کسے پاتر دی اُڈیک وچ

بلیجیت سنگھ

تاں ایہہ وی نویں کرائے دار سن۔
نویں کرائے دار دس دِناں بعد پُرانے لگن لگدے۔ دوچار مہینے بعد کسے دی بدلی ہو جاندی… ہور کِتے نواں کم مِل جاندا… اگلاّ ٹِنڈ پُھوہڑی چُک کے پتہ وی نہ لگدا کدوں پوڑیاں اُتر جاندا… ساڈے نال دے ٹُو رُوم سیٹ وِچ دوسرے مہینے نواں کرائے دار آ ٹپکدا… جس دا پتہ سانوں کوٹھی دے متھّے تے لٹکدے ٹو لِٹ دے بورڈ توں لگدا۔ اسیں اِس کوٹھی دے ٹاپ فلور وِچ کھبے پاسے والے ٹُو رُوم سیٹ چ آئے ساں… ایہہسجّے پاسے آئے تاں اسیں ایہناں بارے دِن رات کنسوآں لیندے۔ تھوڑی جیہی دُوری توں سانوں جو وی دِسدا اسیں صبح شام اُس دا حساب رکھدے تِنّ سال اکٹھے رہے…انت اسیں ہی تِنّ سال ہیپی نیو ایئر… میری کرسمس کردے اپنا سامان چُک کے بھردے من پوڑِیاں اُتر آئے…تے… ٹُو لِٹ دا بورڈ پھیر لٹک گیا…
اُس رات جدوں ایہہ آئے تاں میں جاگو میٹی چ سی… باہر دوویں کمریاں دے وِچکار گِردے سامان دی آواز نے مینوں جگا دِتا۔ نہ پتہ میں اُٹھ کے کیہ بولیا… پتہ نہیں گالھ ہی کڈھ دِتی… میری گھروالی نے مینوں چُپ کراؤندیاں کیہا کہ کوئی نویں کرائے دار آ گئے اے… ڈیڈی کیچلڑکی دی آواز سی۔ پھیر پوڑیاں وِچ اُپر نُوں دگڑ دگڑ کردے چڑھدے تے ہیٹھاں نُوں اُتردے بُوٹاں دی آواز… اُپر نُوں آندیاں، ہیٹھاں نُوں جاندیاں زور لاندیاں بھاریاں ہونکدِیاں آوازاں…
او ہ یس مائی ڈیئر ، جدوں پِھر کِسے بزرگ دی آواز نال سبھ دی پیڑچال ہیٹھاں نُوں چلی گئی تاں میں جالی دی کُنڈی کھول کے باہر نِکل آیا۔ ماں باپ تے دو جوان کُڑیاں سن…انگریز سن جاں اینگلو انڈین؟ ہیٹھاں نُوں جھجکدیاں دیکھیا تاں دوویں کُڑیاں… پیٹاں ٹی شرٹاں چ پھسیاں، ہنبھیاں سامان نال لٹا پینگھ ہوندیاں تُوسے ہوئے بیگ اُپر نُوں دُھوئی آؤندیاں دِسیاں کون نیں… مالک مکان کیہڑا کسے نُوں دَسدے پُچھدے نیں کہ ہُن کون نواں کرائے دار آئے گا۔ اوہ اپنے نفعے نقصان دا جوڑ گھٹاؤ کری جاندے نیں… چھڈّو پرانہہ… آپاں کیہ لینا… اسیں سوں گئے…
ایہناں توں پہلاں پرائیویٹ نوکری کردے اکلے مُنڈے نے ایویں ہی دگڑ دگڑ کردے ویہہ دن پریشان کری رکھیا۔ پھیر چھ مہینے یو پی دے بھئیاں نال بجلی دے سانجھے میٹر دے بل دا رولا پیندا رہیا۔ کئیاں دا اسیں مُونہہ وی نہ دیکھیا…
ہولی ہولی چار کُو دِناں بعد ایہناں دِیاں گلاّں ساڈے گھر وِچ آؤن جان لگیاں… رات دے سمیں جس دن اوہناں نے شفٹ کیتا، سامان توں علاوہ مدر فادر تے دو دِھیاں ہی نظر آئیاں… مُنڈا نال نہیں سی آیا…
پر ایہہ کون سن؟؟
سکاٹ لینڈ دے انگریز۔ فریزر… ز…!!
