لائل پور دے مہان شاعر ، ادیب تے محقق ڈاکٹر اظہار احمد گلزار دا اک ہور کارنامہ

فیصل آباد دے منے پرمنے شاعر’ ادیب تے محقق ڈاکٹر اظہار احمد گلزار نوں لاہور گیریژن یونیورسٹی لاہور ولوں گورنر پنجاب جناب بلیغ الرحمن نے پنجویں کانووکیشن وچ پی ایچ ڈی دی ڈگری نال نوازیا اے۔ چیتا رہوے کہ ڈاکٹر اظہار احمد گلزار فیصل آباد دے ممتاز افسانہ نگار تے کالم نگار رانا محمد گلزار خاں کپور تھلری دے صاحبزادے تے ممتاز قادر الکلام شاعر جناب نور محمد نور کپور تھلوی دے بھتیجے نیں۔ ایس کامیابی تے فیصل آباد دی علمی’ ادبی تے سماجی تنظیماں نے ڈاکٹر اظہار احمد گلزار نوں پی ایچ ڈی دی ڈگری ملن تے ہدیہ تبریک تے خراج تحسین پیش کیتا اے۔ علاوہ ازیں پنجابی میڈیا گروپ تے پنجابی یونین دے چیئرمین تے روزوار بھلیکھا دے بانی تے چیف ایگزیکٹو مدثر اقبال بٹ ، صدر پنجابی میڈیا گروپ ندیم رضا، چیف ایڈیٹر بلال مدثر بٹ تے جنرل منیجر رضوان اصغر بٹ دے نال نال اخبار دے سارے عملے نے اپنے دفتر وچ اوہناں نوں پی ایچ ڈی دی ڈگری ملن تے خصوصی محفل دا پربندھ کیتا تے اوہناں نوں مبارکباد دتی۔ پنجابی زبان تحریک دے چیئرمین تے مایہ ناز افسانہ نگار جناب الیاس گھمن نے ڈاکٹر اظہار احمد گلزار نوں پی ایچ ڈی دی ڈگری تفویض ہون تے شاندار لفظاں وچ ہدیہ تہنیت پیش کیتا اے تے ادبی حوالے نال اوہناں دی شاندار خدمات نوں خراج تحسین پیش کیتا اے۔ وطن عزیز پاکستان دے نامور موٹیویشنل سپیکر تے دانشور ڈاکٹر محمد ادریس رانا نے لہور توں بطور خاص فیصل آباد جا کے اوہناں دے دولت کدہ تے اوہناں نوں مبارکباد پیش کیتی تے اوہناں دی پنجابی تے اردو دے حوالے نال علمی تے ادبی خدمات نوں زبردست خراج تحسین پیش کیتا تے اپنے خیالات دا اظہار کردے ہوئے کہیا:ڈاکٹر اظہار احمد گلزار دا شمار وطن عزیز دے منے پرمنے ادیباں تے شاعراں وچ ہوندا اے۔ اوہناں نے پی ایچ ڈی دی ڈگری لے کے اپنی ادبی صلاحیتاں دا لوہا منوایا اے۔ ڈاکٹر ادریس رانا نے کہیا کہ ڈاکٹر اظہار احمد گلزار دی کامیابی ساڈا فخر اے۔
ایہدے وچ شبہ نہیں کہ اظہار احمد گلزار عہد حاضر دے منے پرمنے تغزل گو شاعر’ بے مثال ادیب’ منفرد افسانہ نگار’ باکمال کالم نگار تے صاحب طرز سیرت نگار نیں۔ایہدے تے مستزاد ایہہ کہ اوہناں دا تنقیدی شعور تے محققانہ زاویہ نگار بلدیاں نوں چھو رہیا اے۔ اوہناں نوں اردو تے پنجابی دونواں زباناں دی متعدد اصناف ادب وچ یکساں عبور تے گرفت حاصل اے۔ اوہناں دے والد محترم تے تایا حضور دا شمار اردو ادب دے ممتاز ادیباں وچ ہوندا اے۔ اوہناں دا جداگانہ اسلوب نگارش اوہناں دی پہچان ٹھہردا اے۔ ایس طرحاں اوہناں نوں ایہہ صلاحیت تے وصف اپنے اسلاف توں ورثے وچ ملیا اے جہدے تے بجا طور تے فخر کیتا جا سکدا اے۔
