ایس دنیا وچ آن توں بعد

امرجلیل

ایس دنیا وچ وارد ہون دے بعد یعنی ایس دنیا وچ آن دے بعد اپنے آپ سانوں بہت ساریاں گلاں سمجھ وچ آن لگدیاں نیں۔ لوک اک دوجے نال عداوت کیوں رکھدے نیں؟ اک دوجے نال نفرت کیوں کردے نیں؟ اپنے آپ نوں اعلیٰ تے دوجیاں نوں ادنیٰ کیوں سمجھدے نیں۔ سانوں کارن سمجھن وچ زیادہ دیر نہیں لگدی۔ جغرافیائی تغیر وچ ونڈی ایس دنیا وچ اک ای رنگ روپ دے لوک نہیں رہندے۔ اوہ اک زبان نہیں بولدے۔ اوہناں دا عقیدہ اک نہیں ہوندا۔ اوہناں دے رسم و رواج‘ تہذیب و تمدن اک دوجے توں وکھرے ہوندے نیں۔ ایس دنیا وچ آن دے بعد سانوں پتہ لگدا اے کہ ایہ دنیا قدرتی طور تے ونڈی ہوئی اے۔ ایس ونڈی ہوئی دنیا وچ ونڈے ہوئے لوک رہندے نیں۔ ایہ ونڈے ہوئے لوکاں دی دنیا اے۔ زمانہ قدیم وچ اج دے دور وانگوں دنیا لوکاں نال بھری ہوئی نہیں سی۔ اینی گھٹ ہوندی سی آبادی کہ شاید ای کدی اک دوجے توں وکھرے تہذیب و تمدن والے لوکاں دا آپس وچ آمنا سامنا ہوندا سی تے جدوں آمنا سامنا ہوندا سی اودوں آمنا سامنا خیر سگالی لئی گھٹ تے اک دوجے دی جانچ پڑتال کرن لئی زیادہ ہوندا سی۔ تریخ گواہ اے کہ قوماں نے اک دوجے دا اقتصادی عروج‘ مال و زر دی افراط تے آسودگی تے خشحالی غصب کرن لئی خون دیاں ندیاں بہا دتیاں سن۔ انسان اپنی تریخ وچ‘ وجہ بھاویں کوئی وی ہووے‘ اقتصادی نصب العین لئی لڑدا رہیا اے۔ اکیہویں صدی گواہ اے کہ پچھلے اک ورھے دوران ساریاں جنگاں اقتصادی برتری لئی لڑیاں گئیاں سن۔ عقیدیاں لئی لڑیاں گیاں جنگاں دے پچھے مقصد اقتصادی توسیع ای رہیا اے۔ لمی بحث اے‘ فیر کدی تریخ نوں کھنگالاں گے۔ میں عرض کر رہیا سی کہ ایس دنیا وچ آن دے بعد کجھ گلاں دا پتہ اپنے آپ چل جاندا اے۔ کجھ گلاں ہولی ہولی ساڈی سمجھ وچ آن لگدیاں نیں۔
ونڈی ہوئی دنیا وچ کجھ ملک یاں معاشرے اجہے وی نیں جتھے تہاڈا جائز کم رشوت دتے بناں نہیں ہو سکدا۔ اجہے معاشریاں وچ رشوت دین تے رشوت لین نوں عیب نہیں سمجھیا جاندا۔ پر دنیا وچ کئی ملک نیں جتھوں دے لوک رشوت دین تے لین توں بیگانے نیں۔ اوہناں دے سارے کم مروجہ مساوی برتائو تے انصاف دے تحت اپنے آپ ای ہوندے رہندے نیں۔ کوئی کسے دی حق تلفی نہیں کردا۔ لٹ مار نوں تحفظ نہیں دتا جاندا۔ ہیرا پھیری لئی کوئی گنجائش نہیں ہوندی پر کجھ ملک تے معاشریاں وچ جنم لین دے بعد ایہ ساریاں دغابازیاں‘ بے ایمانیاں‘ لاقانونیت چھیتی ساڈی سمجھ وچ آ جاندیاں نیں۔ بدبودار معاشرے وچ جنم لین دے بعد ویکھدے ای ویکھدے سانوں بدبو نال انسیت پیدا ہو جاندی اے۔ بدبو ساڈے وجود وچ سرایت کر جاندی اے۔ اودوں بدبو سانوں بدبو نہیں لگدی معاشرہ آپ الزام لاندا اے‘ سزا تجویز کردا اے تے آپ سزا تے عملدرآمد کردا اے۔ ہزاراں ‘ لکھاں لوک نعرے بلند کردے ہوئے سزایافتہ بندے نوں کدی سڑدے ہوئے‘ کدی سنگسار ہوندے ہوئے تے کدی لاٹھیاں‘ لوہے دیاں سلاخاں نال‘ ڈنڈیاں نال‘ خنجراں تے چھریاں نال لہولہان ویکھدے ہوئے محفوظ ہوندے نیں۔ اللہ دا لکھ لکھ شکر اے کہ اسیں اجہے معاشرے وچ نہیں رہندے۔ ساڈے ایتھے لاقانونیت نہیں ہوندی۔ حق تلفی نہیں ہوندی‘ ملزم الزام توں بری تے فریادی کال کوٹھڑیاں وچ نہیں سڑدے۔ ساڈے معاشرے وچ ہیراپھیری نہیں ہوندی‘لٹ مار نہیں ہوندی‘ ساڈا معاشرہ نیک تے پرہیزگاراں دا معاشرہ اے۔ دنیا وچ کئی ملک اجہے نیں دل کردا اے اوتھے جا کے عافیت نال باقی زندگی گزاری جاوے۔ اوہ اجنبی ملک ہوندے نیں اوہناں دا کلچر‘ رہن سہن ساڈے رہن سہن توں وکھرا ہوندا اے پر اوتھے تہاڈی عزت نفس مجروح نہیں ہوندی۔ کوئی تہاڈے توں تہاڈے عقیدے بارے پچھ گچھ نہیں کردا۔ اختلاف رائے دی سزا موت نہیں ہوندی۔ اجہے ملکاں وچ اک بنیادی اصول لاگو ہوندا اے ایس اصول تے تہانوں عمل کرنا ہوندا اے۔ اوہ اصول سدھا سادا اے تہاڈا تعلق بھاویں کسے وی ملک نال ہووے‘ کسے وی معاشرے نال ہووے‘ نویں ملک وچ تہانوں کجھ اجیہا کرن دی اجازت نہیں ہوندی جہدے نال کسے ہور دی عزت نفس مجروح ہووے۔ آپ جیو‘ دوجیاں نوں جین دیو۔ دنیا دے سارے عقیدت منداں دے کول اپنی اپنی جنت تے دوزخ اے پر اوہناں دی جنت تے دوزخ دے ناں وکھرے نیں۔ ہندو اپنی جنت تے دوزخ نوں سورگ تے نرگ کہندے نیں۔
ہن اسیں آنے آں اپنے مطلب دی گل تے‘ ایس چنگی ماڑی دنیا وچ آن دے بعد سانوں کجھ عرصہ ایتھے گزارنا پیندا اے۔ ایہ ساڈی مجبوری اے۔ منفی اک سو پنجاہ توں گھٹ تے گرمیاں وچ اک سو پنجاہ فارن ہائٹ درجہ حرارت توں ودھ شدت دی گرمی وچ زندگی گزارنی پیندی اے تے ایہ زندگی تسیں کھلے اسمان دے تھلے نہیں گزار سکدے۔ سر چھپان لئی تہانوں اک مکان دی لوڑ رہندی اے۔ پیٹ پالن لئی تسیں تاعمر جانوراں دا شکار کرن لئی دوڑ نہیں سکدے۔ تسیں کھیتی باڑی کردے او‘ فاصلے گھٹ کرن لئی تسیں رفتار تے عبور حاصل کر لیندے او۔ ایہ کم دل لان نال نہیں ہوندے‘ تہاڈی مجبوری ہوندے نیں۔ ساری سائنسی تے تکنیکی ایجادات لوڑ دے تحت عالم وجود وچ آندیاں نیں۔ گمنام منزل ول نامعلوم سفر تے جان لئی تسیں پلیٹ فار م تے کھڑے او۔ تسیں نہیں جان دے کہ گڈی کدوں آوے گی۔ کدوں تک تسیں پلیٹ فارم تے ویلا گزارو گے۔ ایہ تہاڈے تے منحصر اے کہ عارضی طور تے پلیٹ فارم تے ویلا گزاردے ہوئے تسیں پلیٹ فارم نوں صاف ستھرا رکھو یاں پلیٹ فارم تے گند پھیلائو۔ یاد رکھو کہ آن والیاں نسلاں پلیٹ فارم نوں ویکھ کے اندازہ لان گئیاں کہ تسیں کس قابل سی۔ تہاڈی خصلت کیہ سی۔٭