مسٹر گریگری الیکس فریزر عرف جیک اِس تُردے پِھردے گھر دا مالک… مسز کرسٹی وان فریزر عرف للی… عرف مائی روز… وڈی دھی جیسیکا…چھوٹی ریان… بیٹا بروڈی جو پہلے دن نہ جانیے کیوں غیر حاضر سی۔ کدے دو، کدے تِنّ… تے کدے چار جنے اپنے گھر دے باہر عجیب جیہیاں کُرسیاں تے بیٹھے انگریزی ہندی رلی بھاشا چ گھسر پُھسر کردے ہوندے کیہڑا گھر سی اوہناں دا… پنج جنیاں دا اوہی گھر سی… پنج کونا۔ پنجاں وچالے بنی اِک پنج بھجی ڈایاگرام تنی رہندی… کدے کوئی کونا کھچّ کے پرے چلیا جاندا کدے کوئی بھاویں کرائے دے گھر دیاں دیواراں، دروازے تے کھڑکیاں ٹاپ فلور تے گُنیئے وِچ پھسیاں کھڑیاں رہندیاں۔
1957ء دی غدر لہر توںبعد، ہندوستان دی انگریز حکومت نے سکاٹ لینڈ دی اِک کمپنی نُوں بھارت وچّ ریلوے لائن وچھاؤن دا ٹھیکہ دے دِتا۔ جیک دا دادا سکاٹ لینڈ توں انجینئرنگ دی پڑھائی کرکے اپنا کرسانی ٹبر تیاگ کے، سمندری جہاز چ بہہ کے انڈیا آ گیا۔ اوہ نیپال دے بارڈر نیڑے ایسٹ انڈین ریلوے کمپنی وچّ انجینئر بھرتی ہو گیا۔ جیک دے دادے نے اِک نہایت خوبصورت نیپالن لڑکی نال ویاہ کرا لیا۔ سکاٹ لینڈ دا اوریجنل انگریز… تے انگریز دے نطفے توں نپالن دے جمی اولاد… جیک دا باپ وی انڈین ریلوے وِچ بوآئلر انجینئر سی۔ ہندوستان نُوں آزادی مِلن توں بعد بُہتے… لگ بھگ سارے انگریز انگلینڈ واپس مُڑ گئے۔ ایہہ ٹبر لمّے سمیں توں ہندوستان وِچ ہی رہ رہیا سی… سنتالی توں بعد وی رہی گیا… سکاٹ لینڈ وِسر گیا… فریزر فیملی نے انڈیا نہیں چھڈیا۔ جیک دسدا مائی فادر سیڈ آئی وونٹ لِیو انڈیا۔ وائی؟ سیڈ آئی وِل رادر ڈائی ان انڈیا۔
کِنّے ہی ہور لوک اکلے، دو دو، چار چار میرے جیون وچّ وڑے۔ اوہ سبھ باہر وی نِکل گئے۔ کئیاں نے آؤن لگے تکلیف دِتی۔ کئیاں نے جاندے وقت۔ پر ایہناں نے آؤن ویلے اک ڈراؤنی جیہی بھاونا نال حیران کیتا… تے جاندے ایہہ ہے ای نہیں۔ کِتے ایہہ تاں نہیں کہ ایہہ پنجو بندے حاکم انگریز قوم دی جنس سن… جیہناں نے ہندوستان دے ایڈے وڈّے خطے تے دو سو سال راج کیتا۔ عجیب لگدا اے کہ میں اُنج ہی اوہناں دے جیون وِچ اُلجھ گیا تے اوہ میری… ساڈی زندگی چ شامل ہو گئے… تے ہُن بُھلدے نہیں واپس نہیں جاندے۔ میں اوہناں دی حاضری وِچ ہمیشہ اپنیاں نفسیاتی اُلجھناں بارے گتھم گتھا ہویا رہندا…

لِلی اپنے پتی نُوں اِنج بوڈھا بولدی جیویں اُس دی کوئی تِل بھر وی حیثیت نہ ہووے…ہی اولڈ مین… بوڈھا… جو عمر وچّ للی توں سولاں سال وڈُا سی۔ جیک کدے مایوس ہویا کسے گجھے مطلب لئی للی موہرے کوئی پرارتھنا جیہی کردا…للی یو آر مائی بیوٹی فُل روز، ہی …مائی ڈیئر ٹیک یوئر ڈرنک… للی اپنا گلاس پولا جیہا پھڑ کے بُلھاں نُوں لاوندی، سِپ کردی۔ گلاس پھڑن توں لے کے چھڈن تک کوئی سماں نہیں سی لاوندی ہوندی۔ انگلینڈ توں لِلی دی بھین جیولی نے اُس نُوں کپڑے بھیجے تاں لِلی کہندی، اگر یہ بوڈھا میرے کو ایسا کپڑا، ڈریس میں دیکھ لے گا… تو رات میں میرے کو چھوڑے گا نہیں…
