ملکی نظام وچ بہتری کیویں ممکن اے؟

پی ٹی آئی دی حکومت دے جان مگروں حزب اختلاف نال تعلق رکھن والی حکومت اقتدار وچ آئی تے شہباز شریف ملک دے 23ویں وزیراعظم بن گئے.

لکھت :فاروق ندیم

پچھلاں دناں وطن عزیز جہڑے نشیب و فراز توں دوچار رہیا اوہ اپنی جگہ تریخ دا حصہ اے۔ پی ٹی آئی دی حکومت دے جان مگروں حزب اختلاف نال تعلق رکھن والی حکومت اقتدار وچ آئی تے شہباز شریف ملک دے 23ویں وزیراعظم بن گئے۔استحصال توں پاک معاشی نظام لئی قائداعظم تے علامہ اقبال دے تصورات تے نظریات اتے عمل کیتا جاوے گڈ گورننس لئی لازم اے کہ سرکاری ملازماں نوں صرف میرٹ اتے تعینات کیتا جاوے‘ غیر معمولی قومی اخراجات گھٹ کرن لئی حکومت دا سائز گھٹ کیتا جاوے۔
ویکھنا ایہہ ہے کہ عمران خان دے جان مگروں ہن ملک دی سیاسی تے اقتصادی صورتحال کیہ ہووے گی؟ درحقیقت پی ٹی آئی نال عوام دی جہڑی حقیقی توقعات سن اوہ پوری نہیں ہو سکیاں تے ملک بے شمار مسئلیاں نال دوچار رہیا۔ پچھلے وزیراعظم عمران خان نوں اپنی ناقص پالیسیاں دے کارن وزارت عظمیٰ توں ہتھ دھونا پئے۔ ایہہ حقیقت اے کہ ایس ویلے پاکستان دا معاشی نظام مکمل طور تے نکام ہو چکیا اے۔ ایہدے نتیجے وچ مافیاز تے اجارہ دار پیدا ہوئے نیں۔ امیر تے غریب دے درمیان فرق دن بدن ودھدا جا رہیا اے۔ قرضے تشویش ناک حد تک ودھ چکے نیں۔ کرپشن اگلے پچھلے ریکارڈتوڑ رہی اے۔ ایس ویلے صورتحال ایہہ اے کہ غریب عوام ٹیکس دیندے نیں تے اشرافیہ ٹیکساں نال عیش و عشرت دی زندگی بسر کردی اے جد کہ عوام نوں اوہناں دے بنیادی حقوق توں محروم کردتا گیا اے۔ معاشی نظام نوں استحصال توں پاک سماجی انصاف دے اصولاں دے مطابق تشکیل دین لئی حضرت قائداعظم تے علامہ اقبال دے تصورات تے نظریات دے مطابق مرتب کیتا جاوے تے ٹریکل ڈائون دی بجائے باٹم اپ دی معاشی پالیسی تشکیل دتی جاوے۔ زرعی اصلاحات کر کے زرعی اراضی دی حد فی خاندان 50ایکڑ مقرر کیتی جاوے۔
زرعی آمدن اتے ٹیکس نافذ کیتا جاوے جہدا وعدہ قائداعظم نے 1946 دے انتخابی منشور وچ کیتا سی۔ پاکستان دی زرعی اراضی نوں بچان لئی اک خاندان لئی اک کینال توں ودھ گھر تعمیر کرن دی اجازت نہ دتی جاوے تے فلیٹ سسٹم نوں ترجیح دتی جاوے۔ زراعت تے صنعت اتے خصوصی توجہ دتی جاوے تاں جے پاکستان نوں صارفین دی منڈی دے بجائے پیداوار والا ملک بنایا جا سکے۔ پنڈاں دی ترقی اتے خصوصی توجہ دتی جاوے تاں جے شہراں اتے آبادی دا بوجھ گھٹ کیتا جا سکے۔ شہری جائیداد تے اثاثیاں دی حد وی مقرر کیتی جاوے تاں جے آئین دے مطابق دولت دے ارتکاز نوں ختم کیتا جا سکے۔ مافیاز دی اجارہ داریاں نوں ختم کرن لئی مکسڈ اکانومی دے اصول اتے عمل کیتا جاوے۔ حکومتی تحویل وچ کارپوریشناں تے صنعتاں نوں چلان لئی تربیت یافتہ نوجوان کیڈر تیار کیتا جاوے۔
