دلیپ صاحب دی زندگی دا سچ

لكهت:وسعت اللہ خان

مارلن برانڈو دے 51سالہ فلمی کیریئر وچ 1950 دی ’’دی مین‘‘ توں لے کے 2001ء وچ ’’دی اسکور‘‘ تک 40 فلماں ریلیز ہوئیاں۔ سنتالی فلماں مکمل نہ ہو سکیاں یاں برانڈو نے اوہناں وچ کم کرن دی پیش کش ٹھکرا دتی پر بالی وڈ دا کیلنڈر بدل گیا۔ مارلن برانڈو توں پہلے مارلن برانڈو دے بعد۔ ست جولائی نوں امیتابھ بچن نے ٹویٹ کیتا۔ اج دے بعد ہندی فلمی صنعت ایس طرح یاد رکھی جاوے گی۔ دلیپ کمار توں پہلے‘ دلیپ کمار توں بعد۔ عمران خان دی ٹویٹ سی‘ میری نسل لئی اوہ سب توں عظیم و بے مثال اداکار سن۔ نریندر مودی نے ٹویٹ کیتا ایہ ساڈے ساریاں لئی بہت وڈا ثقافتی دھچکا اے۔ بھارت تے پاکستان وچکار ہر شے دا بٹوارہ ہو گیا پر دلیپ صاحب دی قدرانی تے پذیرائی ناقابل تقسیم ٹھہری۔ سرحد دے دوہاں پاسے کئی اداکار نیں جہناں دی بنیادی وجہ شہرت ای ایہہ وے کہ اوہناں دیاں فلماں دی گنتی تن سو توں اُتے اے پر مارلن برانڈو وانگوں دلیپ صاحب دے 54سالہ فلمی کیریئر وچ 1940ء دی جوار بھاٹا توں 1998ء وچ بنن والی فلم قلعہ تک صرف 63فلماں نیں۔ ہر فلم وچ اوہناں دی کردار نگاری نے اجہی پکی چھاپ چھڈی کہ کوئی اوہدے سحر چوں گھٹو گھٹ ہن تک تے نہیں نکل سکیا۔
دلیپ صاحب اپنے آپ نوں اداکار نہیں کردارنگار سمجھدے سن۔ 1973ء وچ بی بی سی ہندی نوں انٹرویو دیندے ہوئے صرف تیراں منٹ وچ دلیپ کمار نے دسیا کہ ٹائپ اداکاری تے کردارنگاری وچ کیہ فرق اے۔ طر ح طرح دے کردار نبھان دا چیلنج اک طرح دی ڈرل اے۔ ایہدے نال نہ صرف کردار سگوں فن کار تے اوہدا ہنر وی مسلسل جھلکدا اے۔ اک ای ڈھنگ دے کردار نبھان دا مطلب اک ای ڈھنگ دی شخصیت دی ہر فلم وچ بار بار رونمائی توں علاوہ کیہ اے۔ جدوں مینوں کوئی کردار ملدا اے تے میں انج نہیں سوچدا کہ ایہ کوئی دوجا بندہ اے۔ جے ہدایتکار نے مینوں کوئی اجیہا کردار دتا جہدی کہانی تریہہ ورھے دی عمر توں شروع ہوندی اے تے میں سوچنا واں کہ ایس کردار دے پچھلے 29 ورھے کیویں گزرے ہون گے۔ ظاہر اے ایہدی تفصیل کوئی نہیں جان دا ایس لئی مینوں کہانی دے ڈھانچے دے مطابق ایس کردار دا 29 ورھے دا ڈیٹا آپ تیار کرنا پیندا اے تاں جے ایہدے بارے بنیادی جانکاری ہو جاوے۔ ایس لئی تریہہ ورھے دی عمر دے کردار دی پیدائش توں لے کے ہن تک دی زندگی دا ڈیٹا بنانا پیندا اے۔ ایس کردار دی زندگی وچ جو ممکنہ حادثے‘ اتفاقات آ سکدے نیں اوہناں نوں آپ ایجاد کرنا پیندا اے۔
