فلاحی معاشرہ ممکن اے لیکن…

عتیق انور راجہ

اج کل اسیں معاشرے وچ اجیہے لوکاں نوں سر اتے بٹھان دا رواج بنایا اے جنہاں دے کول مال و دولت اے‘ جنہاں دے تعلقات اعلیٰ عہدیداراںنال نیں‘ جنہاں دی معاشرے وچ عزت دی وجہ تعلیم و تربیت نہیں اے بلکہ لوکی اوہناں کولوں ڈر کے اوہناں دی عزت کردے نیں۔ لیکن جے اسیں تھوڑی ہمت اپنے اندر پیدا کر لئیے تے ایہہ طے کر لئیے کہ اسیں ہر حال وچ معاشرے وچ علم و ادب نال جڑے لوکاں نوں عزت دینی اے تے آن والے کجھ سالاں وچ ای اسیں ویکھاں گے کہ معاشرے دا ہر بندا تعلیم و تربیت وَل دھیان دین لگے گا۔ مثالی معاشرہ دے سفنے ہر کوئی ویکھدا اے لیکن عمل کرن نوں کوئی تیار نظر نہیں آندا۔ جے اسیں ایہہ چاہنے آں کہ اسیں اپنا تے اپنے خاندان دا سکون برباد نہ ہون دئیے تے سانوں فضول خرچی چھڈ کے میانہ روی تے سادہ زندگی گزارن دی کوشش کرنا ہووے گی۔ سادگی دا مطلب کنجوسی ہر گز نہیں اے بلکہ ایسے طور طریقیاں توں بچن دی کوشش کرنا اے جہڑے بے جا نمودو نمائش دے زمرے وچ آندے نیں۔ ویکھیا گیا اے کہ ساڈے لوک اپنے کول موجود وسائل دے حساب نال اپنا بجٹ تشکیل دین دے بجائے معاشرے وچ اپنی ’’ٹور‘‘ بنان لئی اپنی بساط توں ودھ کے خرچ کردے ہوئے مقروض ہو رہے نیں۔ ساڈی سب توںوڈی کمزوری ایہہ ہے کہ جہڑاکم کردے آں اوہ اپنے آرام تے سکون لئی نہیں بلکہ ایہہ ویکھدے ہوئے کرن دی کوشش کردے آں کہ ’’لوکی کیہ کہن گے‘‘ یعنی اسیں لوکاں نوں متاثر کرن دی فکر وچ خود متاثرین وچوں ہو جانے آں۔ اک پاسے رونا ایس گل دا اے کہ ساڈا معاشی نظام سنگین بحران دا شکاراے تے دوجے پاسے ریاستی تے حکومتی سطح تے وسائل دا بے دریغ استعمال تے خاص طور تے حکمرانی دے نظام وچ جہڑا شاہانہ انداز اے اوہ ساڈے داخلی تضاد دے پہلو نوں نمایاں کردا اے۔ صدر‘ وزیراعظم‘ وزرائے اعلیٰ‘ گورنر‘ وزرا‘ ججز تے اسٹیبلشمنٹ نال جڑے بندیاں دے دفتراں تے گھراں دے سرکاری اخراجات دی تفصیل نوں ویکھ لوو تے اسیں سمجھ سکنے آں کہ ملک اتے قرضیاں دا بوجھ کس وجہ نال ودھدا چلیا جا رہیا اے۔
سجنو!اسیں ایہہ نقطہ سمجھ لینا اے کہ معاشرہ ساڈے نال بندا اے۔ اسیں ای آں جہڑے معاشرے وچ رسم و رواج دی ترویج دا کارن بندے ہاں۔ اسیں ای آں جہڑے ایہہ طے کرنے آں کہ معاشرے نال جڑے کنہاں لوکاں نوں عزت دینی اے۔ آئو ذرا غور کرو کہ جے ساڈے حکمران دے کردار چنگے نہیں نیں تے اسیں خود کہڑی صف وچ کھڑے آں۔ جے حکمران عیاش نیں تے عوام کیہ کر رہی اے۔ جے حکمران قرض لے کے ملک چلا رہے نیں تے کیہ عوام قرض لے کے اپنے اخراجات پورے نہیں کر رہی؟سانوں ایہہ تسلیم کرنا ہووے گا کہ ساڈا تعلیمی‘ خاندانی‘ سماجی‘ اصلاحی تے مذہبی نظام اصلاحات چاہندا اے کیوں جے اسیں معاشرے وچ تربیت دا ایسا نظام قائم کرن وچ نکام ہو چکے آں جہدے نال ملک وچ سادگی دے کلچر نوں تقویت ملدی۔ کنے افسوس دی گل اے کہ معاشرے دی تربیت تے معمور لوکی اپنی تقریراں‘ تحریراں راہیں تے سادہ زندگی گزارن دی بڑی تلقین کردے نیں مگر عملی طور تے اوہناں دی اپنی زندگیاں نمودونمائش نال بھر چکیاں نیں۔ حال تے ایہہ ہے کہ علمائے کرام دے پہناوے سادگی توں بہت دور ہو چکے نیں۔ اسیں چونکہ قرآن نوں سمجھ کے پڑھدے ای نہیں ایس لئی اوہدے پیغام توں دوری پاروں معاشرے وچ عدل و انصاف تے اک دوجے نال حسن سلوک دا برتائو وی ختم ہو گیا۔ اسیں ایس آفاقی سبق نوں بھلا دتا تے غیراں نے اوہنوں اپنا کے اج ترقی یافتہ تے مہذب قوماں دا سرٹیفکیٹ حاصل کر لیا۔ ایسے لئی اوتھے عدل و انصاف اے۔ فکری تے سائنسی علوم اتے کم کرن والے لوکاں دی حوصلہ افزائی کیتی جاندی اے۔ اوہدے الٹ ساڈے ایتھے لفظاں دے معنی تے مفہوم ای بدل گئے نیں۔ جے ساڈا مقصد اک فلاحی معاشرے دا حصول اے تے اج سانوں علم دے نال عمل وی شروع کرنا پووے گا۔ قرآن پاک پڑھ کے نیکیاں وی سمیٹنی ہون گِیاں تے نال نال ایس پاک کلام نوں سمجھ کے اپنی زندگیاں وی سنوارن دی کوشش کرنا ہووے گی۔ صرف گلاں‘ صرف بیاناں‘ صرف لیکچرز‘ صرف اپنے علم اتے ناز‘ صرف اغیار وانگوں اٹھنا بیٹھنا‘ کھان پین سانوںکدی ایس دنیا وچ کامیابی نہیں دوائے گا بلکہ سانوں قرآن دے ارشاداں دے مطابق قوماں دے عروج و زوال دے قصیاں اتے وی غوروفکر کرنا ہووے گا۔ اج اپنی علمی قابلیت دے جھنڈے گاڑن دے بجائے فکری سوچ نوں پروان چڑھا کے مسلم معاشرے نوں اخلاقی بنیاداں اتے استوار کرنا ہووے گا۔ صلح جوئی‘ درگزر‘ معاملہ فہمی دے نال ویلے دے بدلدے ہوئے تقاضیاں نوں ویکھ کے اپنا اج درست کرن دی پلاننگ کرنا ہووے گی۔