دوست بنو حاکم نہیں

جنرل ایوب خان نے Freinds not master(دوست بنو حاکم نہیں) لکھ کے پاکستان وچ امریکی مداخلت دا پردہ چاک کیتا۔ کیویں حکومتاں بنائیاں تے ختم کیتیاں جاندیاں نیں ایہہ کتاب کافی وضاحت کردی اے۔ ایہہ مداخلت پاکستان تک ای محدود نہیں بلکہ جو وی ملک احکامات دی تعمیل دے بجائے آزادانہ روش اتے چلدا اے تے اوتھے سیاسی عدم استحکام دی حوصلہ افزائی کیتی جاندی اے۔ایہہ نہیں کہ ہر تھاں امریکی مداخلت کردے نیں۔ کدھرے کدھرے دوجے عوامل وی کارفرما ہوندے نیں مگر دوجے عوامل دی وجوہات دا وی گہرائی وچ جا کے جائزہ لئیے تے انتشار تے افراتفری نوں فروغ دین دے شواہد ڈالر وَل لے جاندے نیں۔ انتشار تے افراتفری نوں ہوا دے کے امریکہ نے کئی ناپسندیدہ حکمرانوں نوں عبرت دا نشان بنایا مگر اسارہ ابرو اتے چلن والیاں نوں یا تے حکمران بنایا یا غیر مقبول تے بدعنوان شخصیات دی سرپرستی کیتی جہدے نتیجے وچ اوہنوں کئی علاقیاں وچ عوامی نفرت دا سامنا وی کرنا پیا۔ دور کیوں جائیے ہمسایہ ملک ایران سمجھن لئی عمدہ مثال اے مگر غلط طریقہ کار نال امریکی مفاد نوں ہون والے نقصان توں کجھ سبق لیا گیا اے؟ اجے تک اپنائے طرز عمل توں ایسا کوئی اشارہ نہیں ملداحالانکہ اکثر اسلامی ملک امریکہ دے طرفدار نیں فیر وی ایہناں قیاساں نوں تقویت مل رہی اے کہ امریکی پالیسیاں اسلام مخالف تے حاکمانہ نیں جہدے توں دوستی دے تاثر دی نفی تے تعصب دا تاثر ملدا اے۔
روس تے امریکہ تنائو وچ اسلام نال تعصب دا عمل دخل نہیں بلکہ ایہہ تنائو طاقت دی بقا دی کھنچا تانی دا مرہون منت اے جہدے لئی حاکمانہ انداز نال دنیا نوں اپنی ترجیحات دے مطابق چلان دی کوشش کیتی جا رہی اے۔ اک پاسے روسی تیل دے خریداراں اتے خرید توں باز رہن لئی دبائو پایا جا رہیا اے۔ نال ای دوجے ایسے ملک جہڑے تیل پیدا کردے نیں اوہناں نوں پیداوار ودھان دا حکم دتا جا رہیا اے۔ ایس رویے توں اذہان وچ اک واری فیر ایہہ خیال گردش کرن لگیا اے کہ دوست دے بجائے حاکم بنن دی سوچ یا رویہ بہتر نتائج دے سکدا اے؟ ظاہر اے ایسا کسے صورت ممکن نہیںمگر ایس واضح نکتے نوں سمجھن دی بابت امریکیاں دے کردار تے عمل توں ایسا کوئی اشارہ نہیں ملدا۔ ایہہ رویہ یا سوچ امریکہ دے دوستاں نوں اوہدے توں جلدیا بدیر دور کرن دا کارن بن سکدی اے۔ جولائی وچ بائیڈن نے سعودیہ دے دورے دے دوران میزبان نوں تیل دی پیداوار ودھان دی فرمائش کیتی سی تے ایس دوستانہ فرمائش دا مثبت جواب دیندے ہوئے جھٹ پورا کردتا گیا لیکن ہن فرمائش دے نال دھمکایا جا رہیا اے مگر حاکمانہ تے درست رویے دے نال جاری احکامات اتے ہن دوست ٹس توں مس نہیں ہو رہیا حالانکہ سعودیہ دے تحفظ دی ضمانت دین دے عوض امریکہ نے ایہہ شرط منوا رکھی اے کہ تیل دی تجارت ڈالر وچ کیتی جاوے گی لیکن سعودیہ نہ صرف ہن روس کولوں ڈالر دے بجائے روبل وچ تجارت دا آغاز کرن والا اے بلکہ چین نال وی یوآن وچ تجارت دا معاہدہ تکمیل دے کول اے۔ ایسا ہونا کوئی معمولی پیش رفت نہیں ہووے گی بلکہ مستقبل وچ امریکہ تے سعودیہ دے اک دوجے اتے انحصار دے خاتمے ول اشارہ اے۔
امریکہ تے سعودیہ تعلقات ٹرمپ دور توں اتار چڑھائو دا شکار نیں مگر کیہ دونویں ملک اک دوجے کولوں خفا نیں بظاہر انج کہنا اجے قبل از وقت اے لیکن اینا وثوق نال آکھیا جا سکدا اے کہ دونویں ملکاں وچ سب چنگا نہیں تے تعلقات وچ والہانہ پن یا وارفتگی دا تاثر ناپید اے۔ چالوں ہفتے صدر جوبائیڈن نے اک ٹی وی انٹرویو وچ سعودیہ نوں خبردار کیتا اے کہ او پیک ولوں تیل دی پیداوار وچ کٹوتی دے ریاض نوں سنگین نتائج دا سامنا کرنا پووے گا کیوں جے ایس فیصلے دا روس نوں براہ راست فیدہ ملے گا۔ ایہہ گل کسے حد تک درست اے کہ جے اوپیک دے رکن ملکاں ولوں تیل دی پیداوار وچ کمی ہوندی اے تے اقوام عالم اپنی لوڑ پوری کرن لئی دوجے ذرائع تلاش کرے گی ۔ انج ہویا تے روس پہلی ضرورت بن سکدا اے کیوں جے اوہ دنیا نوں ارزاں نرخاں اتے تیل فراہمی دی پیشکش کر رہیا اے۔ ایسے بنا تے تیل دی خریداری لئی دنیا دا ماسکو ول مائل ہونا یقینی اے۔ انج ہون نال نہ صرف روسی معیشت ناہمواری توں بچ جاوے گی بلکہ اوہنوں کلیاں کرن دی کاوشاں دا بے ثمر ہونا یقینی ہو جاوے گا جہنے امریکہ دی بے چینی وچ وادھاکر دتا اے تے سعودیہ نوں دھمکی دین دے نال بائیڈن عزم کردے وکھائی دِتے کہ کانگریس دی مشاورت نال ایسے اقدامات کراں گے کہ انج نہ ہوسکے مگر نال ای سعودی عرب نوں اسلحے دی فروخت جاری رکھنا ثابت کردا اے امریکہ صرف اپنے مفاد نوں پیش نظر رکھدا اے۔ جتھے دوستانہ ماحول نہ ہووے اوتھے مطالبات منوانا مشکل ہو جاندا اے تے جے حاکم بن کے حکم جاری کیتا جاوے تے مشکل صورتحال ناممکن بن جاندی اے۔
سعودیہ کوئی غریب ریاست نہیں جہنوں ڈرا’ دھمکا کے یا بلیک میلنگ نال مطالبات منوا لئے جان مگر امریکہ انج ای کر رہیا اے ایسے لئی جواب وچ سعودیہ وی نظرانداز کرن لگیا اے۔ امریکی دھمکیاں دے تناظر وچ گل کردے ہوئے سعودی وزیر خارجہ شہزادہ فیصل بن فرحان نے اک ہفتہ پہلاں تیل پیدا کرن والے ملکاں دی تنظیم اوپیک پلس ولوں یومیہ 20لکھ بیرل تک گھٹ کرن دے فیصلے دا دفاع کردے ہوئے آکھیا اے کہ پیداوار وچ کمی دا فیصلہ خالصتاً اقتصادی اے تے ایس فیصلے نوں رکن ملکاں نے متفقہ طور تے قبول کیتا اے ۔