اِن ڈائریکٹ ٹیکساں نوں ختم کر ڈائریکٹ ٹیکساں وچ وادھا کیتا جاوے۔ پاکستان دے سارے امیراں نوں ٹیکس نیٹ وچ لیایا جاوے۔ ٹیکس دا نظام سادہ بنایا جاوے۔ سیلز ٹیکس تے انکم ٹیکس دی شرح گھٹ کیتی جاوے۔ سیلف اسیسمینٹ سکیم دا آغاز کیتا جاوے تاں جے لوک رضاکارانہ طور تے ٹیکس جمع کران۔ ایف بی آر دی مداخلت گھٹ توں گھٹ کیتی جاوے۔ کساناں‘ زنانیاں تے بالاں نال جبری مشقت دا سلسلہ ختم کر دتا جاوے۔ عوام نوں ٹرانسپورٹ دی بہترین تے آرام دہ سہولتاں فراہم کیتیاں جان۔ آئین وچ ترمیم کر کے پاکستان دے سارے شہریاں نوں بنیادی سہولتاں فراہم کرن لئی بہترین سوشل سکیورٹی نظام ترتیب دتا جاوے۔ ہر بے گھر خاندان نوں پنج مرلے دا پلاٹ آسان قسطاں اتے دتا جاوے تے بلاسود قرضہ فراہم کیتا جاوے۔ ہر بیروزگار نوجوان نوں اوس ویلے تک بے روزگاری الائونس دتا جاوے جدوں تک اوہنوں روزگار نہ مل جاوے۔
معاشی ابتری نے مہنگائی نوں آسمان اتے پہنچا دتا اے۔ آبادی وچ وادھا‘ زرعی تے صنعتی پیداوار وچ کمی‘ حکومتی اخراجات‘ مڈل مین دا کردار‘ پٹرول‘ بجلی‘ گیس اتے غیر معمولی ٹیکس‘ بیڈ گورننس‘ حکومت دا غیر معمولی سائز‘ ذخیرہ اندوزی تے ناجائز منافع خوری مہنگائی دی وڈی وجوہات نیں جنہاں نوں کنٹرول کر کے مہنگائی گھٹ کیتی جا سکدی اے۔ دوائیاں دی ہو شربا قیمتاں وچ کمی لیان لئی لازم اے کہ جنرک سکیم دا نفاذ کیتا جاوے۔
دوجے پاسے میں اپنی ساری عمر ویکھیا اے کہ بیورو کریسی دے ٹھاٹ باٹھ ہمیشہ عروج تے رہے۔ حضرت قائداعظم دے تصورات دے مطابق بیورو کریسی نوں حکام نہیں بلکہ عوام دا خادم بنایا جاوے۔وی آئی پی کلچر ختم کردتا جاوے۔ سرکاری ملازماں نوں وڈے گھر تے کاراں دین دے بجائے اوہناں نوں رینٹ تے ٹرانسپورٹ الائونس دتا جاوے۔ کوئی سرکاری افسر سرکاری فائل اک ہفتے توں ودھ اپنے کول نہ رکھ سکے۔ ہر محکمے دا انچارج افسر مہینے وچ اک واری عوام دے مسئلیاں نوں سنے تے حل کرن لئی کھلی کچہری لاوے۔ پاکستان دے سارے بنیادی مسئلیاں دا تعلق گورننس نال اے۔ گڈ گورننس لئی لازم اے کہ سرکاری ملازماں نوں میرٹ تے صرف میرٹ اتے تعینات کیتا جاوے۔ غیر معمولی قومی اخراجات گھٹ کرن لئی حکومت دا سائز گھٹ کیتا جاوے۔ کسے سرکاری افسر‘ سینٹ‘ اسمبلیاں دے ارکان‘ وزیراعظم تے صدر سنے کسے نوں وی ٹیکس دی چھوٹ تے بجلی‘ گیس‘ پٹرول تے ٹیلیفون دی مفت سہولت نہ دتی جاوے۔
پلس دا وی اللہ ای حافظ رہیا۔ پلس وچ سیاسی مداخلت ختم کردتی جاوے تے بھرتیاں شفاف طریقے نال میرٹ اتے کیتیاں جان۔ پلس نوں آزاد تے خودمختار بنایا جاوے۔ لا اینڈ جسٹس کمیشن دی پولس سفارشات نوں نافذ کیتا جاوے جنہاں نوں چیف جسٹس آف پاکستان تے سرونگ ریٹائرڈ پلس افسراں نے اتفاق رائے نال منظور کیتا ہویا اے تے حکومتاں سیاسی مصلحتاں دی بنا تے ایہنوں نافذ کرن توں گریزاں نیں۔ تھانہ کلچر نوں تبدیل کرن دی گلاں بہت ہوئیاں مگر حقیقی طور تے کجھ نہ ہویا۔ تھانیاں نوں سیاسی مداخلت دے بغیر آئین و قانون دے مطابق چلان لئی متعلقہ تھانہ دے غیر جانبدار‘ اہل تے نیک نام افراد اتے مشتمل مانیٹرنگ کمیٹی تشکیل دتی جاوے۔آئین تے قنون دی حکمرانی کسے وی ملک دی ترقی وچ ریڑھ دی ہڈی دی حیثیت رکھدی اے۔ آئین تے قنون دی حکمرانی نوں یقینی بنایا جاوے۔ پاکستان دے سارے شہری بلاتفریق بلاامتیاز قنون دے سامنے جوابدہ ہون جہڑا وی قنون شکنی دا مرتکب ہووے اوہ سزا بھگتے۔ اوہناں دے علاوہ میری دوجی کجھ ہور تجویزاں وی نیں۔
