چار لفظاں دا جان لیوا مرض…ایڈز

اک سجری خبر موجب 30 ورھے دی تحقیق دے بعد وی سائنس دان ایڈز دی ویکسین بنان وچ کامیاب نہیں ہو سکے۔ امریکن ایسوسی ایشن برائے سائنسی ترقی جہدا ورھے وار بجٹ تن بلین ڈالر توں ودھ اے دے صدر بالٹی مور نے تنظیم دے سالانہ اجلاس وچ آکھیا اے کہ سائنس دان ایس سلسلے وچ بڑی مایوسی دا شکار نیں پر ایہدا ایہ مطلب بالکل وی نہیں کہ سائنس یاں سائنسداناں نے ہار من لئی اے یاں اپنیاں کوششاں نوں چھڈ دتا اے پر سانوں ایڈز تے قابو پان لئی کجھ نویں طریقے اپنانے پین گے نہیں تے ایہ موذی مرض ساری دنیا نوں اپنی لھویٹ وچ لے لوے گا۔ اوہناںنے اجلاس نوں دسیا کہ ایچ آئی وی ایڈز نے اپنے آپ نوں انسانی جسم دے مدافعتی نظام توں بچے رہن دا طریقہ لبھ لیا اے۔ ایہ اک بہت وڈا چیلنج اے کہ مدافعتی نظام دی بنیاد تے ایڈز نوں ہران لئی سائنسداناں نوں فطرت دے خلاف لڑنا پوے گا۔
پچھلی صدی وچ دنیا نوں اک اجہے لاعلاج بھیانک تے خوفناک مرض بارے دسیا جہنوں ایڈز دا ناں دتا گیا۔ ایڈز ایہناں چار لفظاں دا Acquired Immune Deficiency Syndrome مخفف اے۔ ایس خوفناک مرض نے دریافت ہون توں ہن تک تقریباً تن کروڑ توں ودھ انساناں نوں موت دے گھاٹ اتار دتا اے تے اج چار کروڑ توں ودھ بندے ایچ آئی وی پوزیٹو دے طور تے زندگی گزار رہے نیں جہناں وچوں پنجاہ لکھ بندیاں دا تعلق جنوب تے جنوب مشرقی ایشیا نال اے۔ ایہ اطلاع عالمی یوم ایڈز دے موقعے تے عالمی ادارہ صحت ولوں جاری رپورٹ وچ دتی گئی اے۔ رپورٹ دے مطابق صحارا نال جڑے افریقی علاقیاں وچ اک تہائی لوک 14 توں 24 ورھے دی عمر دے نیں جہناں وچوں زیادہ نوں ایہ وی نہیں پتہ کہ اوہ ایس موذی مرض دی جکڑ وچ آ چکے نیں۔ لاطینی امریکہ وچ ایڈز نال متاثرہ لوکاں دی گنتی پنج لکھ دسی جاندی اے۔ مشرقی یورپ’ وسطی افریقہ’ مشرقی ایشیا تے خطہ بحرالکاہل وچ اجہے لوکاں دی گنتی تیراں لکھ دسی جاندی اے۔ شمالی امریکہ وچ پنج لکھ’ مغربی یورپ وچ چھ لکھ’ شمالی افریقہ تے مشرق وسطیٰ وچ پنج لکھ تے کریبین علاقیاں وچ ساڑھے پنج لکھ بندے ایس مارو بیماری وچ مبتلا نیں۔ آسٹریلیا تے نیوزی لینڈ وچ ایڈز دے مریضاں دی گنتی سب توں گھٹ اے۔
معاملہ ایہہ وے کہ مغربی ملکاں وچ جہناں وچ امریکہ سرفہرست اے وکھووکھ امراض لئی آئے دن نویاں دوائیاں ایجاد ہوندیاں رہندیاں نیں۔ مقامی بازاراں وچ کیوں جے ایہناں دوائیاں دی بہت زیادہ کھپت نہیں کہ لوک صحت مند نیں تے نہ ای دواساز کمپنیاں اپنی مرضی دے مطابق منافع کما سکدیاں نیں اوہناں نوں بیرونی منڈیاں دی تلاش رہندی اے ایس لئی دوجی تے تریجی دنیا نوں سب توں وڈی منڈی ہون دا اعزاز حاصل اے ایتھے میں عالمی معاشی نظام وغیرہ دی تفصیلاں وچ جائے بناں ایہ عرض کردا رہنا واں کہ امریکی دوا ساز کمپنیاں اپنی سرکاری مشینری تے ذرائع ابلاغ دی مدد نال اپنے حق وچ ماحول نوں سازگار بنان لئی ایناں زبردست پراپیگنڈا کردیاں نیں کہ تھرڈ ورلڈ دے وسنیکاں نوں یقین آ جاندا اے کہ اوہناں نوں جو کجھ دسیا جا رہیا اے اوہو سچ اے ایہو وجہ اے کہ تپ دق توں لے کے دمہ تک’ ملیریا توں لے کے دماغی بخار تک تے برڈ فلو توں لے کے ڈینگی بخار تک مبتلا ہون والیاں دی سب توں وڈی گنتی ایسے تھرڈ ورلڈ وچ پائی جاندی اے۔ کجھ ورھیاں توں جس اک بیماری دا سب توں ودھ چرچا اے تے جہنوں کینسر توں وی ودھ خطرناک تے مہلک قرار دتا جاندا اے اوہ اے ایڈز’ ایہدے وچ کوئی شک نہیں کہ ایس مرض دا کوئی حتمی علاج یاں دوا موجود نہیں تے صرف ایہدے پھیلن نوں روکن لئی اقدامات کیتے جا سکدے نیں۔
ایڈز کوئی متعدی مرض نہیں پر ایہ گل چنتاجوگ اے کہ 14 توں 44 ورھے دی عمر دے بندے ایہدے وچ تیزی نال مبتلا ہوندے جا رہے نیں اجہے نوجوان جو بے راہ روی دی حیاتی گزاردے نیں ایس مرض الموت دا شکار ہو جاندے نیں۔ ایس توں علاوہ ایہ مرض موروثی وی بن چکیا اے۔ خون دی منتقلی دے دوران خراب خون دے شامل ہو جان تے انجکشن دی خراب سرنج توں وی ایہ مرض منتقل ہو رہیا اے۔ اک چنگی تے اہم گل ایہہ وے کہ ایڈز دے تعلق نال اوہناں دوجیاں وجوہات دے سامنے آن نال اوہ لوک جہڑے شرم نال مرض نوں چھپائی پھردے سن ہن علاج تے تیار ہو رہے نیں۔ شہرت دی دنیا نال تعلق رکھن والے بندے تے فنکاراں دی حوصلہ افزائی تے ایڈز دے مریضاں وچ گھل مل جان نال وی ایس مرض دے تعلق نال غلط فہمیاں دور ہوئیاں نیں فیر وی مشرقی شہریاں وچ کجھ گنتی اجہی اے جو ایس مرض دا انکشاف کرن نوں برا محسوس کردی اے۔
آخر وچ میں فیر امریکی سائنس دان پروفیسر بالٹی مور دے اک انٹرویو دا اقتباس پیش کر کے تہاڈے توں اجازت چاہنا واں۔ سانوں ایڈز نوں ہران لئی کوئی اجیہا طریقہ لبھنا پوے گا جو پچھلے چار ارب ورھے دے ارتقاء دوران انسانی جسم نے نہ سکھیا ہووے۔ اسیں اج کل ایہو کوشش کر رہے آں۔٭