جیک اپنے آپ نُوں شہر دے سبھ توں وڈے سیکرڈ ہرٹ کونوینٹ سکول وِچ ٹیچر لگیا دِسدا سی۔ شروع چ ٹیچر ہی سی، پر جدوں سٹھّ سال پار کر گیا تاں سکول دی مینیجنگ کمیٹی نے اس نُوں ریٹائر نہیں کیتا۔ کیئر ٹیکر لا دِتا۔ سکول وچّ جو کم کسے نُوں نہ دِتے ہوندے اوہ جیک دے ذمے ہوندے… تے… اوہ چووی گھنٹے ستے دن… ٹونٹی فار سیون سائیکل تے چڑھیا رہندا۔ ایہی سائیکل اُس دی تندرستی دا راز سی کہ اُس نے کدے پیراسٹامول دی گولی وی نہیں سی کھاہدی۔ اوہ سویرے کدے نہیں سی نہاؤندا۔ کپڑیاں تے سینٹ چھڑک کے سکول نُوں چلیا جاندا۔ ہاڑ ساؤن… پوہ ماگھ… روز رات نُوں سون توں پہلاں گرم پانی نال نہاؤندا۔ اپنے کپڑے آپ دھوندا۔ اُس دے گندے کپڑے کوئی چمٹے نال وی نہ چکدا۔ سارا دن بالٹی دے پانی چ ڈبے رہندے…
لِلی شروع چ ساڈے نال کدے گھٹ ہی کُھل کے بولدی۔ کدے للی میری، میری گھروالی دی شکایت کوٹھی دے مالک کول کر آؤندی کہ اسیں ساریاں سانجھیاں تاراں دھوتے کپڑے ٹنگ کے بھر دتیاں… کیا ہمارا کوئی حق نہیں… جاں اِکو سانجھی ٹوائلیٹ وِچ اٹھ نُوں بندیاں دا گھمسان مچ جاندا… جس نُوں سُکھالا کرن لئی میں، میری بیوی چار وجے تڑکے جاگ پیندے… میں اِک وار ہور ٹوائلیٹ آپ صاف کر دیندا… ایہہ اوہناں سمیاں دی گل اے جدوں مینوں میرے رشتے داراں نے موہ نال یورپ توں مٹرولا دا موبائل فون بھیج دِتا سی۔ اودوں ساڈے ایریئے چ موبائل سیوا اجے آئی نہیں سی… تاں میں ٹیلی فون لوا لیا… تے ایہہ کُڑیاں مینوں بھئیا کہہ کے تے میرے گھروالی نُوں دِیدی کہہ کے فون نُوں ہتھ پا لیندیاں…بھئیا میں ایک فون کر لوں پتہ نہیں کہناں نُوں… کِنے ہی فون کردیاں رہندیاں… کِنے ای نمبر دوواں نُوں زبانی یاد سن یا ہتھاں تے نمبر لکھی آ دھمکدیاں مینوں کھجھ جیہی چڑھا دیندیاں۔
پھیر سپائیس دا سِم کارڈ وِکن لگیا۔ دُوریاں مُکیاں۔ ماحول کِتے سُکھالا ہویا۔ اسیں انگریزاں دی رسوئی چ رِجھیاں سبزیاں کھان… تے اپنیاں وٹاؤن لگ پئے…
گھر دی رسوئی دا سارا خرچہ جیک آپ چُکدا۔ انڈے بریڈ بٹر چکن مٹن: ریان ارے کیا کر رہی ہو؟
کیا بتاؤں دِیدی، وہی کچن وہی چکن۔
بریک فاسٹ چ وی مرغا… جیک لیاوے جتھوں مرضی… گھر، رسوئی چلاوے۔ کدے سانجھی بالکونی چ ہتھ چ پھڑیا وِسکی دا پیگ گھماؤندا پُھٹ پیندا…نو سیونگ… جتنا کمایا سب اُڑا دیا۔ سب بچوں کو کھلا دیا۔ نو پی ایف۔ نو بیلنس ان بینک اکاؤنٹ!! نتھنگ… انجوآئے ایوری بٹ آف اے سیکنڈ… ایز پر یوئر کونشسنیس… چوائس۔ اوہ اپنے گھر دے ہون، کرن والے سارے کم…تے اوہناں نُوں کرنا وی جاندا سی۔ کئی قسم دے مستریاں دا مجسما… پورے سند کول… ڈرِل مشین لے کے باتھ روم، رسوئی جاں بیڈ روماں دے اندر، باہر لگیا…گھررر … گھرر کردا ہوندا…
جیک ٹُو رُوم سیٹ دا ادّھا کرایہ دیندا… ادّھا بچّے… للی جو کماؤندی اپنے بینک چ زندہ لائی رکھدی۔ اک پنجی نہ خرچدی… لِلی سرداراں دے کسے یورپین سینٹ دے ناں تے چلا ئے دیسی کونوینٹ سکول وِچ چھیویں ستویں کلاس دے چھوٹے بچیّاں نُوں انگلش، میتھ پڑھاؤندی سی… لِلی نُوں بُڑھے جیک نال جوڑکے بُڑھی کہنا وڈّی بے انصافی ہوویگی۔ بُڑھی تاں بُڑھے نالوں کِتے سمارٹ سی۔ اوہ نوکری توں سوا کجھ نہیں سی کردی۔ رسوئی چ پیر نہ پاؤندی۔ کڑیاں کرن آپے… باہر کِتے گھٹ ہی نِکلدی۔ گھر ہوندی تاں فرانس دے شہزادیاں وانگ سارا دن کرسی تے براجمان ہو کے کیبل ٹی وی چینل اُتے انگلش پکچراں دیکھدی رہندی… اوہناں سمیاں، سالاں وِچ سٹار موویز اُتے بِناں کٹیاں پوریاں فُل اڈلٹ فلماں چلدیاں ہوندیاں سن… فلم شروع ہون توں پہلاں ٹی وی سکرین اُتے گُوڑھے لال گول دائرے وِچ 18لکھیا کھڑا ہوندا… تے للی اپنا سارا ویلھا سماں سٹار موویز اُتے بولڈ پکچراں دیکھدے لنگھا دیندی۔