10جولائی 1966 نوں ممتاز افسانہ نگار رانا محمد گلزار خاں کپور تھلوی دے گھر فیصل آباد’ پاکستان دے اک نواحی پنڈ چک نمبر87 گ ب وچ پیدا ہوئے۔ سادہ طبیعت تے دھیمے لہجے دے مالک نیں۔ ابتدائی تعلیم اپنے آبائی پنڈ توں حاصل کیتی تے فیر نواحی چک لمبا پنڈتوں مڈل دا امتحان پاس کیتا۔ اوہدے مگروں فیصل آباد شہر منتقل ہو گئے تے گورنمنٹ ایم سی ہائی سکول کوتوالی روڈ فیصل آباد توں میٹرک دا امتحان پاس کیتا۔ میٹرک کرن مگروں انٹر تے گریجوایشن گورنمنٹ کالج فیصل آباد توں کیتا۔ بلاشبہ ایس کالج نے ہر شعبے وچ وڈے وڈے نام پیدا کیتے نیں۔ ایس کالج وچ پڑھن دانتیجہ ایہہ وی نکلیا کہ اوہناں دے ادبی ذوق تے شعری شعور نوں خوب جلا ملی۔ اوس ویلے ایس کالج وچ اعلیٰ ادبی ماحول پایا جاندا سی۔ ایہہ اوہ ویلا سی جدوں پروفیسر عصمت اللہ خان پڑھاندے تے اوہناں دی گلاںتوں شعر وارد ہوندے چلے جاندے جہڑے طلبا دے ذہناں وچ راسخ ہوندے چلے جاندے۔ اوہناں دے نال نال پروفیسر منظر مفتی’ پروفیسر شوکت علی قمر’ پروفیسر غلام رسول شوق’ پروفیسر خالد عباس بابر’ پروفیسر عبدالرحمان شاکر تے پروفیسر محمد صدیق ناگی جئے قابل استاداں نے وی اوہناں دے ادبی ذوق نوں خوب جلا بخشی۔
ایس کالج دے ادبی ماحول تے وَڈے استاداں دے زیر تربیت رہ کے اوہناں نے شاعری وچ جدوں باقاعدہ طبع آزمائی کیتی تے روایتی انداز توں ہٹ کے جدید انداز اپناندے ہوئے اک نواں تے منفرد لہجہ سامنے لیائے۔اظہار احمد گلزار نے اپنا تعلیمی سفر کدھرے رکیا نہیں۔ اگے ودھن دی جستجو نے اوہناں نوں کدھرے پڑائو نہیں کرن دتا۔ اوہناں نے اپنے ادبی ذوق نوں تقویت دین لئی پہلے پنجابی زبان تے ادبیات وچ تے فیر اردو زبان تے ادبیات وچ ماسٹرز کر کے اردو دی تریخ تے سخن وری نوں سمجھن دی خوب کوشش کیتی جہدے مگروں سیاسیاست تے اسلامیات وچ وی ماسٹرز کیتا۔ اوہناں دا تعلیم نال عشق ایس گل دی غمازی کردا اے کہ اظہار احمد گلزار نے ایتھے وی رکنا مناسب نہیں سمجھیانال نال علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی توں بی ایڈ دا امتحان پاس کیتا۔ ادبیات دا اک طالبعلم تے سخن فہم ہوندے ہوئے وی اوہناں نے اردو وچ ایم فل کیتا تے اپنا مقالہ منے پرمنے شاعر نور محمد نور کپور تھلوی دی شخصیت تے فکروفن اتے لکھیا۔
