ضیاء محی الدین (اداکار‘ ہدایتکار)

ایم ۔ آر شاہد

اپنے منفرد لب و لہجے نال دنیا بھر وچ شہرت حاصل کرن والے عظیم صداکار‘اداکار‘ مصنف‘ میزبان‘ دانشور‘ اینکر‘ پروڈیوسر‘ ڈائریکٹر تے شاندار مقرر ضیا محی الدین 20جون 1931 نوں پنجاب دے شہر (لائلپور) فیصل آباد وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں دے والد نوں پاکستان دی پہلی فلم ’’تیری یاد‘‘ دے مصنف تے مکالمہ نگار ہون دا اعزاز حاصل سی۔ برطانیہ وچ 1960 وچ عالمی شہرت یافتہ ادیب ایڈورڈ مورگن فوسٹر کے مشہور ناول A Passage to Inohish تے بنے ستیج ڈرامے وچ ضیا محی الدین نے ڈاکٹر عزیز دا کردار ادا کر کے عالمگیر شہرت حاصل کیتی۔ اوہناں نے ایس ڈرامے وچ ایسی شاندار تے باکمال پرفارمنس دتی کہ شائقین حیرت زدہ رہ گئے۔ ایہدے دے علاوہ اوہناں دے انگریزی ٹی وی ڈرامیاں وچ ’’ڈینجرمین‘‘ دی ایونجرز مین‘‘ ان اے سوٹ کیس‘ ڈیتھ آف اے پرنسس‘ دی جیول پرائڈ‘ ان دی کرائون تے فیملی سرفہرست نیں۔
ضیا محی الدین نے اپنے علمی سفر دا آغاز 1962 وچ ہالی ووڈ دی مشہور زمانہ کلاسیکی فلم ’’لارنس آف عریبیہ‘‘ توں کیتا سی۔ ایس فلم وچ اوہناں نے عربی بدو دا کردار ادا کیتا سی۔ اوہناں دی مشہور انگریزی فلماں وچ ’’خرطوم‘‘ دی سیلر فرام‘ جبرا لٹر‘ ممبئی ٹاکی تے پارشین شامل نیں۔
پاکستان فلم صنعت وچ اوہناں نے پہلی واری نامور ہدایتکار اسلم ڈار دی فلم مجرم کون وچ بطور ہیرو کم کیتا۔ ایہہ فلم 1971 وچ نمائش لئی پیش کیتی گئی۔ ایس دے علاوہ اوہناں نے ہدایتکار فرید احمد دی فلم سہاگ وچ وی کم کیتا جہدے وچ شمیم آرا تے ندیم نے مرکزی کردار ادا کیتے سن۔
1969 تے 1973 وچ اوہناں نی پی ٹی وی توں اک سٹیج شو‘ ضیا محی الدین شو دا آغاز کیتا تے بطور میزبان ایسی پرفارمنس دتی کہ مقبولیت دے سارے ریکارڈ ٹٹ گئے۔ ایس پروگرام دے ذریعے اوہناں نے اردو ادب دی ترویج تے تشریح تے پاکستانیاں وچ اردو زبان نال محبت بیدار کرن وچ اہم کردار ادا کیتا۔ ایس دے علاوہ اوہناں نے پاکستان ٹیلی ویژن توں جہڑے پروگرام پیش کیتے۔ اوہناں وچ پائل ‘ چچاچوکن‘ ضیا دے نال تے جو جانے اوہ جبے دے نام سب توں نمایاں نیں۔ اوہناں نے اردو زبان دے نایاب شاعر تے فلسفی مرزا اسداللہ خان غالب دے خطوط جہڑے انداز وچ پڑھے اوس توں ویا وہانں نوں بہت شہرت ملی۔ اوہناں نے دو کتاباں ’’دی گاڈ آف مائی ایڈولیٹری‘‘ تے ’’اے کیرٹ‘‘ میموریز اینڈ ریفلکشنز وی تخلیق کیتیاں۔ اوہناں نوں 2003 وچ حکومت پاکستان ولوں صدارتی ایوارڈ دتا گیا۔ 2004وچ ناپا اکیڈمی (نیشنل اکیڈمی آف پرفارمنگ آرٹس)قائم کیتی تے 2003 تک ایس اکیڈمی دے بانی تے سربراہ دی حیثیت نال خدمات انجام دیندے رہے۔
نیشنل اکیڈمی آف فارمنگ آرٹس (ناپا) اکیڈمی ضیا محی الدین دی سرپرستی وچ پچھلے اٹھارہ ورھیاں توں پرفارمنگ آرٹس دے شعبے وچ کم کر رہی اے جہدا افتتاح پچھلے صدر پرویز مشرف نے کیتا سی۔ ضیا محی الدین دے نال نامور اداکار راحت کاظمی‘ طلعت حسین‘ ارشد محمود‘ نیاز احمد‘ نفیس احمد‘ ڈاکٹر انور سجاد تے دوجیاں نے اپنی خدمات انجام دتیاں۔کراچی وچ تھیٹڑ نوں زندہ رکھن وچ ضیا صاحب تے ناپا اکیڈمی نے کلیدی کردار ادا کیتا۔ اوہناں دی سرپرستی وچ چلن والی ناپا اکیڈمی دے بھارت وچ وی چرچے ہون لگے۔
