دریا کنارے راوی شہر آباد کرن دا منصوبہ،عروج یافتہ تہذیباں دا تسلسل

فیصل ادریس بٹ

دریا کنارے زندگی دا تصور انسان دی بہتر بودوباش د ی اک وڈی نشانی رہی۔ تصورات دے آئینہ وچ زندگی دا نواں جنم پانی نال ای موسوم ہویا انج تحلیل ازل توں ابد تیکر اے تے رہوے گا زمانہ قدیم وچ یورپ توں اشیاء تے فیر عرب تیکر جنہیاں وی تہذیباں اپنے دور دے عروج نوں جتھے وی اپڑیا ںایہناں وچ ساریاں دا شمار دریا کنارے آباد بستیاں توں ای ہویا۔ آباد کاری دریائے ٹیمز، ڈینوب، لاری کنارے ہوئے یا دریائے نیل دے، فرات ہوئے یا دجلہ، گنگا جمنا ہوئے یا دریائے برہم پتر، چناب ہوئے یا جہلم، سندھ ہوئے یا دریائے راوی، کنارے وسدے مکین سارے مختلف وسیلیاں دے ذریعے اپنی تے دوجے انساناں دیاں زندگیاں سہل بنان لئی فرائض سرانجام دیندے رہے۔
راوی کنارے سب توں پہلے انساناں دی آباد کاری دا تصور، بھگوان رام، دے پتراں، راجہ لوچند تے راجہ کسو چند نے دتا تے ایتھے دو شہر آباد کیتے پہلے پڑائو وچ راجہ لو چند نے راوی کنارے، لہور دی بنیاد پائی جد کہ کسو چند نے قصور وسایا۔ قیام پاکستان توں پہلاں تے بعد وچ راوی کنارے آباد شہر ’’لاہور ‘‘ نے مختلف تہذیباں ویکھیاں، مغل دور تے ایس توں پہلے وی ایہہ شہر جدت تے وسیلہ زندگی دے لحاظ نال مختلف طور طریقے رکھدا سی۔ آبادی ودھن دے نال نال ایتھے جدوں سہولیات زندگی ناپید ہون لگی تے پنجاب دی راجدھانی لہور دے نال دریا کنارے راوی شہر بنان دا منصوبہ ویلے دے نال نال مضبوطی پھڑدا گیا تے پہلی وار باقاعدہ ایس دی فزیبلٹی 2015 وچ بنائی گئی جس اُتے 30 کروڑ خرچ کرن دے باوجود پراجیکٹ اُتے عملدرآمد نہ ہو سکیا۔ 2018 دے عام چنائو وچ جدوں تحریک انصاف دی حکومت مرکز تے پنجاب وچ بنی تے سب توں پہلے نویں شہر آباد کرن دا تصور عوام دے ہر دلعزیز لیڈر وزیراعظم عمران خان نے دتا تے کراچی وچ جزیریاں اُتے نویں شہر جد کہ لہور وچ راوی کنارے نواں شہر بنان دا منصوبہ شروع کیتا گیا۔ جنہوں راوی شہر دا ناں دتا گیا اے۔ جدوں ودھدی آبادی دی وجہ نال صحت تے تعلیم دیاں سہولتاں گھٹ ہون لگیاں شاہراواں سکڑن لگیاں زیر زمین پانی 6 سو فٹ تھلے چلا گیا تے نقل مکانی روکن تے ’’جنتا‘‘ نوں اعلیٰ معیار زندگی دی سہولتاں دین لئی نویں شہر دا وسانا ویلے دی لوڑ بن چکیا اے۔ جتھے عالمی معیار دے طرز زندگی دا شہر وسایا جا سکے۔ ایس مقصد لئی 46 کلومیٹر اُتے بنن والے ایس نویں شہر لئی حکومت پنجاب نے باقاعدہ پنجاب اسمبلی توں قانون سازی کروائی۔
فیر ایس ایکٹ دے تحت باقاعدہ اک ادارے دی بنیاد رکھی گئی جس نوں راوی اربن ڈویلپمنٹ اتھارٹی (روڈا) دا ناں دتا گیا اے تے ایس وچ پہلا سی ای او عمران امین نوں تعینات کیتا گیا اے جنہاں دا تقرر وزیراعظم عمران خان نے ایہناں دے محنتی آفیسر ہون دی بنیاد اُتے کیتا اے۔