اظہار احمد گلزار دے والد صاحب اوہناں دی علم دوستی اتے نازاں رہندے سن تے آکھیا کردے سن کہ اظہار دے علم دے ذریعے اوہدا اظہار لوکاں اتے ہووے گا۔ اوہناں دی ایہہ گل سچ ثابت ہوئی تے اوہناں دے والدین دی دعاواں رنگ لیائیاں۔ اوہناں نے اردو تے پنجابی زبان تے ادبیات دا وسیع مطالعہ کیتا۔ مسلسل جستجو’ لگن تے ادبی ذوق نے اوہناں نوں اگے ودھن لئی ہمیشہ مائل رکھیا۔ اوہناں نوں جدوں پی ایچ ڈی اردو لئی فیصل آباد دی جی سی یونیورسٹی وچ داخلہ نہ ملیا تے اوہناں نے اپنی ہمت نہیں ہاری تے اوسے سال پی ایچ ڈی وچ داخلے لئی لہور دا رخ کر لیا جتھے اوہناں نوں لہور دی اک منی پرمنی درسگاہ لاہور گیریژن یونیورسٹی وچ اوسے سال داخلہ مل گیا۔ ایتھوںاوہناں نے اردو زبان تے ادبیات وچ پی ایچ ڈی اردو دی ڈگری دے حصول لئی فیصل آباد دی ادبی تریخ دے عنوان نال 600 صفحیاں اتے مشتمل ضخیم مقالہ لکھ کے ڈگری حاصل کیتی۔ اپنے ایس سارے سفر وچ اوہناں نے ڈی ایچ ایم ایس (ڈاکٹر آف ہومیو پیتھک) دا امتحان پاس کرن دے علاوہ میڈیکل ٹیکنیشن تے میڈیکل فارمیسی دے امتحانات وی پاس کیتے جہدی بنا تے اوہناں نے ایسے شعبہ وچ اک عرصہ اپنے پیشہ ورانہ فرائض سرانجام دتے۔
اظہار احمد گلزار دا تعلق اک متوسط گھرانے نال اے۔ اوہناں دے والد گرامی رانا محمد گلزار خاں کپور تھلوی اک سرکاری ملازم سن جہناں نے اپنی انتھک محنت’ لگن’ اخلاص تے ایمانداری نال روزگار کما کے اپنی اولاد دی بہتر پرورش کیتی۔ اوہناں دے سارے صاحب زادے پڑھے لکھے نیں تے باعزت روزگار کما کے ملک و ملت دی خدمت کردے ہوئے اپنے والدین دا نام روشن کر رہے نیں۔ اوہناں دا اک بھرا محمد عامر گلزار چارٹرڈ اکائونٹنٹ اے تے سعودی عرب وچ اپنی فرم بنا کے باعزت روزگار کما رہیا اے ‘ جو بہت سارے رفاہی تے سماجی کماں وچ ودھ چڑھ کے حصہ وی لیندے نیں تے اوہ اپنے والد گرامی دے نام تے گلزار فائونڈیشن دے پلیٹ فارم توں مستحقین دی امداد دا کم وی کر رہے نیں۔ اوہناں دے دوجے بھرا آفتاب احمد گلزار تے امجد گلزار وی کامیاب زندگی گزار رہے نیں۔
اوہناں دے آباوء اجداد دا تعلق ریاست کپور تھلہ ‘ ضلع جالندھر’ ہندوستان نال سی۔ تقسیم ہند ویلے اوہناں دا خاندان ہجرت کر کے پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ ضلع لائل پور (فیصل آباد) دے اک پنڈ چک نمبر 87 گ ب (بابے دی بیر) براہ ڈجکوٹ وچ آباد ہو گیا جتھے اوہناں دے آبائو اجداد نوں زمیناں الاٹ ہوئیاں۔ اظہار احمد گلزار اردو تے پنجابی دے نامور شاعر تے محقق سید تنویر بخاری دے حلقہ تلامذہ وچ شامل نیں۔ اظہار احمد گلزار نوں کالج وچ دوران تعلیم ای شعر وادب نال شغف پیدا ہویا جو فیر پروان چڑھدا چلا گیا۔