اِک دُپہر للی سکول توں پسینو پسینہ ہوئی اپنی سلوار نُوں سنبھالدی مڑی۔ ریان نے کرسی اگیّ کر دتی: سکول میں یونیفارم ہے نہ ٹیچرز کا۔ سلوار قمیض۔ او ہو! میں واپس آ رہیا… واکنگ… تو میرا… کیا کہتے اس کو، اس نے لکّ دوآلے ہتھ گھمایا ڈھیلا ہو گیا… کیا پیجاما نیچے کو جانے لگا… ناڑا… باندھنا نہیں آتا… آئی ڈونٹ نو ۔ نہیں ٹائیٹ کرنا آتا… راستے میں رُک گیا پِھکی جیہی ہاسی ہسّن لگ پئی، چوک میں… نہ آگے جانے کو سکتا… نہ پیچھے… پیجاما پکڑ ہم پھسا رہا… سو ٹیری فائنگ…ساری گلّ اوہ ساڈے ساہمنے اپنی دھی دے کے کول بیٹھیاں ہی بول گئی۔ اپنے دھیاں پُتاں دے یار بیلیاں بارے کہندی: دوست ہوتے ہیں۔

مِلو۔ گومو۔ پھرو۔ کمرے میں بیٹھو۔ بٹ ڈونٹ کلوز دا ڈور۔
اُس نُوں بچیّاں چ بچّہ بنے رہن دا جنون سی…جب لنچ میں بچّہ لوگ اپنا ٹِفن سے خانا کھاتے تو میرا بہت دل کرتا پُرانٹھی کھانے کو… آپ ضرور کسی دن میرے کو کھلانا… اچانک کھلا دینا… اور ساتھ میں اچار… چائے وی دینا… آپ لوگوں کے ساگ اور مکّی کی روٹی مجھے بہت پسند ہے… ابھی مُونہہ میں پانی آ گیا…کدے کہندی میرا سن سائین لیو ہے۔ لوئین!! ہے ڈیئرنگ…
کسے دن جیک شہر دے وڈے سلم وچوں کسیقصائی دے اَٹھ کو سال دے بچّے نُوں اپنے گھر لے آیا۔ للی کول پڑھن لئی بٹھا دِتا۔ قصائی توں اوہ تازہ چکن، مٹن خریددا سی۔ قصائی نے پچھلے سال عیسائی بن کے اپنا ناں جونز مسیح بھٹی رکھ لیا۔ سنڈے نُوں دھوتے کپڑے پا کے چرچ جان لگ پیا… قصائی دُپہر نُوں دو وجے مُنڈے نُوں للی دے کمرے دے باہر چھڈّ جاندا۔ جیک نے مُنڈے لئی کمرے دے باہر پوڑیاں وِچ اِک کرسی رکھی ہوئی سی۔قصائی مُنڈے نُوں کرسی تے بٹھاکے…پُتّ ایتھے ای بیٹھا رہیں… کِتے نی جانا، پوڑیاں نی اُترنا… چنگا کہہ کے آپ پوڑِیاں اُتر جاندا… تے ایہہ وی نہ سوچدا کہ جے بچّے نُوں ٹٹّی پیشاب آ جاوے تاں کیہ کرے، کتھے جاوے۔ للی نے دو چار دن بچّے نُوں پہلاں ہی لکھیا ہویا کاغذ ہتھ پھڑاکے بلوا دِتا… تے پھیر… اوہ مُنڈا کلاّ ہی باہر بیٹھا رہندا… بیٹھا رہندا… کوئی نہ پُچھدا… اویں ہی خالم خالی باپ نال مُڑ جاندا… للی باہر ہی نہ نِکلدی…
کسے سنڈے سردیاں چ دُپہر نُوں باہر دُھپ سیکدے میں اپنے من چ کدوں دی اٹکی گلّ بک دتی یو آر پروٹسٹنٹ…؟تے اوہ چھڑ پئی:
نو … نو ، پروٹسٹنٹ نہیں ہم… میں رومن کیتھولک ہوں!! یہ کیا ہے انڈیا میں لوگ بینیفٹ لینا کا واسطے کرشچین بن رہا… کونوینٹ میں ایڈمشن مِل جائے گا! کوئی اور پرائیورٹی مِل جائے گا! جوب مِل جائے گا… ابارشن کروا رہے ہیں… ڈائیوورس لے رہے ہیں… ہوں ؟ یہ گوڈ کا مرضی نہیں ہے۔ بالکل نہیں۔ میں دوسرا شادی بنا سکتا؟؟ بالکل نہیں… ہاں… جب یہ بوڈھا مر جائے گا تو میں دوسرا شادی بنا سکتا۔ میرا ریلیجن رومن کیتھولک ہے نہ!چُپ ہو کے سوچیں پئی اوہ مینوں کول بیٹھے نُوں بُھل ہی گئی… جب یہ بوڈھا مر جائے گا سنکے مینوں جیک دی لاش کسے شمشان گھاٹ وچّ جلدی دسن لگ پئی۔
