زیراں،زبراں، پیشاں

مختلف انسان روحانی تے اخلاقی حوالیوں مختلف کیفیتاں وچوں لنگھدے نیں۔ جیہڑا انسان پہلاں زبر ہندا اے،تیپھر جدوں زبر توں زیر ہندا اے،تے پھیر اوہ کِدھرے “پیش” ہندا اے۔ “زبر” توں “زیر” تے زیر توں “پیش” تے”پیش” توں زیر ہون دا اِک روحانی،ایمانی تے تذکیہ نفس دا پندھ،بڑا اوکھا جہیا پندھ اے،تے ایہ ہر کِسے دے پیرِیں چڑھن تے مقدر وچ آون والا پندھ نہیں،ایہ اجیہا پندھ اے جیس نوں عام اکھ نہیں ویکھ سکدی،تے ہر ایری غیری روح ایس پندھ وچ اپنے آپ نوں توڑ بھن نہیں سکدی۔ایس پندھ دی طلب،تھکیویں تے منزل نوں مرشد دی اکھ ای ویکھ سکدی اے۔”زبر”توں “زیر” ہون دا پندھ رب نال جوڑ دیندا اے۔ایہ وی گل ٹھیک اے۔پر کدی کدی ایسراں وی ہندا اے کہ انسان پہلاں”پیش”ہندا اے۔ پھر”زیر”ہندا اے تے پھر”زبر” ہو جاندا اے۔یعنی انسان دے روحانی تے حقیقی ارتقا دا سفر بعض ویلے”زبر” دی حیثیت توں شروع ہندا اے۔یعنی اپنی”میں” تے نفسِ امارہ دی پیروی وچ انسان دنیاوی اچیائی وچ اڈ رہیا ہندا اے،غرور تے تکبر اوہنوں گناہ،لالچ تے ہوس دے گھوڑے چاڑھی رکھدا اے۔ پھر اوہ زبر توں “زیر” ہوکے،غرور تکبر دا بانا لیراں کرکے کسے مرشد مردِ قلندر یا اپنے رب سامنے”پیش”ہندا اے۔کدی اِنج وی ہوجاندا اے کہ بندا اپنے رب یاں مرشد اگے”پیش” ہندا اے،تے اوہدے اتے جدوں مہر تے عطا دے بدل ورہدے نیں،تے اوہ رب دی عطا یاں مرشد دی نگاہ نال”زیر”ہوجاندا اے،یعنی اوہدے اندر دے غرور تے تکبر دے پہاڑ ڈھیہ ڈھیری ہو جاندے نیں،تے پھر اوہ “زیر” ہو کے”زبر” ہوجاندا اے۔پھیر اوہ گل وچ لِیراں لوراں پاکے،ایس عشق دے بھیت نوں لکا کے کِسے روڑھی اتے وی بئیٹھا سورج نال گلاں کررہیا ہندا اے۔جِسراں کہ میرے شعر ویکھو۔۔
جیہڑے لوک دیوانے ہندے
اپڑے اوس جہانے ہندے
سورج دے نال گلاں کردے
پیراں ہیٹھ زمانے ہندے
یعنی جیہڑا”زیر”ہو کے”زبر” ہو جاندا اے پھر اوہدی گودڑی مانک موتیاں نال بھر جاندی اے۔اوہ پیش ہوکے،زیر ہوکے،امر ہوکے زبر ہوچکیا ہندا اے۔ایہ ساریاں حالتاں اصل وچ روح دے ارتقائی سفر دیاں نیں۔ جیہڑے زبروں زیر ہوکے مرشد راہِیں پاک رب اگے “پیش” ہوگئے اوہ ”زبر” ہوگئیے۔تے جیہڑے زبروں پیش ہوکے ”زیر” ہوگئے اوہناں نوں وی رنگ لگ گئیے۔پر جیہڑے پیش ہوکے وی ”زیر” نہیں ہندے، اوہ بدنصیب اکھواوندے نیں،اوہ پینڈے چڑھے وی رہن تے منزل اوہناں دے ہتھ نہیں آوندی ہمیش اوہناں توں اگیری رہندی اے۔اوہ منزل نہیں پاوندے،اِنج ہفدے تھکدے ساہ دے دیندے نیں۔ ایہناں زیراں، زبراں، پیشاں وچ ای سارے پندھ تے پندھ دی منزل،تھکیویں،ہِجر دیاں پِیڑاں تے وصال دے سرور دا راز لکیا ہویا اے۔زیر،زبر تے پیش دے اندر اک طرحاں”ازلی ہجر” توں وصال تے ملاپ دی تڑپ تے پھیر حقیقت نوں پالین دا بھیت لکیا ہویا اے۔