اظہار احمد گلزار دی ابتدائی تخلیقات پنجابی میگزین لہراں تے لکھاری وچ شائع ہوئیاں۔ اوہدے نال نال فیصل آباد دے اپنے ویلے دے اک مقبول مقامی روزنامہ عوام وچ اوہناں دے کالم تے مضمون تواتر نال شائع ہوندے رہے۔ اوہناں دے والد گرامی رانا محمد گلزار کپور تھلوی وی مقامی اخباراں وچ کالم’ مضمون تے کہانیاں لکھیا کردے سن۔ اپنے اباجان نوں لکھدے ویکھ کے ایہہ وی کالم تے مضمون لکھن لگے۔ اوہناں دے تایا جان نور محمد نور کپور تھلوی وی اردو تے پنجابی دے قادرالکلام شاعر سن جہڑے فیض احمد فیض دے قریبی دوستاں وچ شامل سن۔ اوہناں نال متاثر ہو کے شاعری وچ طبع آزمائی کرن لگے۔ اظہار احمد گلزار اک ہمہ جہت اہل قلم نیں جہڑے شاعری دے نال نال افسانہ نگاری’ کالم نگاری’ تنقید’ تحقیق’خاکہ نگاری تے سیرت نگاری وچ یکساں مہارت رکھدے نیں۔
اوہناں نے اک سوال دے جواب وچ آکھیا کہ اسیں دراصل مجموعی زوال دے عہد توں لنگھ رہے آں۔ ہر شعبے توں لوک رخصت تے ہو رہے نیں لیکن نویں اوہناں دی جگہ اتے نہیں کر رہے۔ مصوری ہووے یا گلوکاری’ شاعری ہووے یا ناول تے افسانہ نگاری’ صدا کاری ہووے یا اداکاری’ ہر شعبہ زوال دا شکار اے۔ ادب دے سچے خادم ہن خال خال رہ گئے نیں۔ کتاباں اینی بوہتی تعداد وچ نہیں چھپدی۔ جے چھپدیاں نیں تے اوہناں دی بازگشت چند دناں تک سنائی دیندی اے۔ ہن ایہہ حال اے کہ نہ اوہ بیٹھکاں رہیاں’ نہ قہوہ خانے آباد نیں۔ مشاعریاں دی تعداد گھٹ پے گئی اے۔ جے ہون وی تے اوہناں وچ لوکاں دی دلچسپی نہ ہون دے برابر اے۔ لوک شاعری مگروں شروع کردے نیں شعری مجموعہ پہلے شائع کرا لیندے نیں۔
کہندے نیں’ ویلا لنگھن دے نال نال ایہہ نوبت آ گئی اے کہ ادب ساڈی ترجیحات توں نکل گیا’ شاعری دے افق تے اکثریت ایسے شاعراں دی اے جہناں دا شاعری نال ای کوئی تعلق نہیں۔ شاعری دے نام تے مزاحیہ شاعری نوں فروغ دتا گیا تے مشاعرے زوال دا شکار ہو گئے۔ معاشرے وچ کتاب کلچر دے بجائے برگر کلچر نے فروغ حاصل کیتا تے لوکاں نے فکر دے بجائے شکم اتے توجہ دینا شروع کردتی۔ ادبی اداریاں دی صورتحال وی کم و بیش ایسی ای اے۔ حکمراناں دے کول ہر شعبہ لئی فنڈز موجود نیں لیکن ادبی اداریاں دی حالت ناگفتہ بہ اے۔
اوہ ہور آکھدے نیں جو احساس خود وچ جذب کر لووے اوہ اوہناں دے ہاں شعر وچ ڈھل جاندا اے۔ جو کجھ ویکھنے آں’ جو حالات رہے تے جو کجھ اوہناں اتے گزریا’ رقم ہوندا رہیا۔ اردو غزل دا مستقبل اوہناں دے مطابق روشن اے۔ اوہناں دا کہنا اے کوئی کجھ وی کر لووے’ کنی ای مخالفت کر لووے’ ایہہ صنف باقی رہوے گی کیوں جے اوہدی بنیاد بے حد مضبوط اے۔ اوہناں دا یقین اے کہ غزل عصری تقاضیاں دا بدلدے رجحانات دا بوجھ اٹھا سکدی اے۔ بقول اوہناں دے غزل دا کمال ایہہ اے کہ ایہہ اپنا پورا عہد سمیٹ لیندی اے۔
