جان کاشمیری دا نعتیہ شعری اسلوب

عقیدت دے حصار وچ لفظ جذبیاں دے سامنے بے بس جئے وکھائی دیندے نیں

صدام ساگر

عقیدت دے حصار وچ لفظ جذبیاں دے سامنے بے بس جئے وکھائی دیندے نیں۔ جدوں مدحت سرکارؐ دو عالم دی گل ہوندی اے تے آپؐ دے شایان شان لفظاں دی تلاش کرنا تے اوہناں نوں اک تسبیح وانگوں پرونا بڑا اوکھا کم اے۔ نعت دا معاملہ عقیدت و محبت اپنی جگہ برحق لیکن اصل معاملہ احتیاط بلکہ انتہائی احتیاط دا اے۔ ایتھے قلم وچ سیاہی نہیں دل دی دھڑکناں تے روح دی پاکیزگی نوں انڈیلنا پیندا اے کیوں جے نعت حضورؐ دی شاعرانہ توصیف دا نام نہیں اے بلکہ نبوت دے کمالات دی ایسی تصویرکشی دا نام اے جہدے توں ایمان وچ تازگی تے روح وچ بالیدگی پیدا ہو سکے تے ایہہ بالیدگی اوسے ویلے مقرر کر رکھی اے جہدی پابندی لازمی اے۔ عہد حاضر دے منے پرمنے شاعر جان کاشمیری ایہناں ساری گلاں توں بخوبی آگاہی رکھدے نیں۔
اپنے کرم سے مالکا!اتنی رسائی دے
آنکھیں کروں جو بند مدینہ دکھائی دے
٭٭٭٭٭
’’سرمایہ نجات‘‘ جان کاشمیری دے پاکیزہ جذبیاں نال سجیاہویا اک ایسا شعری مجموعہ اے جہدے وچ ایسے مطلعے بہت ساری نعتاں وچ پڑھن نوں ملدے نیں جہدے وچ ذوق و شوق‘ سوزوگداز‘ عشق و محبت تے عقیدت دی ایسی کیفیات ملتیاں نیں کہ پڑھن والا بے خودی تے سرشاری دے عالم وچ گواچن دے بجائے در مصطفیؐ نوں اپنے سفنیاں دی تعبیر بناندا اے۔ جان کاشمیری وی ایسے ای روشن سفنے دی تعبیر تک رسائی چاہندے ہوئے اللہ دا گھر بیت اللہ تے در مصطفی دی زیارت دے طلبگار نظر آندے نیں۔ اوہ جدوں نعت دے پاکیزہ عمل توں لنگھدے نیں تے اوہناں دے کلام وچ دلکشی‘ مٹھاس تے تازگی بھر جاندی اے۔
آب ایسی بھی کوئی دل کے نگینے میں ہو
حمد مکے میں کہوں نعت مدینے میں ہو
صرف الفاظ سے توصیف نہیں ہو سکتی
کچھ نہ کچھ عشقِ محمدؐ بھی تو سینے میں ہو
٭٭٭٭٭
جان کاشمیری دے نعتیہ شعراں وچ روانی تے برجستگی بدرجہ اتم پائی جاندی اے جہدے وچ لفظاں دا دروبست خاص اہتمام کیتا گیا اے۔ اوہ جہڑے سوہنے انداز نال غزل کہندے نیں اوہدے توںوی ودھ ہنرمندی نال نعت کہندے نیں۔ اوہناں دے ایس شعری مجموعہ وچ 34حمد تے 38نعتاں دے علاوہ اک قطعہ تے چند نعتیہ فردیات شامل نیں۔ ایس نعتیہ مجموعہ وچ شامل کلام دی انفرادیت ایہہ اے کہ ایہنوں تریخ ادب وچ پہلی واری بعنوان ترتیب دتا گیا اے۔ اوہناں دی ساری حمدو نعت وچ محاسن کلام دا خاص خیال رکھیا گیا اے ایس لئی معافی توں قطع نظر‘ فنی پہلو توں وی اوہناں دی حمداں تے نعتاں‘ نعتیہ ادب دا اک بیش بہا خزینہ نیں۔
دل میرا بن گیا ہے انوار کا خزینہ
اک آنکھ میں ہے مکہ اک آنکھ میں مدینہ
٭٭٭٭٭