گنجان آباد پنجاب دی راجد ھانی، ’’لاہور‘‘ وچ راوی شہر دی تعمیرات نوں بنیادی طور اُتے تن حصیاں وچ ونڈیا گیا اے۔ پہلاں حصہ 15 کلومیٹر اُتے مشتمل ہوئے گا جد کہ ہر حصے وچ بیراج تے جھیلاں بنائیاں جان گیاں جیہڑی مقامی ایریا تے پرانے لہور دا واٹر لیول بلند کرن دا وڈا سبب بنن گیاں جد کہ ایہناں نوں ایریاز وچ ایکوسٹی، نالج سٹی، آئی ٹی سٹی، سپورٹس سٹی، گورنمنٹ سٹی وی بنن گے۔ راوی سٹی وچ وزیراعظم دی ہدایات اُتے مقامی آبادی دے بندیاں دا ملازمتاں تے تعلیمی اداریاں لئی کوٹہ مختص کرن دی تجویزاں وی سرفہرست رکھیاں گئیاں نیں۔ سٹیک ہولڈرز نوں اراضی قیمت دے علاوہ زون تھری وچ پلاٹ وی ملن گے ایس دے علاوہ ماحولیاتی نظام دی مضبوطی لئی ایتھے ملین ٹرمی دا سلوگن اپنایا جائے گا ایتھے سرکاری رقبہ اُتے اک ہزار ایکڑ توں ودھ رقبے اُتے نواں جنگل اُگایا جائے گا۔
راوی شہر وچ لہور دے سیوریج واٹر نوں صاف کرن لئی 7 ٹریٹمنٹ پلانٹ لائے جان گے جنہاں وچ 3 پلانٹ لان لئی واسا نے فوری کم شروع کر دتا جد کہ لہور دے یومیہ 25 ہزار ٹن کوڑا کرکٹ نال ایتھے پاور پلانٹ لا کے بجلی پیدا کیتی جائے گی جس دی تنصیب لئی باقاعدہ تھاں مختص کر دتی گئی اے۔
روڈا دے ایس منصوبے وچ زرعی زمین دی حیثیت برقرار رکھدے ہوئے جدید زراعت دے طریقہ کار نوں اپنا کے فارم ہائوس بنائے جان گے جتھے اجناس تے سبزیاں دی پیداوار ہوئے گی۔ ایس شہر وچ 3000 ایکڑ دے رقبے اُتے باغات ہون گے جیہڑا کہ تازہ پھلاں دی بوہت وڈی لوڑ نوں پورا کرن گے۔ ایریا وچ صنعتاں دا فروغ ترجیحی پالیسی ہوئے گی کسے کارخانے نوں ایتھوں ہٹایا نہیں جائے گا تے نہ ای ختم کیتا جائے گا بلکہ مقرر تھاں اُتے قائم صنعتی یونٹس نوں انڈسٹریل زون دا درجہ دے کے روڈا ایکٹ دے تحت ایس او پی دے مطابق اجازت نامہ دتا جائے گا۔ دُدھ تے گوشت دی پیداوار ودھان لئی ایتھے ڈیری فارم تے کیپٹل فارم دی ترویج دتی جائے گی۔ منصوبہ نوں جلدی پایہ تکمیل تیکر اپڑان لئی راوی شہر دے پہلے حصے سلفائر بے وچ 2 ہزار ایکڑ اُتے ترقیاتی کماں دا نیلام عام کر دتا گیا اے، جس وچ عارف حبیب (جاودا ںگروپ) کامیاب ٹھہریا تے ایہہ کنسورشیم آئندہ دو ماہ وچ سائٹ اُتے کم شروع کر دیوے گا۔ جد کہ 3 ہزار ایکڑ اُتے ڈویلپمنٹ ورکس دی نیلامی جلدی ہو جائے گی۔ روڈ ایریا وچ انفراسٹرکچر دے حوالے نال عالمی معیار دی منصوبہ بندی کیتی گئی اے۔ شاہرات دی تعمیر پارک دی بناوٹ، پلاں دی تعمیر، سیوریج پائپ لائن دی تنصیات، بجلی دے نظام دی ترسیل لئی کیبلز تے ٹرانسفارمر لان دا عمل انج دے طریقے نال سرانجام دتا جائے گا کہ ایس وچ کوئی وی بعدازاں مشکل پیدا نہ ہوئے۔ ایتھے 7 واٹر ٹریمنٹ پلانٹ توں حاصل ہون والے پانی دی دوبارہ شہر نوں سپلائی ممکن بنائی جائے گی۔ جد کہ پرانے تے نویں لہور نوں ملان لئی وی ٹرانسپورٹ دا موثر نظام متعارف کروایا جائے گا۔ ایہناں سڑکاں نوں رنگ روڈ تے موٹروے نال منسلک کیتا جائے گا۔ ایتھے صنعتی زون وچ چلن والے کارخانیاں نوں روڈا ایس او پی دا پابند کیتا جائے گا تاکہ ایتھے دا رہائشی ایریا کسے قسم دی آلودگی دا شکار نہ ہو سکے۔ روڈا منصوبہ دے تنے حصیاں وچ بیراج تے جھیلاں دی تعمیر ماحولیاتی نظام نوں خوبصورت بنان وچ اہم کردار ادا کرے گی جد کہ ایتھے بیراج دے آسے پاسے بنن والے واک وے شہریاں نوں قدرتی نظارے دا اک نواں موقع فراہم کرن گے۔ ایہناں ای بیراجاں وچ ’’ماہی پروری‘‘ دا وی منصوبہ حکومت پنجاب ولوں شروع کروایا جائے گا جتھے سینکڑے بندیاں نوں روز گار دے موقعے وی میسر ہون گے۔ دنیا دے لمبے ترین ریور راوی فرنٹ اُتے بنن والیاں جھیلاں ایس خطے دی خوبصورتی دا باعث ہون گیاں تے ایس نال ملکی و غیر ملکی سطح اُتے سیاحت نوں فروغ ملے گا۔ موجودہ راوی شہر ایریا تے پرانے لہور وچ زیر زمین پانی سطح ایہناں ای جھیلاں دی وجہ نال درجناں فٹ اُچا ہو جائے گا جد کہ ایہناں تعمیراتی منصوبیاں نال ہزاراں لوکاں نوں براہ راست روزگار مہیا ہوئے گا۔
دریا کنارے بستیاں بنان دا کم خطہ دے ہر حاکم دا طرہ امتیاز رہیا اے۔ تاریخ عرب اُتے نظر ماریے تے دریائے دجلہ تے فرات وچ ایس لحاظ نال بوہت ساری تہذیباں نوں جنم دیندے رہے نیں۔ برصغیر پاک و ہندد وچ وی مسلمان سپہ سالاراں دی آمد دے بعد ایہناں ولوں نویں شہراں دی آباد کاری وچ وی دریا کنارے بستیاں بسانا زندگی دی اک وڈی علامت سمجھی جاندی رہی۔ مملکت خدا داد پاکستان وچ 70 ورھیاں دے دوران مختلف حکومتاں آئیاں تے چلیاں گئیاں پر دریا کنارے شہر بسان دا کم کسے دے حصے وچ نہ آیا۔ ایس معاملے اُتے جے کسے نے غریب دا درد جانیا تے ایس لئی چھت دا تصور اپنے منشور وچ پیش کیتا تے ایس ہر دلعزیز ہستی دا ناںعمران خان چیئر مین تحریک انصاف اے۔
2018 دے عام چنائو وچ جدوں تحریک انصاف ملک دی سب توں وڈی جتن والی پارٹی بنی تے وزیراعظم پاکستان دا حلف چکدے ای عمران خان نے جیہڑا سب توں پہلے عہد کیتا اوہ ایہہ سی کہ اوہ پاکستان وچ عام بندے لئی چھت دا انتظام کرن گے۔ ایس حکومتی عہد اُتے عملدرآمد شروع ہویا تے سرکار ولوں کئی ہزار غریب بندیاں نوں آسان قسطاں اُتے فلیٹاں تے مکاناں دا مالک بنا دتا گیا۔ سربراہ حکومت عمران خان نے ایسے سوچ نوں پروان چڑھایا تے فیر پنجاب دی راجدھانی وچ دریائے راوی کنارے اک نواں شہر آباد کرن دا فیصلہ کیتا گیا۔ صوبے وچ وفاق دی ہدایات اُتے پنجاب اسمبلی وچ روڈ ایکٹ منظور کروایا گیا جس دے مطابق لہور دے پہلو وچ دریا کنارے جدید سہولتاں نال مزین سنگاپور دی طرز اُتے 1 لکھ ایکڑ توں ودھ رقبے اُتے، راوی شہر، آباد کیتا جائے گا۔ جس وچ گورنمنٹ سٹی میڈیکل سٹی، ایجوکیشن سٹی، سپورٹس سٹی دے علاوہ مضبوط ماحولیاتی نظام لئی عالمی سطح دے پارک، جھیلاں تے بیراج بنائے جان گے۔ جس دے پہلے حصے ’’سفائر بے ‘‘ اُتے روڈا اتھارٹی ولوں تعمیرات دی غرض نال باقاعدہ کمپنیاں توں پیشکش منگ لئی گئی اے۔ راوی شہر منصوبے دی شروعات نال وڈے پیمانے اُتے بیروزگاری ختم ہوئے گی۔
پنجاب وچ ایس منصوبے نال لکھاں نوجواناں نوں روزگار ملے گا۔ ایس توں علاوہ ایس پراجیکٹ نال سیمنٹ، سریا، بجری تے لکڑی دی صنعت نوں وی فروغ ملے گا ملکی کمپنیاں نوں ارباں روپئے دی آمد ن ہوئے گی۔
