اقبال مشکل وچ

امرجلیل

کجھ یاداں‘ کجھ گلاں‘ کجھ سانحے سانوں آخری ساہ تک یاد رہندے نیں۔ پچھلے کئی ہفتیاں توں جس دور دیاں گلاں تہاڈے نال شیئر کر رہیا واں اوہ دور کوشش دے باوجود بھلایا نہیں جا سکدا۔ ساڈے ایتھے بڑی ڈھٹائی نال تریخ نوں مدھیا جاندا اے۔ اج تک کوئی نہیں جان پایا کہ لیاقت علی خان نوں منظر توں ہٹان دے بعد آن والے ست اٹھ وزرائے اعظم کجھ دیہاڑیاں‘ کجھ ہفتیاں‘ کجھ مہینیاں دے بعد فارغ کیوں کر دتے جاندے سن؟ کراچی دے مالیاتی ادارے جس روڈ تے بنی ہوئی خوبصورت عمارتاں وچ کم کردے نیں اوس روڈ دا ناں میکلوڈ روڈ ہوندا سی۔ اک صاحب نوں دو مہینے دس دن لئی پاکستان دا وزیراعظم لایا گیا سی اوہناں نے دو مہینے دس دناں وچ اجہے کہڑے کارنامے کیتے کہ میکلوڈ روڈ دا ناں بدل کے آئی آئی چندریگر روڈ رکھ دتا گیا؟ کئی افروایشیائی ملکاں وچ کھلے عام تریخ دے پرخچے اڑا دتے جاندے نیں۔ ایس ہیبت ناک دھوکھا دہی وچ اسیں کسے توں گھٹ نہیں۔ آن والیاں نسلاں نوں نہیں دسیا جاندا کہ مشرقی پاکستان دے بنگلہ دیش بنن دی اصل وجوہات کیہ سن۔ سارا ملبہ اپنے دیرینہ دشمن تے پا کے‘ اوہناں ان گنت عقوبتاں دی پردہ پوشی کیتی جاندی اے جہناں دی وجہ نال مشرقی پاکستان نوں بنگلہ دیش بنن تے مجبور کیتا گیا سی۔
73 ورھے گزرن دے بعد اج تک کسے نوں پتہ نہیں چل سکیا کہ اوس بندے دا ناں تے عہدہ کیہ سی جہدے حکم تے بانی پاکستان قائداعظم محمد علی نوں پھٹیچر ایمبولینس وچ چڑھا کے ماڑی پور ایئربیس توں گورنر ہائوس ٹوریا گیا سی؟ ایمبولینس دا ڈرائیور کون سی؟ کہدی ہدایت تے عمل کردے ہوئے ڈرائیور نے گڈی وچ خرابی دا بانہ بنا کے ایمبولینس ماڑی پور روڈ تے بالکل مہاجر کیمپ دے سامنے روک دتی سی۔ طبی امداد تے کھان پین دی عدم فراہمی دی وجہ نال مہاجر غصے وچ سن۔ ایس سلسلے وچ تہانوں تصدیق کرن لئی کدھروں کجھ نہیں مل سکدا‘ کوئی وجہ تے ہے کہ ڈاکٹر مبارک علی ورگے محقق تے تریخ دان نوں دھک کے دور کر دتا جاندا اے۔ ڈھٹائی نال اپنی من پسند تریخ دے جھوٹ تے مبنی ورقے قلم بند کروائے جاندے نیں پر تسیں تخلیقی ادب نال چھیڑ چھاڑ نہیں کر سکدے۔ تسیں خوشونت سنگھ نوں ناولA Train to Pakistan لکھن توں روک نہیں سکدے۔ تسیں کرشن چندر دے ناول ’’غدار‘‘ توں اکھاں نہیں پھیر سکدے۔ ایس قسم دا ادب جھوٹی تریخ دے خلاف گواہی دیندا اے۔ 1950ء دے آخری پنج ورھے تے 1960 دے ابتدائی پنج ورھیاں دوران کفر‘ الحاد تے کمیونزم دا خاتمہ کرن دا دعویٰ لے کے اٹھن والے طبقے نے ادب تے آرٹ نوں جڑوں پٹن وچ کوئی کسر نہ چھڈی۔ نتیجہ انج نکلیا کہ اج پاکستان وچ خالصتاً ادب نال جڑا اک وی ماہوار رسالہ نہیں چھپدا۔ کاش کہ ایس استحصالی طبقے دے روح رواں اج زندہ ہوندے تے اپنی اکھاں نال ویکھدے کہ پاکستان دا سب توں عزیز تے ہمدرد دوست کمیونسٹ چین اے۔ ہاں‘ میں مننا واں کہ اوہناں نے ادب تے آرٹ تے اجہی کاری ضرب لائی سی کہ ہن پاکستان وچ اجیہا ادب تخلیق نہیں ہوندا‘ یاں تخلیق ہون نہیں دتا جاندا جہنوں پڑھ کے پڑھن والیاں دی سوچ دے زاویے بدل جان۔ بدمزہ تمہید لوڑ توں زیادہ لمی ہو گئی۔ بہتر اے کہ اسیں کراچی کینٹ ریلوے سٹیشن دے نیڑے دلربا ہوٹل ول پرتیے تے وچکار چھڈی ہوئی کہانی نال رشتہ جوڑیئے۔
لگدا سی سی آئی ڈی نے میرے یعنی لطیف پکوڑائی تے اقبال ملتانی دے دوالے دائرہ تنگ کر دتا سی۔ ہوٹل دے باہر غیرمعمولی قسم دے دو چار مشٹنڈیاں دی چہل پہل نے مینوں شک وچ پا دتا۔ مینو ںلگ رہیا سی کہ کالے رنگ دی ہونڈا یاں ٹیوٹا گڈی نیڑے کدھرے کھڑی ہووے گی تے مشٹنڈے سانوں گڈی وچ پا کے نامعلوم تھاں لے جا کے بدنام زمانہ تفتیش شروع کر دین گے۔ یاد رکھو کہ مشٹنڈے سانوں کالی گڈی وچ بٹھا کے نہیں لے جاندے۔ اوہ ساڈے تے بدبودار کالے کمبل پا کے گڈی وچ سٹ کے یاں پا کے لے جاندے نیں۔ میری سوچ دا سلسلہ اودوں ٹُٹیا جدوں صفا چٹ مشٹنڈے نے اقبال توں پچھیا‘ کنہے تہانوں دسیا اے کہ پاکستان وچ تلخ بہت ہیں بندہ مزدور کے اوقات؟ دوجے مشٹنڈے نے فوراً پچھیا‘ تے تسیں کہندے او کہ سرمایہ داراں دا سفینہ ڈب جاوے تاں جے پاکستان وچ صنعتاں دا بھٹھا بہہ جاوے؟ ایس توں پہلاں کہ اقبال ملتانی کجھ کہندا‘ صفا چٹ مشٹنڈے نے کرخت لہجے وچ کہیا ایس توں پہلاں وی تسیں کسان نوں بغاوت لئی بھڑکا چکے او۔ کیہ کہیا سی تسیں کہ کھیتاں نوںاگ لا دیو‘ خوشہ گندم کو جلا دو‘ تسیں مزدور تے کساناں نوں بغاوت تے بھڑکا رہے او۔
کھسیانی ہسی ہسن دی کوشش کردے ہوئے میں کہیا‘ سر ایہ اوہ والا اقبال نہیں ایہ اقبال ملتانی اے کراچی وچ ملتانی حلوہ ویچدا اے۔ دوہاں مشٹنڈیاں نے گھور کے میرے ول ویکھیا۔ موٹے مشٹنڈے نے مینوں جھڑکدے ہوئے چپھیا توں ایہدا چمچہ ایں؟ گھبرا کے میں کجھ کہن دی کوشش کیتی پر میں کجھ نہ کہہ سکیا۔ صفاچٹ مشٹنڈے نے کہیا توں چپ رہ عبداللطیف تینوں اسیں بلاسفیمی وچ پھڑاں گے توں ای لکھیا اے ناکہ بہشت اک بہلاوا اے تے دوزخ صرف دہشت اے توں تے گیا بچو‘ فیر موٹے مشٹنڈے نے اقبال نوں کہیا‘ توں کہیا اے کہ جو نقش کہن تم کو نظر آئے مٹا دو‘ توں تخریب کاری دی ترغیب دے رہیا ایں مسٹر اقبال تے پیران کلیسا کو کلیسا توں اٹھا دو‘ توں کیہ مراد اے تیری؟ اقبال ملتانی نے کہیا‘ بھائی ملتانی حلوہ بان دی ترکیب توں علاوہ مینوں کجھ نہیں آندا۔ دلربا ہوٹل دے باہر منتظر مشٹنڈے نوں صفاچٹ نے اشارا کیتا‘ دوچار مشٹنڈے دو کالے کمبل لے کے ہوٹل وچ داخل ہوئے۔٭