ممنوعہ تریخ

امر جلیل

جس ملک تے معاشرے وچ سوال پچھن تے بندش نہ ہووے’ سوال پچھدے ہوئے کسے قسم دا ڈر محسوس نہ ہوندا ہووے’ اجیہا ملک ذہین لوکاں دا ملک ہوندا اے۔ اجہے ملک وچ لوک بڑا کجھ جان دے نیں تے بہت کجھ جانن لئی اوہناں تے کسے قسم دی بندش نہیں ہوندی۔ اجہے ملک وچ رہنا’ جینا تے مرنا چنگا لگدا اے۔ کجھ پچھدے ہوئے خدشہ محسوس نہیں ہوندا کہ سوال پچھدیاں ای تسیں کفر’ الحاد تے غداری دے الزام دے تحت دھر لئے جان گے۔ کرہ ارض تے اجہے ملکاں دی کمی نہیں۔ مینوں یاد نہیں پیندا کہ میں اجہے دور دی جھلک اپنے ملک وچ کدی ویکھی۔ 1950ء دی دہائی وچ اسیں لیڈر صاحبان دے منہ چوں دو گلاں برملا سنیاں سن اوہو دو گلاں لیڈر صاحبان اپنے جلسے جلوساں وچ دہراندے رہندے سن۔ اوہ دو گلاں سن پاکستان اپنے نازک ترین دور چوں گزر رہیا اے تے اسلام خطرے وچ اے۔ اپنیاں دوہاں گلاں نوں سچ ثابت کرن لئی لیڈر صاحبان دلیلاں نال لیس رہندے سن۔ ہندوستان دے بٹوارے تے پاکستان دے عالم وجود وچ آن توں پہلاں برصغیر وچ ہندو تے مسلمان اکٹھے رہندے سن۔ اودوں ہندوستان دے کسے کونے توں’ اسلام لئی خطرے دیاں گھنٹیاں وجدیاں سنائی نہیں سن دیندیاں۔ اسیں مسلماناں نے پنج سو ورھے ہندوستان تے حکومت کیتی سی۔ ایس عرصے وچ مسلماناں دے خلاف Quit India ہندوستان چھڈن دے نعرے بلند نہیں سن ہوئے۔ میں اج کل دے فرمانرواواں دے بناے ہوئے قاعدے قنون توں ناواقف آں۔ میں نہیں جان دا کہ تریخ تے کھل کے گلاں کرن دی اجازت ہے یاں نہیں۔ اپنی لاعلمی دی وجہ نال میں بڑے ٹھڈے کھاندے نیں۔ میں کدی وی شہ سوار نہیں رہیا واں۔ میں جنگ دا میدان وی نہیں سی ویکھیا۔ پر اپنی جہالت تے بے خبری دی وجہ نال بھیڑی طرح ڈگدا رہیا واں۔ جے اج دے حاکماں نے تریخ تے تنقیدی نظر مارن تے پابندی لا رکھی اے تے فیر اج فقیر دے نال کجھ چنگا ہون والا نہیں۔
اپنے خدشے دا اظہار میں ایس لئی کیتا اے کہ جس دوررفتہ دا میں حوالا دتا اے اوس دور وچ خاص طور تے تریخ تے کسے قسم دی تحقیق یاں چھان بین دی اجازت نہیں سی۔ فرمانرواواں نال ملک تے چلدا نہیں سی۔ ہفتے ڈیڑھ ہفتے دے بعد وزیراعظم بدل دتے جاندے سن۔ مسئلیاں توں لوکاں دا دھیان ہٹان لئی حاکماں نے لوکاں دا نفسیاتی استحصال کر رکھیا سی۔ لوک کجھ پچھنا چاہندے’ لوک کجھ جاننا چاہندے تے اوہناں نوں ایہ کہہ کے حیران کر دتا جاندا سی کہ چپ رہوو’ کجھ نہ پچھو’ پاکستان اپنے نازک دور چوں گزر رہیا اے تے اسلام خطرے وچ اے۔ پر حقیقت ایہدے الٹ سی تے اج تک الٹ اے۔ پاکستان وچ کدی اسلام خطرے وچ نہیں سی تے نہ اج خطرے وچ اے۔ پچھتر ورھے دی تریخ وچ کدی تسیں سنیا اے کہ کوئی مسلمان اپنا عقیدہ چھڈ کے کسے دوجے عقیدے دا معتقد بن گیا ہووے؟۔