کدے لینڈ لارڈ دا وی توا لا دیندی، لینڈ لورڈ جنٹلمین نہیں .. جیسیکا کو پکڑ کے ایسے اپنے ساتھ لگا لیا… میں نیچے گیا تو اُس نے ڈائریکٹلی میری آنکھوں میں دیکھا…ایسے۔ نو ۔ تے اُس بندے نُوں وی خارج کر دِتا۔
جدوں پوپ جان پول روم توں انڈیا آیا تاں جیک اپنے اشٹ دے درشن کرن دو دن پہلاں ہی دِلّی پہنچ گیا…میں سڑک کے کنارے پے کھڑا تھا۔ فادر نے بالکل میری آنکھوں میں آنکھیں ڈال کر سیدھے ایسے مجھے دیکھا۔ ویری کلوزلی! ایسے! ایسے!! اُس نے ہلاس بھری نگاہ نال میریاں اکھاں چ گوہ نال دیکھیا۔ لگاتار دیکھدا رہیا۔ دیکھدا رہیا۔ کیہ سی میریاں اکھّاں چ؟
ریئلی!! یس!!! … تے پوپ دے مُڑ جان توں بعد وی اوہ دو دن دِلّی دِیاں سڑکاں کنارے روندا گھمدا رہیا… اکھّاں ہُن وی سِلھیاں لگیاں… بول کسے بھاونا نال لبریز۔
میں فریزراں وِچکار جی کے اوہناں نُوں لبھّنا، لگاتار ہتھاں وِچ ٹُھوٹھا پھڑ کے اوہناں دی کوئی گلّ نُوں اُڈیکدے رہنا… کیہ ہو گیا سی مینوں؟ ویلھے ہونا تاں اوہناں بارے سوچی جانا… کتھے ہون گے اوہ ایس ویلے… کیہ کردے ہون گے… چارو پنجے جَنے۔ کسے ربّ دے جی۔ ماں۔ باپ۔ دِھیاں۔ پُتّ… پُتّ جو پہلے دن سامان رکھاؤن نال نہیں سی آیا… کیوں نہیں سی آیا اپنے ماں باپ دی مدد کرن… بروڈی… کتھے اے اوہ؟ کتھے مر گیا بروڈی دا بچّہ؟؟
تے ایہہ وچالڑا ویلھڑ مُنڈا… بروڈی… مُنڈا وی بہت سوہنا، لمبا لنجھا… سمارٹ۔ جے میں کدے جیک نُوں ادّھا کُو ہو کے پُچھنا بروڈی لڑکا کیا کرتا… تاں جیک کی… میرے ایہہ سارے انگریز اُس نُوں چرچ وِچ کم کردا دَسدے۔ مینوں کجھ سمجھ نہ لگدی کہ ایہہ چرچ وِچ کیہ کم کردا۔ گرجاگھر عیسائیاں دا گرودوارہ ای تاں ہوندئے۔ گرجاگھر تاں اِٹّاں سیمنٹ دا پہلاں ای اُچا بنیا ہوندئے۔ ہور گرجاگھر وِچ کمائی والا کیہڑا کم مِلدا؟ پہلے دن جِدن ایہہ آئے بروڈی دَسیا نہیں سی۔ بعد وِچ وی اوہ گھر کدے گھٹ ای دِسدا۔ کدے ای گھر ماں باپ کول آؤندا… اِک رات، دُوجی رات… تیجی رات دارُو پی کے رولا پاؤندا… لڑ کے… کھرود پا کے لنگھ جاندا… پتہ نہیں کتھے آوارہ گھمدا رہندا؟
اُس دن گھر میں اکلاّ سی۔ لگاتار تیز بارش ہو رہی سی۔ سردی وی بہت تیز سی۔ جدوں سیال چ مینہہ پین لگے تاں میری جیبھ مُوتن لگ پیندی۔ مِیٹ کھان نُوں۔ مِیٹ دا خیال آؤندیاں ای میرا مُونہہ رالاں نال بھر گیا۔ مینہہ تھوڑا رُکیا تاں میں سکوٹر تے بھجیا تے جھونپڑپٹی وِچ چلدے مِیٹ دے کھوکھے توں بکرے دی موہرلی لتّ لے آیا:
بھیّا بڑی خوشبو آ رہی اے۔میٹ اجے بن رہیا سی کہ بروڈی پتہ نہیں کتھوں آ ٹپکیا۔ اُس نے سوال ورگی گلّ کیتی۔ اوہ وی اکلاّ سی۔
بروڈی آ جا اندر میں کجھ یرکدیاں سرسری اُس نُوں کیہا۔ اوہ گِلے، چوندے رین کوٹ سمیت اندر نہیں سی آؤنا چاہندا۔

بھیّا… تیز پیندے مینہہ وِچ اوہ میری نیویں چھت والی رسوئی دے ٹِین دے دروازے دے باہر رین کوٹ وِچ لُکیا کھڑا رہیا۔ اُس دیاں اکھّاں ہی دِس رہیاں سن۔
بھیّا بڑی خوشبو آ رہی اے۔، شام ہو ہی چکی سی۔
کُش نہیں میں سمجھ گیا کہ اُس دے نکّ نُوں میرے مِیٹ دی مُشک آ چکی سی۔ بھیّا کیا پکایا۔ بہت بارش ہو رہی ہے۔ او میں…پر میں کلے نے مسّاں تاں مِیٹ بنایا سی۔ کون بناوے۔ پکاوے۔ گُنھیا ہویا ہور آٹا وی نہیں سی۔ روٹیاں وی میرے کول چار ہی سن۔ ایہدے وچوں میں اُس نُوں کیہ دے سکدا ساں۔ مِیٹ کھان نُوں تاں میں آپ ہی شیر سی… لوئین…