اظہار احمد گلزار نے کجھ عرصہ ریڈیو اتے صداکاری وی کیتی۔ اک سوال دے جواب وچ اوہناں نے آکھیا کہ صداکاری اک خداداد صلاحیت اے جو جیندے جاگدے پیکر تراشدی اے۔ مثلاً میری آواز نوں سن کے اکثر لوک مینوں اک بھاری بھرکم شخصیت دا حامل سمجھدے سن مگر معاملہ اوہدے الٹ سی۔ صداکاری نوں ریاضت توں بہتر بنایا جا سکدا اے لیکن ایہہ کسی وچ پیدا نہیں کیتی جا سکدی۔ صداکاری وچ اوہناں دے استاد احسن سید تے جمشید ایوب نیں۔ اوہناں دونوواں شخصیات کولوں ایس شعبہ وچ اوہناں نے بہت کجھ سکھیا اے۔ آواز دا زیرو بم تے جملے دی ادائیگی اوہناں دی دین اے۔ اوہناں دا کہنا اے کہ صداکاری وچ لطف ای اینا اے کہ بندہ ایس میدان توں باہر نہیں نکل سکدا۔
کالم نگاری دے حوالے نال ”اظہار بھی مشکل ہے” دے نام توں اوہناں دے کالم روزنامہ امن فیصل آباد تے روزنامہ ملت فیصل آباد دی زینت بندے رہندے نیں۔ اخبار جمہوریت پسند وچ اک عرصہ تک ادبی صفحہ گلزار ادب ترتیب دیندے رہے نیں۔ تہاڈے پنجابی افسانیاں دا مجموعہ سوچاں بھرن کلاوے نور محدم نور کپور تھلوی… شخصیت تے فن’ کلیات نور’ فخر کائنات (سیرت النبیۖ) سارا عالم اے منور آپۖ دے انوارتوں (غیر مسلم شاعراں دا نعتیہ کلام’ تحقیق) دل جس سے زندہ ہے(انتخاب نعت) زمانے میں چمکا ہے نام محمدۖ (شرح اسمائے النبیۖ) تے تقریراں دا مجموعہ گلزار تقریراں شامل نیں۔
اوہناں نوں ملن والے ایاورڈز وچ قائداعظم گولڈ میڈل’ بیسٹ پرفارمنس گولڈ میڈل’ بری نظامی ایوارڈ’ پنجابی سیوک ایوارڈ’ قائداعظم ٹیلنٹ ایوارڈ’ میاں محمد بخش ایوارڈ’ پنجاب ٹی وی ایوارڈ’ پاکستان رائٹرز گلڈ ایوارڈ فیصل آباد’ نور کپور تھلوی ادبی ایوارڈ’ سید وارث شاہ ادبی ایوارڈ تے انجمن فقیران مصطفیۖ سیرت ایوارڈ شامل نیں۔ اوہ پاکستان رائٹرز گلڈ’ حلقہ ارباب ذوق فیصل آباد دے رکن تے نور کپور تھلوی ادبی فورم دے چیئرمین ہون دے علاوہ دوجی کئی علمی’ ادبی تے سماجی تنظیماں نال جڑے نیں۔
لکھنا’ پڑھنا اظہار احمد گلزار دا اوڑھنا بجھونا ای نہیں بلکہ اوہناں دی سانساں دے زیرو بم وچ سمایا ہویا اے۔ اوہ جدوں وی ملدے نیں اک زندہ تے زندہ دل شخصیت دے طور تے ملدے نیں۔ اوہناں نال ہر ملاقات وچ اک پرجوش ولولہ انگیز’ جرات آمیز’ شعلہ جوالہ تے اک متحرک شاعر تے نثر نگار نال ملاقات ہوندی اے۔ اوہناں نے لکھنا’ لکھانا’ پڑھنا پڑھانا محض مشغلہ دل دے طور تے اختیار نہیں کیتا بلکہ سماجی تے معاشرتی مسائل دی الجھدی ہوئی ڈوراں نوں سلجھان ول توجہ دتی اے۔
