بلوچستان دے الحاق نوں متنازعہ بنان دیاں کوششاں

اشرف شریف

بلوچستان وچ مسلح کاروائیاں دے نال نال فکری تے تریخی حقائق نوں مدھ کے نویں نسل دے سامنے پیش کیتا جا رہیا اے۔ حکومتاں لوکاں دیاں مڈھلی محرومیاں دور نہیں کر سکیاں ایس لئی حقائق مروڑن والے بے خوف نیں‘ حالیہ دیہاڑیاں بہت سارے لوکاں نوں یوم پاکستان تے اعزازات نال نوازیا گیا۔ اک وی سائنسدان‘ زرعی ماہر تے قوم دا دفاع کرن والا تریخ دان نہیں۔ ایسے غفلت دا نتیجہ اے کہ بھارت کشمیر دے الحاق ورگا کیس بنان لئی بلوچستان دے الحاق تے اعتراض کرن والیاں دی حوصلہ افزائی کر رہیا اے۔ پچھلے ورھے خان آف قلات ہون دا دعویٰ کرن والے میر سلیمان دائود جان نے اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نوں اک خط لکھیا۔ اوہناں نے دعویٰ کیتا کہ ہندوستان دی ونڈ مگروں پاکستان نے ریاست قلات نوں اپنا حصہ بنا لیا۔ ایہ حقائق دے منافی اے تے علیحدگی پسنداں دی مایوس کن کوشش۔ پاکستان 14 اگست 1947ء نوں معرض وجود وچ آیا پر قلات دا الحاق مارچ 1948ء تک نہیں ہویا تے ایہدے پچھے اک مکمل کہانی اے۔ لسبیلہ تے خاران سنے سارے علاقیاں دے نواب حضرات نے کلیدی کردار ادا کیتا۔ خان آف قلات نے اوہناں دے بعد پاکستان نال الحاق دا فیصلہ کیتا۔ لسبیلہ تے خاران دوہاں نوں ایس ویلے انگریزاں نے آزاد ریاست دے طور تے منیا سی۔ قدرتی طور تے قلات سنے بلوچستان پہلے دن توں پاکستان دا حصہ سی۔
1940ء وچ جدوں قرارداد پاکستان منظوری ہوئی تے قاضی عیسیٰ بلوچستان دی نمائندگی کر رہے سن۔ اوہناں نے ایس قرارداد دی بھرویں حمایت کیتی جنہے آخر قیام پاکستان دی راہ پدھری کیتی۔ تریخی طور تے ویکھیا جاوے تے پاکستان نوں ملن والا بلوچستان تن قسم دے علاقیاں تے مشتمل سی۔ سب توں پہلاں‘ ایس علاقے دی اک لمی پٹی سی جو بلوچستان نوں افغانستان تے شمال مغربی سرحدی صوبے (خیبرپختونخوا) توں وکھ کردی سی۔ ایہ دوویں علاقے براہ راست انگریزاں دے زیرانتظام سن تے ایس علاقے دا مقصد بلوچ قبائل نوں اوہناں دے گوانڈھیاں توں وکھ کرنا سی۔ دوجی گل ایہہ کہ کجھ ضلعے اجہے سن جہناں نوں خان آف قلات نے لیز تے دتا سی۔ اوس ویلے دے چیف کمشنر دے کول ایہناں لیز تے دتے گئے ضلعیاں تے براہ راست اپنے زیرانتظام پٹی دا کنٹرول سی۔ تریجا اوہ علاقہ سی جہدے تے سرداراں دا کنٹرول سی‘ ایہناں سرداراں دا انگریز حکومت دے نال معاہدہ سی۔ اوہ داخلی طور تے آاد سن پر اوہناں دے بیرونی تعلقات حکومت ہند دے زیرکنٹرول سن۔ بلوچستان دی شمولیت دے معاملے تے پاکستان دی وزارت خارجہ نے 17 مارچ 1948ء نوں لندن نوں اک ٹیلی گرام گھلیا‘ ایس ٹیلی گرام وچ کہیا گیا کہ پاکستان نے خاران‘ لسبیلہ تے مکران دے الحاق نوں قبول کر لیا اے کیوں جے اوہناں نے ایہدے لئی درخواست دتی سی۔ایس الحاق نال قلات دا حجم ڈیڑھ توں زیادہ گھٹ گیا جد کہ ایہ ریاست ساحل توں مکمل طور تے کٹ گئی۔نتیجے وچ قلات وکھرا تے لینڈ لاک ہو کے رہ گیا۔
27 مارچ دی رات آل انڈیا ریڈیو ولوں اک اعلان کیتا گیا کہ ہندوستانی یونین نے ریاست قلات دی بھارت نال الحاق نوں قبول کرن دی درخواست نوں رد کر دتا اے تے ایہ درخواست کوئی دو مہینے پہلاں کیتی گئی سی۔ خان آف قلات نے مزاحمت دی کاروائیاں شروع کر دتیاں۔ الحاق توں پہلاں اوہ مسلح پیروکاراں دے اک گروپ دے نال افغانستان نس گیا سی۔ سکیورٹی اداریاں نے ایس گروہ تے اوہدے پیروکاراں دی اکثریت گرفتار کر لئی۔ شرپسند تے ریاست مخالف عناصر ولوں بلوچستان دے حوالے نال بے بنیاد پراپیگنڈا تریخ مدھن دی نکام کوشش اے۔ خان آف قلات احمدیار خان نے 27 مارچ 1948ء نوں انسٹرومنٹ آف ایکسیشن تے دستخط کر کے جدوں 31مارچ 1948ء نوں پیش کیتا تے صوبے دا شاہی جرگہ تے کوئٹہ بلدیہ دے غیرسرکاری اراکین پہلے ای 29 جون 1947ء نوں پاکستان وچ شامل ہون تے راضی ہو چکے سن۔ بلوچستان الحاق دے معاملے تے غلط فہمی پیدا کرن پاروں حساس ہوندا گیا ایس طرح ریاست وی بلوچستان دے بارے حساس ہو گئی۔ بلوچستان وچ ریاست اجہی سیاست دی حوصلہ افزائی کردی اے جہدے وچ ساری شناختاں دی نمائندگی ہووے۔ 18 ویں آئینی ترمیم توں بلوچستان نوں ملن والے حقوق تے وسیلیاں وچ وادھا کیتا گیا تے وفاقی تے صوبائی حکومتاں دے میگاپراجیکٹس بلوچستان دی سماجی تے معاشی ترقی وچ اہم کردار ادا کر رہے نیں۔
خان آف قلات احمد یار خان نے پاکستان دے نال الحاق اکثریتی آبادی دی خواہش نوں ویکھ کے کیتا سی۔ تریخ توں واقف لوک جان دے نیں کہ بلوچستان دے لوک پاکستان دا حصہ بنن دی خواہش رکھدے سن۔ پاکستان دے نال قلات دا الحاق بلوچ شناخت تے براہوی زبان دے تحفظ لئی بڑا ضروری سی۔ بلوچستان پاکستان دا جغرافیائی ای نہیں نظریاتی اثاثہ وی اے۔ ایہدے بارے غلط فہمیاں پیدا کرن دی ہر کوشش دا جواب آنا چاہیدا اے۔٭