یکساں تعلیمی نصاب
پاکستان وچ قومی یکجہتی تے ہم آہنگی پیدا کرن لئی یکساں تعلیمی نصاب رائج کیتا جاوے۔
قومی زبان اردو
پاکستان دے آئین تے سپریم کورٹ دے فیصلے دے مطابق قومی زبان اردو نوں تعلیم دا ذریعہ بنایا جاوے۔ ایہنوں سرکاری دفتراں تے عدالتاں وچ نافذ کیتا جاوے تے مقابلے دے امتحان اردو وچ وی لیتے جان البتہ انگریزی نوں لازمی مضمون دے طور تے پڑھایا جاوے۔
مفت لازمی معیاری تعلیم
قائداعظم دے فرمان تے پاکستان دے آئین دے مطابق ہر بچے نوں مفت لازمی معیاری تعلیم دتی جاوے‘ تعلیم و تربیت تے ہنرمندی نوں ہنگامی ترجیح بنایا جاوے۔
آزاد غیر جانبدار خود مختار نیب
شفاف یکساں تے بلاامتیاز احتساب لئی آزاد غیر جانبدار تے خودمختار نیب تشکیل دتا جاوے جہنوں سیاستداناں تے بیوروکریٹس سنے ہر طاقتور دا احتساب کرن دا اختیار حاصل ہووے۔ کرپشن کرن والے نوں سزائے موت دتی جاوے۔
آبادی وچ وادھا
پاکستان وچ آبادی تشویشناک حد تک ودھ رہی اے۔ آبادی وچ وادھے نوں روکن لئی بنگلہ دیش دے ماڈل اتے عمل کیتا جاوے۔
فرقہ واریت شدت پسندی
فرقہ واریت تے شدت پسندی دے خاتمے لئی تحمل‘ برداشت ‘ رواداری تے مذہبی ہم آہنگی دے بارے وچ قرآن دی بنیادی سماجی تعلیمات تے اللہ دے رسولؐ دی تعلیمات نوں یکساں نصاب داحصہ بنایا جاوے‘ فرقہ واریت تے شدت پسندی وچ ملوث ہون والے بندیاں نوں سخت سزاواں دتیاں جان۔
عوامی آئینی ترمیم
عوام دے بنیادی حقوق نوں ہمیشہ توں مشروط تے پابند رکھیا گیا اے۔ آئین دا آرٹیکل نمبر38شہریاں نوں روٹی روزگار‘ رہائش تے تعلیم و صحت دی ضمانت دیندا اے جد کہ آئین دا آرٹیکل نمبر30 تے آرٹیکل 29 ایہناںبنیادی حقوق دی فراہمی وچ رکاوٹ نیں۔ پاکستان دا مروجہ آئین 1973 وچ نافذ ہویا سی جہدے وچ 25آئینی ترامیم کیتی جا چکیاں نیں۔ اکثر ترامیم دا تعلق اقتدار تے اختیارات نال اے۔ پاکستان دے قومی مفاد تے سلامتی دا تقاضا اے کہ اک آئینی ترمیم عوام دے بنیادی حقوق نوں یقینی بنان لئی وی کیتی جاوے جنہاں نوں اج تک پابند رکھیا گیا اے۔ آرٹیکل نمبر32بلدیاتی اداریاں دے فروغ دے بارے اے۔ آرٹیکل نمبر33علاقائی‘ نسلی‘ قبائلی ‘ فرقہ وارانہ تے صوبائی تعصبات دے خاتمے بارے اے۔
آرٹیکل نمبر34زنایاں دی مساوی ترقی دے متعلق اے۔ آرٹیکل نمبر36 اقلیتاں دے حقوق تے مفادات دے تحفظ تے حکومتاں وچ نمائندگی دین بارے وچ اے۔ آرٹیکل نمبر37 سماجی انصاف دے فروغ‘ ناخواندگی دے خاتمے‘ پسماندہ علاقیاں دی ترقی‘ ٹیکنیکل تعلیم اتے خصوصی توجہ‘ فوری تے سستے انصاف نوں یقینی بنان حکومت دی مرکزی نوں ختم کر کے اختیارات نوں تقسیم کرن دے بارے وچ اے۔ آرٹیکل نمبر38 عوام دی معاشی تے معاشرتی فلاح و بہبود دے بارے وچ اے۔ ایہدے وچ درج اے کہ عام بندے دی زندگی دے معیار نوں بلند کیتا جاوے گا۔ وسائل تے پیداوار نوں کجھ ہتھاں وچ جمع ہون توں روکیا جاوے گا۔زمیندار‘ مزارع مزدور تے سرمایہ دار دے درمیان حقوق نوں منصفانہ بنایا جاوے گا۔ بلا لحاظ جنس مذہب نسل عوام دی فلاح و بہبود دی کوشش کیتی جاوے گی۔ ایہناں سارے شہریاں نوں جہڑے کمزوری‘ بیماری یا بے روزگاری دے باعث اپنی روزی نہ کما سکدے ہون اوہناں نوں ضروریات زندگی یعنی خوراک‘ لباس‘ رہائش‘ تعلیم تے طبی امداد مہیا کیتی جاوے گی۔ سرکاری ملازماں دی آمدنی وچ عدم مساوات نوں ختم کیتا جاوے گا۔ سود نوں ختم کر دتا جاوے۔
پاکستان دے آئین دے آرٹیکل نمبر29دے مطابق حکومت مالی وسائل دا بہانہ کر کے عوام دے بنیادی حقوق توں بری الذمہ ہو سکدی اے۔ آئین دے آرٹیکل نمبر30وچ عدالتاں دے اختیار نوں محدود کردتا گیا اے تے کوئی شہری اپنے ایہناں بنیادی حقوق لئی عدالت دا بوہا نہیں کھڑکا سکدا۔ آئین دے آرٹیکل نمبر29 تے نمبر30نوں آئین توں حذف کر کے شہریاں دے بنیادی حقوق اتے پابندی ختم کیتی جاوے۔ آئین دا آرٹیکل نمبر3 استحصال دی ہر صورت دے خاتمے تے ہر اک کولوں اوہناں دی اہلیت دے مطابق کم لین تے کم دے مطابق معاوضہ دین دے بارے وچ اے۔ ایہدے تے اج تک عمل نہیں کیتا گیا۔ ایس آرٹیکل اتے عملدرآمد لئی حکومتاں نوں پابند بنایا جاوے‘ جہڑا استحصال تے کرپشن کرے اوہنوں سزائے موت دتی جاوے۔ جہڑی اتھارٹی بدنیتی نال ایس آرٹیکل اتے عمل نہ کرے اوہنوں آرٹیکل نمبر6 دے تحت لیایا جاوے۔
قومی مالیاتی کمیشن وانگوں صوبائی مالیاتی کمیشن آئین وچ شامل کیتا جاوے تاں جے مقامی حکومتاں نوں مالی ‘ سیاسی تے انتظامی طور تے بااختیار بنایا جا سکے۔ قومی تے صوبائی اسمبلیاں دی مدت چار سال کیتی جاوے۔بلدیاتی انتخابات قومی تے صوبائی اسمبلیاں دے انتخابات دے نال کرائے جان۔ آئین دے آرٹیکل نمبر62 تے 63 دے مطابق سینیٹ قومی تے صوبائی اسمبلیاں دے امیدواراں دی اہلیت‘ دیانت تے شہرت جانچن لئی آزاد تے بااختیار کمیشن آئین وچ شامل کیتا جاوے جہڑا سکروٹنی دے فرائض انجام دیوے ۔ جہڑا حکمران یا اتھارٹی بدنیتی نال آئین دے کسے آرٹیکل نوں معطل کرے یا التوا وچ رکھے اوہدے اتے آرٹیکل نمبر6دا نفاذ کیتا جاوے۔ آئین وچ ترمیم کر کے سیاسی جماعتاں نوں یونین کونسل توں مرکز تک پارٹی عہدیاں دا انتخاب صاف تے شفاف طور تے کران دا پابند کیتا جاوے۔ جماعتی انتخابات میڈیا دے سامنے الیکشن کمیشن دی نگرانی وچ کرائے جان۔
مروجہ پارلیمانی نظام نوں حقیقی معنیاں وچ پیپلز پارلیمانی نظام بنان لئی آئین وچ ترمیم کر کے وزیراعظم دا انتخاب براہ راست کرایا جاوے جہڑاعوام نوں جوابدہ ہووے تے اہلیت تے دیانت دی بنیاد اتے 20بندیاں اتے مشتمل کابینہ بنان دا اختیار رکھدا ہووے۔ دو سال مگروں جے پارلیمنٹ دی دوتہائی اکثریت وزیراعظم نوں عوام کولوں اعتماد دا ووٹ لین دی قرارداد منظور کرے تے وزیراعظم آئینی ریفرنڈم کرائے۔ وزیراعظم جے عوام کولوں اعتماد دا ووٹ نہ لے سکے تے مڈٹرم انتخابات کروائے جان۔