ایس مادی تے موقع پرست دنیا وچ کوئی آدرش رکھنا تے اوہدے اتے حوصلہ مندی دے نال قائم رہنا اک اوکھا کم اے۔ اظہار احمد گلزار ایس توں بہ احسن و خوبی عہدہ برآ ہو رہے نیں۔اوہناں دی حق گوئی’ خلوص ‘ دردمندی’ استقامت تے انسانی ہمدردی دا بلند ترین معیار جتھے اوہناں دی شخصیت دی دل کشی دی دلیل اے اوتھے ایہناں اوصاف پاروں اوہناں دی تخلیقات نوں وی ارفع معیار نصیب ہویا اے۔
قحط الرجال دے موجودہ زمانے وچ معاشرتی زندگی دا المیہ ایہہ اے کہ مفاد پرست استحصالی عناصر دی ریشہ دوانیاں دے کارن رتیں بے ثمر ہو کے رہ گئیاں نیں۔ زندگی دی بے اعتدالیاں’ کجیاں’ تضادات تے شقاوت
آمیز ناانصافیاں توں چشم پوشی اختیار کرنا وتیرہ بنا لیتا گیا اے۔ اظہار احمد گلزار نوں ایس گل دا شدت نال احساس اے کہ ایہہ لرزہ خیز اعصاب شکن صورتحال ایس پاسے متوجہ کردی اے کہ مجموعی اعتبار نال معاشرتی زندگی اتے بے حسی دا عفریت منڈلا رہیا اے۔ دنیا بھر دے مہذب ملکاں وچ ایسی کیفیت نوں اک بہت بھیڑا شگون سمجھیا جاندا اے۔ ایہدے مسموم اثرات توں فکری تے شعوری روح نوں ناقابل اندمال صدمیاں نال دوچار ہونا پیندا اے۔ اظہار احمد گلزار دا کہنا اے کہ فکرو خیال تے شعور نوں ایہناں حیات آفریں اقدار نال جڑیا جاوے جو زندگی دی تاب و تواں نال مزین ہون تے جہناں دے معجز نما اثر توں معاشرتی زندگی وچ صحت و سلامتی’ نفاست و پاکیزگی تے امن و آشتی دی فضا پیدا ہووے۔
انسانی زندگی وچ سفنے دا خیال توں معاملہ وی عجب گل کہلاندا اے۔ اوہناں دے کجھ سفنے تے زندگی دے حقائق دی شیرازہ بندی دی اک صورت سامنے لیاندے نیں تے کجھ سفنے ایسے وی نیں جہناں نال عملی زندگی وچ ہرشخص دا واسطہ پیندا اے۔ اوہ سفنیاں دے وسیلے توں لاشعور دی حرکت تے حرارت نوں اک منفرد جہت عطا کر کے فکرو نظر نوں مہمیز کرن دی سعی وچ اپنی خداداد صلاحیتاں بروئے کار لیاندے نیں۔ اوہ دراصل سفنیاں دے رسیا نہیں بلکہ اوہ لوکاں اتے ایہہ واضح کرنا چاہندے نیں کہ سفنیاں دی دنیا توں نکل کے ایہہ ویکھو کہ ہور وی دکھ نیں’ دنیا وچ سفنیاں دے رسیا لوکاں نوں ایہہ گل کدی فراموش نہیں کرنی چاہیدی اے کہ زندگی جوئے شیرو تیشہ وسنک گراں وانگوں اے۔ پیہم محنت تے جگر کاروی دے بغیر کسی جوہر دے کھلنے دی توقع رکھنا سراباں وچ بھٹکن دے مترادف اے۔ اوہناں دا کہنا اے کہ ایہہ کارجہاں ایس لما اے کہ انسان ایہدے وچ الجھ کے رہ جاندا اے۔ ایہہ کاروان ہستی ایس قدر تیز گام اے کہ ایہدے نال سرگرم سفر رہنا جان جوکھیاں دا مرحلہ اے۔ ایس راہ وچ سکون تے قیام بے محل اے۔ اظہار احمد گلزار نے اپنی شاعری تے افسانیاں وچ ایہو باور کروان دی کوشش کیتی اے کہ سرابیاں دی دنیا توں نکل کے حرکت و عمل نوں زندگی دا جزو خاص بنانا چاہیدا اے۔ اظہار احمد گلزار دا کہنا اے کہ زندگی جبر مسلسل دا نام اے۔ زندگی وچ پڑائو نام دی کوئی شے نہیں۔ اوہناں دا یقین مصمم اے کہ حضرت علامہ اقبال نے سچ کہیا سی:
چلنے والے نکل گئے ہیں
جو ٹھہرے ذرا کچل گئے ہیں
جنبش سے ہے زندگی جہاں کی
یہ رسم قدیم ہے یہاں کی
ہے دوڑتا اشہبِ زمانہ
کھا کھا کے طلب کا تازیانہ
اس رہ میں مقام بے محل ہے
پوشیدہ قرار میں اجل ہے
چلنے والے نِکل گئے ہیں
جو ٹھہرے ذرا، کچل گئے ہیں
اظہار احمد گلزار نے عشق رسولۖ دے اظہار و بیان لئی اپنی نعتیہ شاعری نوں محض عقیدت و محبت دا آئینہ دار نہیں بنایا بلکہ اوہناں دے کلام وچ شعری و فنی محاسن دی تہہ داریت اے جو کہ بڑی پرکشش تے دل آویز اے۔ اوہناں دے شعراں وچ داخلیت دا حسن تے خارجیت دا پھیلائو دونویں موجود نیں۔ لفظیات وچ تنوع تے بلا دی گہرائی تے گیرائی اے۔ تہاڈا سلیقہ بیان عمدہ تے دل نشین اے جو قاری نوں اپنی گرفت وچ لیندا ہویا نظر آندا اے۔ عقیدت و محبت دے نال شعریت تے فنی محاسن دی سطح اتے وی اوہناں دی شاعری غیر معمولی اے جہدے توں جو خوبصورت پرچھائیاں ابھردیاں نیں اوہ متاثر کن تے بصیرت نواز نیں۔
اظہار احمد گلزار دے چند شعر ملاحظہ فرمائو
ہاشمی عربی نبی مکرم صلی اللہ علیہ وسلم
شافع محشر خلق مجسم صلی اللہ علیہ وسلم
باعث رونق فصل بہاراں صلی اللہ علیہ وسلم
آپ کے لب کا ایک تبسم صلی اللہ علیہ وسلم
دشمن کا بھی دل پگھلا دے صلی اللہ علیہ وسلم
کیسا ہے انداز تکلم صلی اللہ علیہ وسلم
شان نرالی سب نبیوں سے صلی اللہ علیہ وسلم
ہادی اکمل شاہ معظم صلی اللہ علیہ وسلم
میری خالی جھولی بھر دو صلی اللہ علیہ وسلم
آپ سے بڑھ کر کون ہے منعم صلی اللہ علیہ وسلم
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
تیری الفت کے نغمے گا رہا ہوں
صلے میں دین و دنیا پا رہا ہوں
میرے آقا بھلا اور کیا مانگوں
تمھارا ہی دیا تو کھا رہا ہوں
کہا اظہار نے اٹھ کر یہ محفل سے
نہ روکو!میں مدینے جا رہا ہوں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
سب سے ارفع ہے تیری شان رسول عربی
تم پہ قربان میری جان رسول عربی
تیرا کونین میں ہے سب سے گھرانہ اونچا
جس کا جبریل ہے دربان رسول عربی
تیری الفت کا نہیں جس میں ابلتا چشمہ
وہ ہے دل خالی از ایمان رسول عربی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
وہ ساحر نہیں تھا نہ تھا کوئی کاہن
وہ اپنے زمانے کا تھا مرد آہن
ترقی کا نیا ایک راہ بنایا
عرب کے بدووں کو شاہ بنایا
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ۔۔۔
اس دنیا کے حسن کا شاہکار آپ ہیں
لاریب! فخر سیرت و کردار آپ ہیں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