’’سرمایہ نجات‘‘ دے شاعر نے بعض حمدو نعت نوں نہایت سحر آفریں تجربے وی کیتے نیں۔ اوہناں نوں ہستیٔ تجربے تو نہیں کہیا جا سکدا مگر نعت دے مخصوص غزلیہ پیٹرن وچ رہ کے بعض جدتاں کیتیاں نیں جہناں توں حمدو نعت دے صوتی حسن تے موسیقیت وچ گراں قدر وادھا ہویا اے۔ چنانچہ موصوف نے ایس پہلو توں نویں ردیفاں دے نال نال ایسے ہم قافیے استعمال کردے نظر آندے نیں جہدے وچ عام قاری دے بس دی گل نہیں کیوں جے اردو نعت وچ ایہہ تجربہ ایس توں پہلاں میری نظر توں نہیںلنگھیا۔ مثلاً اک حمد وچ ردیف ’’تیری کیا بات ہے‘‘ جہنوں فشاں جتھے جئسے عام فہم قافیاں دے نال ڈبل ردیف وچ استعمال کیتا گیا اے۔ ایسے طرحاں اک ہور حمد وچ ردیف ’’خیرالٰہی‘‘ نوں وی دوبارہ خو‘ عدو تے رفو جئے اوکھے قافیاں نال پیش کیتا گیا اے۔
بندہ بند کینہ خُو ہے خیرالٰہی، خیر الٰہی
جائوں کہاں میں شہرِ عدو ہے خیر الٰہی، خیرالٰہی
زخم بند کے بھر بھی گیے ہیں ڈوبنے والے تَر بھی گیے ہیں
روح میں لیکن کارِ رفو ہے خیر الٰہی ، خیرالٰہی
٭٭٭٭٭
مدح رسولؐ وچ لکھی ہوئی جہناں نعتاں وچ ردیفاں دا استعمال کیتا اے اوہ ساری ردیفاں اردو ادب وچ اک منفرد وادھا اے۔ ’’سرمایہ نجات‘‘ نوں اوہناں نے سرمایہ فکر پاروں اک ایسا رنگ دتا اے جو اج توں پہلے کئی نظر نہیں آندا۔ اوہناں دے نزدیک نعت اوہ جذبہ رنگین اے جو دلوں تپش‘ اتھروواں توں روانی‘ نظراں توں کیف‘ روح توں بالیدگی تے قلم توں برہما دی جنبش نال کم لیتا گیا اے کیوں جے نعت لکھی نہیں جاندی بلکہ روح القدس دی تائید توں وجود وچ آندیا ے فیر جا کے ایسے شعر وجود پاندے نیں۔
حرف کاغذ پہ اُتاروں تو فرشتے چومیں
یہ قرینہ بھی عقیدت کے قرینے میں ہو
٭٭٭٭٭
کہن نوں ہور وی بہت ساری گلاں نیں مگر جان کاشمیری دی عظیم حمدو نعت دے چند ردیفاں دے گوشیاں نوں اپنی استعادات دے مطابق اجاگر کر سکیا ورنہ ایہدے اتے تے اک پوری کتاب لکھی جاسکدی اے۔ مختصراً آکھاں گا کہ جے نعت گو شاعراں لئی منشظر نام دی کوئی شے ہو سکدی اے تے اوہ جان کاشمیری دا نعتیہ مجموعہ ’’سرمایہ نجات‘‘ ہر ملت مسلمہ دے فرد لئی اک تحفہ اے کیوں جے ’’سرمایہ نجات‘‘ وچ شامل حمدو نعت جیا کلام کہن لئی جس گداز‘ اپنے عہد موجود دے جس شعور‘ جس احساس توازن‘ جس فکر سلیم‘ جس وسعت مطالعہ تے جس قادرالکلامی دی لوڑ اے اوہ ہر اک اہل سخن وچ نہیں جو اوہناں دے ہاں موجود نیں۔
گل نوں مشاہدیاں نال آراستہ تے پیراستہ کر کے دلیل نال سمجھان دے کامیاب تجربیاں دے نمونے اوہناں دے نعتیہ کلام وچ کثرت نال میسر نیں تے میری دعا اے کہ اوہناں دا ایہہ کم اوہناں لئی محشر وچ سرمایہ نجات ثابت ہووے۔
سرمایہ نجات ہے اللہ نبیؐ کی بات
داصل ایک بات ہے اللہ نبیؐ کی بات
اے جانؔ جب بھی سوچا یہ کہنا پڑا مجھے
ہر مرکزِ صفات ہے اللہ نبیؐ کی بات
٭٭٭٭٭