میں پُچھیا،پیگ لاؤنا؟
بھیّا، کچھ بھی کھلا دو۔ پِلا دواوہ کھان نالوں پِین دا… سوکھا کوڑا لالچ کر گیا۔ گھر وِچ میرے کول شراب دِیاں کئی بوتلاں پئیاں سن۔ اولڈ مونک کھلی پئی سی۔ اُس وِچ میں کجھ نہیں سی کرنا۔ جیویں کوئی پانی منگے تاں دے دئیدا اے… میں سٹیل دے گلاس وِچ موٹا پیگ رمّ اُلدّ دتی۔ پانی پایا… اُس نُوں باہر مینہہ وچّ کھڑے نُوں ہی دے دِتا۔ اُس نے گلاس پھڑ کے ڈکار لیا۔ اوہ میرے کولوں چلیا جاوے… میرے مٹن دی خوشبو ہور نہ سُنگھے… ایہہ سوچدیاں پنج ستّ منٹ بعد میں دوسرا پیگ اوڈا ای ہور بھر کے دے دِتا… بھاویں کہ دو پیگاں دے وچالے اُس نے اِک وار پھیر کہہ دتا دیکھو نہ بھیّا… باہر کتنی بارش ہو رہی ہے… کتنی ٹھنڈ پڑ رہی ہے۔رمّ اُس نُوں چڑھ رہی سی، تھوڑی سی اور ہے… میں خوش ہو گیا کہ ہُن اُس دی منگ مِیٹ جاں روٹی دی نہیں… کجھ ہور رمّ دی سی۔
بھیّادیر توں اوہ مینہہ وِچ اڑیا کھڑا سی۔
ناؤ گو ٹو یوئر رُوم… میں اُس دی ماں توں سُنیا واک یاد کرکے دوہرا دِتا… تے رمّ دا آخری چھوٹا پیگ کھچّ کے اوہ بارش دے پانی وِچ ہی کِدھرے رُڑھ گیا … اپنے گھر وِچ گُم، گواچ گیا۔
اِک سنڈے جدوں سبھ چرچ گئے ہوئے سن تاں اُس نے اِک وکیل کڑی کمرے چ بُلا لئی۔ کالے کپڑیاں چ کنک ونے رنگ دی کُڑی۔ اُس نے ایکٹیوے تے واپس مڑدی نے ہیٹھوں جدوں گردن مروڑ کے بروڈی نُوں بائے کیتی تاں میں بروڈی دے پِچھے اُس دی سمجھ توں پرے لُکیا کھلوتا سی… آج تو بھیّا کیا کہوں! آنند آ گیا۔ کمال اے۔ سالی اتنی تیز… کہتی سالے توں چُپ کرکے لیٹ جا۔ میں خود ہی کر لوںگی سب کُش۔ اس کا ڈیڈی بڑا سینئر وکیل ہے۔ مزہ آ گیا۔ میں فٹا فٹ نہا لیا۔ سارے کپڑے دھو دیئے۔ بیڈ شیٹ وہ دیکھو۔ رگڑ کر تار پے لٹکا دی اوہنوں ہور بولی جاندا سننا اوکھا لگیا۔ سینئر وکیل دی ہائی کورٹ چ وکالت سِکھدی وکیل کُڑی میں تھلے پارک دے کولوں ایکٹیوے تے آؤندی وی ویکھی سی… قدرتی گلّ اے جاندی وی ویکھی۔ مینوں لگیا کہ بروڈی مینوں کوئی فلمی سٹوری سُنا رہیا سی۔ جس وِچ بھورا وی سچ نہ ہووے۔ تاں وی اُس کُڑی دے آؤن تے جان وچالے جو واپریا…تے جو بروڈی نے مسالہ لا کے مینوں سُنایا اوہ دماغ وِچ پھسیا بُھلدا نہیں… سٹار موویز دے کسے وشیش اڈلٹ کلپ وانگ۔ جو مُول فلم چوں ڈیلیٹ کر دِتا گیا ہووے…
سانوں نہیں سی پتہ کہ ماڈرن ہون دا کیہ مطلب ہوندا۔ پر اسیں اوہناں نُوں ماڈرن ہی سمجھدے ساں۔ جے اوہ کسے فنکشن تے جاندے تاں ماواں دھیاں کسے ناٹک دے ایکٹراں وانگ تیار ہوندیاں… اُف!میں ہُن لگاتار فریزراں بارے ہی سوچدا رہندا۔ میں اوہناں بارے دیکھیاں سُنیاں گلاّں اکٹھیاں کرن لگا ہویا ساں… ریان ہوٹلاں وِچ فرنٹ آفس وِچ کم کردی سی… کدے کسے ہوٹل چ… کدے کِتے تے کدے کِتے… تے کدے دو دو مہینے ویلھی رہندی… تے جیسیکا وڈّے سرکاری ہوٹل وِچ رسپشنسٹ دی پکّی نوکری کردی سی۔ پتہ نہیں کہڑا مہینہ، تتھ، وار سی… کہ جیسیکا نے میرے ساہمنے اپنی چھوٹی بھین نُوں ایہہ کہہ کے میرا دماغ سُنّ کر دِتا :تین مہینے سے کام نہیں کر رہی… میں سوچوں ارے تو کمائیگی نہیں تو کھائیگی کہاں سے۔اگلے ہفتے ریان نُوں سپائس موبائل کمپنی وِچ مارکیٹنگ دا کم مِل گیا سی۔