چاہتے ہو گر سنوارنا اپنے نصیب کو
رکھ عزیز دل سے خدا کے حبیب کو
ہر مرض کی دعا ہے مدینے کے مطب میں
گر نبض تم دکھاو گے مدنی طبیب
ملتا ہے صفت کرنے کا ہر ایک کو ثواب
شاعر کو، نعت خوان کو، نثری ادیب کو
مانگو خدا سے دے کے محمد کا واسطہ
پاو گے مہربان تم رب مجیب کو
اظہار احمد گلزار دی اک پہچان بطور افسانہ نگار وی اے۔ا وہناں دے افسانے ساڈے روزمرہ دی زندگی توں کشید کیتے ہوئے نیں جہدے وچ ساڈے آسے پاسے دا ماحول جیندا جاگدا’ ٹردا پھردا’ سانس لیندا تے روندا مسکراندا واضح وکھائی دیندا اے۔ اظہار احمد گلزار دے افسانیاں وچ سماجی وجدان دی فضا پائی جاندی اے۔ اوہ مشکل پسندی توں ودھ سہل تے سادہ اسلوب نوں پسند کردے نیں۔ اوہناں دے افسانیاں وچ انسانی اقدار وچ تنزل توں بیزاری تے قتل و غارت توں تنفر’ سیاسی چال بازیاں دے خلاف احتجاج تے نیچر نال محبت دی کہانیاں ملدیاں نیں۔ اظہار احمد گلزار دے افسانیاں وچ تہذیب دی انحطاط پذیری’ اخلاقی قدراں دی گراوٹ’ ریاکاری جئے اہم موضوعات پائے جاندے نیں تے ایہناں موضوعات دے اظہار لئی اک احتجاجی تے انحرافی اسلوب نوں متعارف کروان دی کوشش نظر آندی اے۔ اوہناں نے تمثیلی ‘استعاراتی تے بیانیہ افسانیاں دے ذریعہ اپنے السوب نوں جاودانی عطا کیتی اے۔
اظہار احمد گلزار نے فن افسانہ نگاری دے متعلق قارئین دے رجحان بارے آکھیا کہ افسانہ گھٹ نہیں لک رہیا بلکہ اوہنوں پڑھیا گھٹ جا رہیا اے۔ اوہناں دا کہنا اے کہ ایس رجحان نوں اگے ودھانا ہووے گا کہ ادیب چھپے تے پڑھیا جاوے۔ ادب عشق دا سودا اے۔ سوال ایہہ اے کہ اج دا افسانہ کتھے کھڑا اے تے دوجا اج ساڈے انسانی رشتے وی تبدیل ہو رہے نیں۔ ساڈے انسانی رشتیاں دے رویے وی بدلے نیں۔ کیہ ساڈا افسانہ ساڈے موجودہ معاشرے تے حالات نوں فوکس کر رہیا اے؟ ایس دور وچ جدید افسانے دی درست سمت تاحال متعین نہیں ہو سکی۔
اظہار احمد گلزار کے افسانوں کے بارے میں سید تنویر بخاری کا کہنا ہے کہ اظہار کے افسانے دل بہلانے کے بجائے دل کو سوچوں کے گرداب میں پھنسا دینے والے ہیں ۔انہوں نے اپنے افسانوں میں ہمارے سماج کے اردگرد چلتے پھرتے ،جیتے جاگتے،لڑتے ،خوش گپیاں لگاتے گوشت پوست کے انسان دکھائے ہیں ۔
الیاس گھمن کے نزدیک اظہار احمد گلزار نے افسانہ نگاری میں اپنی ایک منفرد جگہ بنا لی ہے ۔ان کے افسانے جدید افسانے کے ماتھے کا جھومر ہیں ۔
بلا شبہ آنے والے دور میں ہمیں اظہار احمد گلزار سے تمام اصنافِ سخن میں بہت ساری توقعات ہیں ۔ادب کی ہر صنف میں وہ ضرور اپنے ہونے کا ثبوت دیں گے ۔انشا اللہ!
رکاری ملازم تھے، جنہوں نے اپنی انتھک محنت ، لگن