ایسے طرح اسیں پچھتر ورھے دی تریخ وچ اپنی نااہلی’ نالائقی تے بدکرداری دی وجہ نال مصیبتاں دے بھنور دے ڈھائے چڑھدے رہے آں۔ اپنی اندرونی ناانصافیاں’ بدگمانیاں تے تعصب دی وجہ نال ٹُٹ بھج دا شکار ہوندے رہے آں۔ حاکم جان بجھ کے پاکستان نوں نازک ترین دور دی دلدل وچ دھکیلدے رہے نیں۔ ایہناں تکلیف دہ دیہاڑیاں وچ تریخ تے کسے قسم دی گل بات نہیں سی ہو سکدی۔ مینوں خوش فہمی اے کہ جدید ٹیکنالوجی دے دور وچ کوئی اپنی تریخ دی پردہ پوشی نہیں کر سکدا۔ دنیا دے اک اک انچ دا جائزہ لیا جا چکیا اے۔ نقشے بنا کے انٹرنیٹ تے پا دتے گئے نیں۔ جے تسیں سفر وچ او تے فیر تہانوں راہواں تے منزل مقصود بارے کسے توں کجھ پچھن دی لوڑ نہیں۔ انٹرنیٹ تے’ راہواں’ فاصلیاں’ رہائش گاہواں’ ہوٹلاں’ دفتراں تے چھوٹے وڈے اداریاں’ ندی نالیاں’ سمندراں تے پہاڑاں دے بارے مستند جانکاری مل جاندی اے۔ میرے کہن دا مطلب اے کہ 1950ء تے اج دے دور وچ زمین اسمان دا فرق اے۔ اودوں طلباء نوں ایہ نہیں سی دسیا جاندا کہ اسیں ہندوستان تے پنج سو ورھے حکومت کیتی سی۔ اسیں کدی وی راجیاں تے مہاراجیاں دے ماتحت نہیں سی رہے۔ اسیں ہندوستان دے حاکم سی’ برے سی بھلے سی’ پر ہندوستان دی حکومت ساڈے توں رانا پرتاب سنگھ’ چندرگپت موریا’ اشوک تے پرتھوی راج چوہان نے نہیں کھوہی سی۔ ہندوستان دی حکومت ساڈے توں انگریز نے کھوہی سی۔ ساڈے توں حکومت کھوہ کے انگریز نے دو ڈھائی سو ورھے ہندوستان تے حکومت کیتی سی۔
حکومت کھوہن دے بعد اسیں چپ وٹ کے بہہ گئے سی۔ ہندوستان تے انرگیز دی دو سو سالہ حکومت دی تریخ پڑھ کے ویکھو۔ تسیں حیران رہ جائو گے۔ اینی وڈی حکومت کھوہن دے بعد اسیں کدی انگریز دے خلاف بغاوت نہیں کیتی۔ کوئی تحریک نہیں چلائی۔ Quit India دا شور بلند نہیں سی کیتا۔ اسیں صرف ایہ کیتا کہ انگریزی زبان تے انگریزی زبان وچ لکھے ہوئے علم دا دو سوورھے بائیکاٹ کیتا۔ ایہدے الٹ ہندوستان دے اپنے اصلی نسلی تے موروثی لوکاں نے دو طرح دے رویے اپنائے’ اک تے اوہناں نے انگریزی تے انگریزی وچ لکھے علم اپنائے تے دوجے پاسے اوہناں نے انگریز نوں ہندوستان توں بے دخل کرن لئی ملک گیر تحریک چلا دتی۔ جتی ہوئی دوجی جنگ عظیم نے انگریز دا لک بھن کے رکھ دتا۔ اُتوں ہندوستان دی بغاوت نے اوہناں نوں زچ کر دتا سی۔ مسلم لیگ دے مطالبے نوں من دے ہوئے انگریز نے ہندوستان چھڈدے ہوئے اوہدا بٹوارا کر دتا۔ دو ملک وجود وچ آئے۔ اک ملک اعلیٰ تعلیم تے ٹیکنالوجی وچ بہت اگے تے دوجا بہت پچھے سی۔٭