ازلی ہِجر اجیہی جدائی اے جیہڑی ازلوں عالمِ ارواح توں انسان دے پلے پئی ہوئی اے۔جیہڑا ایس جدائی نوں محسوس کردا اے تے اوہ رب سچے دے میلاپ دی تڑپ وی رکھدا اے،تے پھیر ایہ تڑپ ای اگلے سارے پندھ کرواوندی اے۔جیہدے اندر ایہ تڑپ نہیں،اوہ جیوندے جی وی مردہ اے۔ اوہدے اندروں کسے دوجے نفس تے ذات لئی درد تے پیار محبت کِھنڈنا ناممکن جہئی گل اے۔اوہدے وجود دے اندر سِینے وچ لکیا ہویا”لوتھڑا” دل نہیں، پتھر ای اکھوا سکدا اے۔تے وجود اندر لکی ہوئی ایس حقیقت نوں رب تے رب شناساں توں بِنا کوئی نہیں ویکھ بھال سکدا۔ اجیہے سخت سِینے والا نہ پیش ہوسکدا اے،نہ زیر ہوسکدا اے،اوہ ہمیشہ”زبر” دے پراں اتے کسے جھوٹھی تے منزل توں ہٹوِیں بے مقصد اڈاری وچ زندگی دی شام کررہیا ہندا اے۔جِیندے جی مر رہیا ہندا اے۔ایہ مرنا اجیہا مرنا اے،جہدے وارد ہون مگروں مِیلاں کوہاں تِیکر اوہدی نفس پرستی دی بو کِھلردی اے،اجیہے لوکاں دا مرن مگروں ذکر لوکاں دِیاں جِیباں اتے بھارا جہیا بن کے رہ جاندا اے۔اجیہے لوک انساناں دے دِلاں دماغاں تے جِیبھاں توں لیہ گواچدے نیں۔لوک اجیہے لوکاں دا بھوگ وی نہیں پاوندے۔تے جیہڑے”زبروں” “زیر”ہو جاندے نیں،یا “پیش” ہو کے ”زیر” ہندے نیں تے پھیر زمانے اتے “زبر”ہو جاندے نیں،امر ہو جاندے نیں۔ اوہ مر کے وی نہیں مردے،چارے پاسے اوہناں دی ایمانی تے روحانی خوشبو دِیاں لِپٹاں کِھلر جاندیاں نیں،اوہناں دی قبر دا دِیوا لوکاں لئی چانن ونڈن لگ پیندا اے۔اجیہے لوک مر کے وی نہیں مردے۔ بلھے شاہ جی نے فرمایا سی۔
بلھے شاہ اساں مرنا ناہِیں
گور پیا کوئی ہور
اجیہے نیک تے مومن لوک اصل وچ جِیندے جی مرن حیاتی کٹ رہے ہندے اپنیاں سبھے نفسانی خواہشاں نوں مرشد راہِیں رب پاک نوں پچھانن لئی مار کے جی رہے ہندے نیں۔ایہناں دی حیاتی مرن مگروں شروع ہندی اے۔ایہ اوہ نیں جِنہاں دِیاں قبراں جیوندیاں نیں۔سگوں لوک ایہناں دِیاں قبراں نوں ویکھ ویکھ کے جیوندے نیں۔کیوں جے ایہ فقیر لوک رب دی مخلوق نال انتاں دی محبت تے چاہت کردے نیں،ایہ سادھو سنت فقیر لوک مخلوق وِچوں رب نوں ویکھ رہئے ہندے نیں۔اوہناں نوں ہر پاسے رب ای رب وکھالی دے رہیا ہندا اے۔جِسراں کہ حضرت بابا جی فرید فرماندے نیں۔
فریدا خالق خلق میں
خلق وسے رب مانہہ
مندا کِس نوں آکھیے
جاں تِس بن کوئی نہ
زبراں زیراں پیشاں دے ایہ پاندھی لوک اصل وچ ایہ ربی عشق دی کتاب دے حقیقی حافظ تے قاری لوک نیں۔جیہڑے زیراں زبراں پیشاں دے ایس ویلنے وِچوں گنے وانگ لنگھ کے،اپنے آپ نوں آپے پِیڑ کے پیار،محبت تے ایکتا دی روہ دے بھرے پیالے ورتا رہے ہندے نیں۔ربی عشق دے ویلنے دی ایہ روہ ہر کسے لئی ہندی اے،پر حِرص،ہوس دی گوئی مِٹی چوں بنن والا دِل دا پیالا حِرص ہوس توں پاک صاف ہونا چاہیدا اے۔٭