اوہ سارے سویرے پانی پی کے اُلٹی ضرور کردے… سٹمک اپّ سائیڈ ڈاؤن۔ کدے سارے باہر ساڈے منجے اُتے بیٹھے دنداں وچالے مضبوط دھاگہ پھیر کے دنداں وچوں گند کُھرچن لگے ہوندے۔
دِیدی آج سنڈے ہے۔ صفائی صفوئی کریں۔
میں سمجھی جیسیکا شاید باہر ویڑھا پانی مار کے دھون نُوں کہہ رہی ہے۔ پر اوہ تاں… میرے ساہمنے اوہ اپنے دوست متراں نُوں رسمی کِس کردے تاں میں اُس دنیا وچوں منفی ہو جاندا… کدے اوہ شرارتی لہجے چ… تے کدے سیریسلی میری شکایت لگاندیاں کہ میں اوہناں نُوں تاڑدا رہنداں…
میں اپنے گھر وِچ اکلاّ منو کلّ دنیا توں لُک کے سٹیل دے گلاس چ شراب پیندا… تے کدے نہیں سی چاہندا کہ کوئی مینوں شراب پیندے نُوں دیکھے… جاں میں دکھاواں… جاں مینوں کوئی شرابی سمجھے۔ پر اوہ سارے اِک دُوجے دے ساہمنے وِسکی، بیئر دیاں چُسکیاں لیندے رہندے۔ نہ سمجھ آؤندے انگریزی گانے گاؤندے۔ کدے کدے اوہ میاں بیوی بالکونی چ سرعام کھڑکے وِسکی پیندے… نال کھاندے کجھ وی نہ… اسیں ثابتا بکرا ای کھا جائیے۔
میں چارے پاسے توں بند جیہا بندہ ہاں۔ کوئی وی احساس، گلّ بات اندر آؤندے سار پہلاں مینوں ڈراؤندی اے۔

ڈر نال کدے سنگ رلی ہوندی گھبرا کے نگاہ گھٹ جاندی کدے کنّ بند ہو جاندے… اِک دِن ادّھ پچدھیاں گلاّں کردی للی کہندی: ہم ہر سال کرسمس پے کسی کو ایج چیف گیسٹ انوائیٹ کرتے ہیں۔ لاسٹ ایئر لکیلی وائس پرنسپل فادر میتھیو ایگریڈ ٹو اونر د اؤکیین…اکیلے ہی آئے تھے… اس سال دیکھتے ہیں… بلائیں گے کسی کو… پھر رُکی … تے سوچ کے بولی آپ نان ویج توں لے لیتے ہیں نہ۔
آف کورس میم۔ میں بولیا۔
ایہی کھاندے اے۔ میری گھروالی نے نال ہی جوڑ دِتا۔
او کے مینوں لگیا للی اپنے من وِچ آؤندی کرسمس اُتے سانوں بُلاؤن دا من بناؤن لگی سی۔ پر اُس نے کجھ سپشٹ نہ کیتا۔ میں اندروں بڑا خوش ہویا، نہ پتہ اودوں میں کیہ سوچ گیا تے نہ پتہ میں کیویں دیاں جسمانی حرکتاں کیتیاں ہون گیاں… نہ ہی پتہ میں کیویں دا لگدا ہوواں گا۔ کرسمس نیڑے آئی تاں مینوں گھروالی نے دسیا کہ ریان دی ممی کرسمس اُتے سانوں بلاؤن لئی پُچھ رہی سی کہ مینوں پُچھ کے دسّو کہ میں… جاں اسیں سارے اِس گلّ لئی راضی آں۔
چلو… ہُن کہندے اے… میں شش و پنج چ ہاں کہہ دِتی… پھیر چنتا جیہی چ پے گیا کہ ایہہ ماجرہ ہے کیہ؟ کیہ کرن گے؟ کیوں بلاؤندے نیں؟ میں تاں کدے اوہناں دے کمرے دے اندر پیر دھر کے وی نہیں دیکھیا… اوہ سانوں ہی کیوں بُلاؤندے نیں۔ اسیں کیہڑا کرسچین آں۔ سانوں پتہ ہی نہیں کہ عیسیٰ دا جنم دن کیویں منائیدا۔ ہور تھوڑے نیں عیسائی۔ بُرا جلوس نِکلُو میرا۔ اوہناں نے کیہ دیکھیا میرے وچّ۔ خالم خالی۔ ہے کیہ میرے چ۔ میں تاں اپنا وقت کٹ رہیاں۔ مری ماں دا بول سُنیاں: مر مر بُڈھڑی گیتڑے گاوے لوک تماسیاں نُوں آوے۔ کیہ دیکھ لیا انگریزاں میرے وِچ؟ جیک نے کرسمس توں دس دِن پہلاں مینوں دَس کے، سمجھا کے سپیشل طریقے نال سُکے میوے پا کے کیک بناؤنا شروع کر دِتا۔ میں اوہناں ساہمنے بولن توں وی جھجکن لگ پیا۔
تے وڈّا دن… کرسمس وی آ گیا!!
ہیپی کرسمس! بھیّا
مَیری کرسمس!