ا وہناں نے ریاض تے واشنگٹن دے درمیان فوجی تعاون دے متعلق گل کردے ہوئے یقین دوایا کہ دونویں ملکاں دے مفادات لئی فوجی تعاون جاری رہوے گا۔ دھمکی دے جواب وچ انج آکھن توں بے نیازی دا احساس تے ہوندا اے لیکن ڈر یا خوف دا نہیں علاوہ ازیں فوجی تعان نوں دونوں ملکاں دے مفاد توں تعبیر کرن دا مطلب ایہہ ہے کہ ہتھیاراں دی فراہمی ساڈے اتے کوئی احسان نہیں۔ ایہدے وچ تہاڈا وی مالی مفاد اے ایس لئی جہنا چھیتی ممکن ہووے حاکمانہ دے بجائے دوستانہ رویہ رکھو۔
امریکی غلبے نوں درپیش چیلنجاں وچ وادھا ہون توں اوہدی بے چینی فزوں تر ہوندی جا رہی اے تے اوہ غلبے دے تحفظ لئی کوششاں وچ وادھا کردا جا رہیا اے مگر کوششاں توں لگدا اے کہ درپیش چیلنجاں دا اوہنوں ادراک تے ہے مگر بقا دی جدوجہد دے طریقہ اکر دا تعین درست نہیں۔ اک پاسے دوست ملکاں نوں روس کولوں دور کرن دی کوشش وچ اے مگر خود بائیڈن پیوٹن نال نہ ملن دی کسی نوں یقین دہانی نہیں کراندے۔ جی 20دے سربراہی اجلاس دے موقع تے وی پوٹن نال ملن تے گل بات دی خود کوشش نہ کرن دی گل تے کردے نیں مگر کسے کوشش نوں قبول کراں گے یا نہیں ایس حوالے نال مثبت خیالات دا اظہار کردے نیں۔ حالانکہ امریکہ ایس بارے دوست ملکاں نال حاکمانہ رویہ رکھدا اے مگر جدوں اپنی واری آندی اے تے اوہ امن یا ملکی مفاد دا نام دے کے من مرضی کردا اے۔فیر ای دوست ملک دھمکیاں یا احکامات نوں بوہتی اہمیت نہیں دیندے تے ریاستی مفاد دی نگہبانی نوں ترجیح دین لگے نیں۔ امریکی مطالبات دے جواب وچ سعودیہ دا رویہ دراصل امریکہ اتے گھٹ ہوندے انحصار ول اشارہ اے ۔ عین ممکن اے دفاعی حوالے نال وی دوجے ذرائع ول راغب ہووے۔
امریکی قومی سلامتی دے ترجمان جان کربی آکھدے نیں سعودیہ نال کیسے تعلقات رکھنے نیں۔ ایس حوالے نال کانگریس نال رل کے کم کراں گے۔ وائٹ ہائوس دے عہدیدار اوپیک پلس دے فیصلے اتے ناگواری دا اظہار کردے ہوئیاں اوہنوں روسی حکومت دے موقف دی مضبوطی قرار دیندے نیں تے کانگریس اراکین ولوں سعودیہ نال دفاعی تعاون معطل کرن’ اسلحہ فروخت روکن سنے اوپیک ارکان دا استثنیٰ ختم کرن جیسی آن والی تجویزاں ول اشارہ کردے نیں۔ سینٹر ڈک ڈربن نے سی این این نال گل بات وچ الزام عائد کیتا کہ سعودیہ چاہندا اے کہ روس یوکرین کولوں جنگ جتے ایہہ الزامات معمولی نہیں مگر دونویں ملکاں دے گرمجوشی اتے مبنی تعلقات وچ کس حد تک دراڑ آچکی اے ایہہ تے آن والا ویلا دسے گا مگر دوست بنن دی بجائے حاکم بنن دا رویہ دوستی ختم کرن دا کارن بن سکدا اے۔