کجھ ڈائریکٹر اجہے وی ہوندے نیں جو ایکٹر نوں اوہو کردار دیندے نیں اوہدی ذاتی شخصیت دے نیڑے دا ہووے۔ اوہناں وچوں کجھ ایکٹر اوس کردار بارے ڈائریکٹر دے تصور توں اگے ودھ کے اوہدی ہور بہتر انٹرپریٹیشن کرن دے قابل ہوندے نیں پر ایہ کم اوہو کر سکدا اے جوں اپنی فنی صلاحیت تے پورا اعتماد تے عبور ہووے۔ اجیہا کوئی لگا بندھا اصول نہیں کہ صرف اک اداکار ای اپنی کردار دی چنگی تشریح کر سکدا اے یاں کوئی چنگا ڈائریکٹر ہر اداکار توں چنگا کم کڈھوا سکدا اے۔ اکثر ڈائریکٹر مینوں کوئی وی کردار دے کے اوہدی تشریح میرے تے چھڈ دیندے نیں۔ مثلاً ڈائریکٹر کہندا اے کہ ایہ للیتا پوار نامی ایکٹر تہاڈی ماں اے تے مر گئی اے۔ ہن اگے تسیں جانو تے تہاڈا کردار جانے۔ میری ہر شعوری فیکلٹی جان دی اے کہ للیتا پوار میری حقیقی ماں بالکل وی نہیں ایہ مری وی نہیں سگوں جیوندی اے۔ اوہنے ہنے ہنے میرے سامنے کھانا کھادا اے ایہ بالکل نارمل انداز وچ چل پھر رہی سی تے جیویں ای شاٹ مکمل ہو جاوے گا تے فیر اٹھ کے چل پوے گی۔ ہن میں اپنے آپ نوں کیویں یقین دواواں کہ ایہ میری ماں اے۔ ایس لئی میں شارٹ دین توں پہلاں سوچنا واں کہ جے ایہ واقعی میری ماں ہوندی تے واقعی مر چکی ہوندی تے فیر توں کیویں ری ایکٹ کردا؟ فیر میں اپنی اصل ماں دے بارے سوچنا شروع کر دینا واں۔ یعنی اوس سچویشن نوں زندگی دین لئی کدی براہ راست تے کدی بلاواسطہ اپنے حقیقی جذبات نال رابطہ استوار کرنا پیندا اے تے انج اک فرضی کردار تہانوں مغلوب کر لیندا اے تے اپنی جھولی وچ لے لیندا اے۔
فلم وچ جہڑی محبت وکھائی جا رہی اے اوہ اصل وچ ہے ای نہیں‘ جدائی جدائی نہیں تے غصہ غصہ نہیں پر جو فنکار اے وہ بنا لیتا ہے موج خون دل سے چمن اپنا۔ فلم وچ کوئی اک اداکار تے ہوندا نہیں۔ اوہناں وچوں کجھ تجربہ کار ہوندے نیں تے کجھ اینے ماہر نہیں ہوندے۔ کجھ صرف اک خاص ڈھب نال ای ہر کردار نبھان دے عادی ہوندے نیں ایس لئی اوہناں ساریاں نوں اکٹھے کم کرن لئی بہت سارے عناصر نوں اک دوجے لئی ہموار کرنا پیندا اے چنگے ڈائریکٹر ایہ کم فن کاراں تے چھڈ دیندے نیں کہ اوہ کس طرح فلم دے ہر سین وچ اپنا ردھم بناندے نیں ایہدے لئی ساڈے وچوں ہر اک نوں کئی واری اپنا کمفرٹ زون چھڈ کے سین دی لوڑ موجب اپنی شخصی ایڈجسٹمنٹ تے ری ایڈجسٹمنٹ کرنی پیندی اے۔ ہن جیویں فلم گنگا جمنا‘ رام اور شیام تے آدمی دے کئی منظر مینوں آپ ای اپنے واسطے ڈائریکٹ تے ایڈٹ کرنے پئے پر ایہدا ایہ مطلب نہیں کہ میں اپنے آپ نوں ڈائریکٹر سمجھن لگ پواں۔ یعنی ایہ اک ٹیم ورک اے۔ میرا مننا اے کہ جے تسیں اک چنگے فن کار او پر ذاتی زندگی وچ اک مکروہ شخصیت او تے تہاڈی فنی شہرت دو کوڑی دے برابر اے۔ جے تہاڈے کول صرف فلمی امیج اے تے کوئی ذاتی خوبی لوکاں دے سامنے نہیں تے فیر تسیں کنی دیر تک اوس امیج دے سہارے چل سکدے او؟
فلمی شہرت اصل وچ اک دلفریب دھوکھا تے کیفیت اے۔ جناں ایہ لطف دیندی اے اونی ای خطرناک وی اے۔ جے تسیں ایس راز توں اپنے آپ نوں مسلسل شعوری طور تے باخبر نہیں رکھ سکدے تے فیر ایہ بڑے مسئلے پیدا کر سکدا اے ایس لئی اپنے آپ نوں متواتر دسدے رہنا چاہیدا اے ایہ اوہ نہیں جو توں سمجھ رہیا ایں۔