ایسے تناظر وچ راوی شہر منصوبے دے سربراہ عمران امین ولوں ہزاراں فارغ التحصیل طلبہ نوں اپرنٹس شپ دے ذریعے روزگار فراہم کرن دی سوچ روزگار دا اک وڈا پیش خیمہ ثابت ہوئے گی۔ اپنی خداداد صلاحیتاں دے پیش نظر عمران امین دی سربراہی وچ وفاق دے کئی وڈے منصوبے مکمل ہوئے اوہناں نے کئی منصوبیاں نوں نویں جہت دتی ایہناں دی دیانتداری محکمیاں وچ سند دے طور اُتے منی جاندی اے۔ روڈا وچ بطور چیف ایگزیکٹو آفیسر تعیناتی دے کجھ دن بعد ای اوہناں نے ادارے دی ترقی لئی اپنی ترجیحات طے کیتیاں تے سی پیک دے بعد ملک دے دوجے وڈے منصوبے لئی کم نوں مختلف حصیاں وچ ونڈ دتا۔ اپنی تعیناتی دے فوری بعد اوہناں نے ایتھے دن رات کم نوں اپنا شعار بنا لیا اپنے ادارے دے مختلف شعبیاں جنہاں وچ مارکیٹنگ ، کمرشل، فنانس، ڈویلپمنٹ تے لینڈ ریکارڈ دے تواتر نال اجلاس بلائے تے اپنے ماتحت افسراں نال مل کے متعلقہ امور دی بہتری لئی رپورٹ مرتب کیتی۔
دریا کنارے آباد ہون والے ایس شہر نوں بنیادی طور اُتے 3 حصیاں وچ تقسیم کیتا گیا جنہاں وچ پہلہ حصہ، سفائر بے دے ناں توں بنے گا جس دا تقریباً رقبہ 15 کلومیٹر ہوئے گا جد کہ دوجے تے تیجے مرحلے لئی اراضی ایکوائر کرن دا عمل زمین مالکان دی رضا مندی نال جاری اے جس وچ اوہناں نے وزیراعظم عمران خان دے ایس وژن نوں حد درجہ ترویج دتا کہ راوی منصوبے وچ حکومت کسے متاثرہ فریق نال زیادتی نہیں کرے گی جد کہ ریونیو بورڈ آف پنجاب ولوں طے کردہ حکومتی نرخاں دی جلد توں جلد ادائیگی نوں وی روڈا حکام یقینی بنان گے۔ پہلے مرحلے دے آغاز اُتے بی آر بی دے نال سائفن توں تھلے نہر نکلے گی جیہڑی وگدی ہوئی بیراج وچ آئے گی ایتھے ماحولیات دی بہتری لئی 800 توں ودھ ایکڑ اُتے جنگل لایا جائے گا جد کہ اک وڈا بیراج بنے گا جیہڑا دریائی، بارشی، پانی دا وڈا ذخیرہ ہوئے گا۔ جس دی وجہ نال لہور شہر دا واٹر لیول سینکڑے فٹ اُتے چلا جائے گا۔ ایسے بیراج دے اگے اک وڈی جھیل بنے گی۔ جیہڑی عوامی تفریحات تے ماحول دوست ہون دا سب توں وڈا ذریعہ سمجھی جائے گی۔ شہر لہور دا کوڑا کرکٹ نال بجلی پیدا کرن دا پلانٹ وی ایسے مرحلے دا حصہ ہوئے گا جد کہ لہور دے ای گندے پانی نوں صاف کر کے قابل استعمال بنان لئی 7 واٹر ٹریٹمنٹ پلانٹس دی تنصیب وی ایسے مرحلے وچ ممکن ہوئے گی۔
راوی شہر دے دیگر دو حصے وی آن والے ویلے وچ تعمیرات دے انج دے شاہکار ہون گے جنہاں دی وجہ نال نواں لاہور، دنیا دے نقشے اُتے انج دا ماڈل سٹی دے طور اُتے جانیا جائے گا جس وچ صحت، تعلیم، امن و امان، کھیل، تفریحات تے ماحول دوست منصوبے نکتہ عروج دے کمال اُتے ہون گے تے جس دی مثال یورپی باشندے وی اپنی آن والی نسل نوں دتا کرن گے۔ ایہہ گل روز روشن وانگوں عیاں اے کہ جدوں وی مورخ روزگار، اُتے تاریخ لکھے گا تے وسیلہ بنن وچ عمران امین
دا ناں سرفہرست
ہوئے گا۔