پلیز کم لِلی نے مینوں جُتی کھولن لئی بینتی کیتی۔ سبھ ننگے پیریں سن۔ ساڈے دوواں لئی وکھرا سوفا تھوڑا اُچا کرکے رکھیا ہویا سی۔ پنجو جی اوہناں دے گھر اندر اکٹھے میں پہلی واری دیکھ رہیا ساں۔ دو تِنّ جنے ہور آ جُڑے۔ اودوں تک میں کافی سہج ہو چکیا سی۔ مینوں ایہہ سمجھن چ دیر نہ لگی کہ اوہ سانوں سنمانت تھاں اُتے نواجنا چاہندے سن۔ کیہ سمجھدے نیں اوہ مینوں؟ عیسیٰ؟! اوہناں دے کسے قسم دے ربّ دا کوئی رُوپ۔ میں کیہڑے ربّ دا روپ سی۔
ڈیئر جیک … ہیلپ ہِم… وِسکی چل پئی۔ میری گھروالی لئی اوہناں نے وکھرا ویجیٹیرین پکوان تیار کیتا ہویا سی۔ اسیں اُس نکی جیہی سٹیج اُتے رام لِیلا وِچ ماتا سیتا تے بھگوان رام وانگ بیٹھے رہے… میں اوس انگریز بھیلنی دے بیر کھاندا رہیا… چِکن شراب چلدی رہی۔ سبھ نے دارُو بیئر پیتی… ڈانس کیتا… فوٹوآں کھچیاں۔ مینوں لگیا کہ اوہناں نُوں میرے وچوں کجھ لبھّ پیا سی… مینوں پتہ ہی نہیں میرے وِچ کیہ کجھ ہے… ہے وی کہ نہیں… میں اک نہایت ہی عام بندہ، ڈریا ہویا اوہناں وِچکار بیٹھا رہیا… سبھ نچّے… للی نہیں نچّی… اُس دا سارا دھیان مییرے وِچ رہیا… میریاں اکھّاں وِچّ کِتے پانی آ گیا لگیا… ہتھ لا کے دیکھیا۔ کجھ وی نہیں سی۔ ہر چیز دی فوٹو نہیں کھچی جا سکدی۔ چلدے پروگرام وِچ اِک سانٹا کلاز وی آیا تے مٹھیاں چیزاں ونڈدا پوڑیاں اُتر گیا… اوہ مینوں اپنے عیسیٰ دا روپ ہی سمجھ رہے سن جاں میرے راہیں اپنی آستھا نُوں مخاطب سن کیوں کر رہے سن اوہ ایہہ سبھ؟ مینوں پتہ نہیں لگ سکیا ۔
تے سماں پا کے اسیں اوہناں نُوں تِنّ سال بعد ہر سال ہیپی نیو ایئر مَیری کرسمس کردے اوتھے ہی چھڈّ، اپنا سامان چُک کے بھردے من نال پوڑیاں اُتر آئے میں، میری بیوی، بچّے… تُر آئے… ٹو لِٹ دا بورڈ پھیر لٹک گیا…
ڈیڈی تسیں دو گھنٹے لیٹ چل پیندے تاں میں اپنے دوستاں نُوں مِل لینا سی…چلدی کار وِچ گُھمدے میرے دماغ نے اپنے بچیّاں دے موہ… روح دے درد دی سار ہی نہ لئی…
… میں ہر سال عیسیٰ دے جنم دن اُتے چرچ جانداں… پنجاں چوں کوئی ہی دِس پوے… چرچ اندر پُچھیا… کسے نے کجھ پلّے نہ پایا… پنج موم بتیاں خرید کے عیسیٰ دی مورتی موہرے بال دِتیاں…پنج کنُ… پتنی دے سوال دا کوئی جواب نہیں میرے کول۔ میں کجھ لبھّنا چاہناں… کافی کجھ لبھّ کے اوہ میں اپنے اندرلیخلاء وِچ بھرنا چاہناں۔ جیک وانگ… جاں لِلی وانگ جس نُوں بچیّاں چ بچّہ بنے رہن دا جنون سی۔ میرے بچیّاں نے اپنی نیانی سمجھ نال اپنا سچ کہہ دتا سی… میں اوہناں دا سچ سمجھ نہیں سی سکیا… میں کسے نُوں تاں کیہ خود نُوں وی سمجھ نہیں سی سکیا۔ میں ایویں سواہ کھیہہ نال اپنی روح تُنّ لئی سی۔ میرے وِِچ کجھ وی نہیں سی۔ پر اوہناں اپنے لئی لبھّ لیا… میں اپنے چتّ وِچ اپنیاں اکھّاں چہرے توں لاہ کے چرچ دی تکھی، اُچی سٹیپل (مینار) اُتے ٹنگ دتیاں۔ اُنج اتانہہ لٹکدیاں اکھّاں نال میں ہیٹھاں ستھر کھڑے اپنے وجود نُوں گوہ نال دیکھداں… میں سیمنٹ دا بن گیاں… پتھر دا عیسیٰ… فریزراں نُوں میرے وچوں کیہ کجھ، لہویں لبھّ پیا… میں ایہی سوچی جانداں… کیہ لبھّ پیا ہووے گا… مینوں وی کِتوں کجھ لبھّنا چاہیدا۔ میرے اندر تاں ہر وقت کھنڈراں ورگے خالی دائرے گھمی جاندے۔ ہور کجھ وی نہیں میرے اندر… میں ہڈّ ماس دا سِدھا سادھا آدمی… میں وی کسے امید سر جیونداں۔ مینوں پوری آس امید اے۔ اِچّھا اے… کہ اک وار پھیر تیزو تیز بارش وِچ بروڈی آوے… بکرے دی موہرلی لتّ دھراں… بلیک ڈوگ کھولاں… تے اپنیاں اکھّاں نال اُس دی روح وچ جھاکاں… جے فریزراں چوں کوئی نہ وی آوے تاں اوہناں ورگا کوئی ہور مِل جاوے۔ ضرور مِل جاوے گا۔ کیوں نہیں ملے گا مینوں۔ میں نِٹھّ کے ویٹ کراگاں۔ عمر بھر بیٹھا اوہناں دے آؤن دی اُڈیک کراں گا۔
…کس دی اُڈیک ہے مینوں؟ کس دی؟ مسٹر گریگری الیکس فریزر عرف جیک دی… مسز کرسٹی وان فریزر عرف لِلی دی… اوہناں ورگے کسے ہور دی؟ جاں جاں اپنی؟ ہاں ہاں ہو سکدا اے کہ میں اپنے آپ دی اُڈیک وِچ ہی کِتے بیٹھاں ہوواں!۔٭