دی پیش قدمی وچ اچانک وادھا ہو گیا اے۔کابل ایئر پورٹ دی حفاظت دی ذمہ داری ترکی نوں دین دی بظاہر چال چلی گئی اے فیر وی امریکہ دے موافق حالات ہوندے وکھائی نہیں دیندے تے افغانستان دے نال امریکہ دی ایشیاوچ کمزور ترین پوزیشن اُتے منتج ہو سکدا اے جدوں افغان سرزمین اُتے بھارت دی موجودگی چین تے پاکستان دونواں نوں قبول نہیں تے فیر امریکی کیوں ضد کردے نیں سمجھ نہیں آندی اونج وی وڈے قبے، وڈی آبادی تے وڈی سپاہ دے علاوہ ایس وچ کوئی خوبی نہیں بھارت اوہ میمنا اے جنہوں دودھ پین دے سوا کجھ نہیں آندا پہلے روس تے ہن امریکہ ول ہون وچ ایہو خصلت کار فرما اے بھارت دی بے جا حمایت امریکی غلبے نوں زیادہ تیزی نال زوال دی گہرائیاں وچ سٹ سکدا اے۔