بھارت دے نامور ہدایتکار مہیش بھٹ‘ نصیرالدین شاہ تے اوم پوری نے ایس اکیڈمی وچ اپنے کھیل پیش کیتے۔ انوپم کھیر سنے کئی بین الاقوامی شہرت یافتہ فنکاراں نے ایہدا رخ کیتا۔ درجناں نیشنل تے انٹرنیشنل موسیقی تے تھیٹر دے کامیاب فیسٹیول منعقد کیتے گئے۔ ناپا اکیڈمی توں ڈپلومہ دی ڈگری حاصل کرن والے فنکار اج ٹیلی ویژن تے فلماں وچ اپنا نام روشن کر رہے نیں۔ اوہناں دے والد دا نام خادم محی الدین سی جو تدریس دے شعبے نال جڑے رہے۔ ضیا محی الدین دی عمر 92سال سی۔ اوہناں دی وڈی آنت دا آپریشن ہویا سی۔2012ء وچ صدر پاکستان نے اوہناں نوں ہلال امتیاز عطا کیتا جد کہ 2017 وچ دبئی وچ مقیم پاکستانی کمیونٹی ولوں اوہناں نوں لائف تائم اچیومنٹ ایوارڈ نال وی نوازیا گیا۔ اوہناں دا انتقال 13فروری 2023ء نوں کراچی وچ ہویا۔ مرحوم دی آخری آرامگاہ ڈیفنس فیز8وچ اے۔ ضیا محی الدین دی رہائش 44/11 خیابان ہلال ڈی ایچ اے فیز6 کراچی وچ سی۔ اوہ فن ادکاری پیش کس تے ہدایتکاری دے شعبے وچ اک بلند پایہ شخصیت سن۔ اوہ نثر تے شاعری دے بہترین قاری سن۔ ضیا محی الدین دی آواز اپنی منفرد آواز سی۔ اوہ اپنی ذات وچ اک فن پارہ سن۔ اوہناں دے مخصوص انداز نے پاکستان سنے دنیا بھر وچ دھوم مچائی۔ مرحوم نے نویں آن والے فنکاراں دی تربیت نال اپنا شاندار کردار ادا کیتا۔
شام غریباں نشر کرن دا آغاز ہویا۔ پی ٹی وی توں نشرہون والی پہلی شام غریباں نال علامہ طالب جوہری دے والد علامہ محمد مصطفی جوہر نے خطاب کیتا سی جد کہ 1969 توں 1973 تک علامہ رشید ترابی ای اوہناں مجلساں نال خطاب کردے رہے۔ ایہناں مجلساں دی مقبولیت دا اندازہ ایس امر توں لایا جا سکدا اے کہ کئی دہائیاں لنگھن دے باوجود اوہناں دی ریکارڈ کیتی ہوئی مجلس دس محرم نوں کئی ٹی وی چینلاں اتے نشر کیتی جاندیاں نیں۔ 19 سال تک ریڈیو پاکستان توں اوہناں دی مجلس شام غریباں نشر ہوندی رہی جہنوں ٹیلی ویژن دے ذریعے دنیا بھر وچ سنیا جاندا سی۔
علامہ رشید ترابی نرم لہجے وچ مقصد دی گل کر کے سامعین دے دل جت لیندے سن۔ اوہناں دی مجلسں وچ وزرائے اعظم محمد علی بوگرہ‘ حسین شہید سہروردی سنے ملک دی اعلیٰ شخصیات رلت کردیاں۔ نامور علما اوہناں دی مجلس سندے تے اوہناں جیا انداز اپنان دی کوشش کردے۔ علامہ ترابی نے سب توں وڈے پتر علامہ عقیل ترابی نوں اپنا لہجہ تے انداز خطابت منتقل کیتا۔ علامہ رشید ترابی اک قادر الکلام شاعر وی سن۔ اوہناں دے کلام دا اک مجموعہ ’’شاخ حرجان‘‘ دے نام نال شائع ہو چکیا اے تے اوہناں دی شخصیت دے مختلف پہلوواں اتے پی ایچ ڈی دے کئی مقالے وی تحریر کیتے جا چکے نیں۔ اوہناں نے جتھے علم نوں اک نویں جدت فن نال متعارف کروایا اوتھے منبر مجلس نوں اک نویں شان ابلاغ وی عطا کیتی بلکہ خطابت دے اک مستقل مکتب دی بنیاد رکھی جہنوں مگروں علامہ عقیل ترابی تے ڈاکٹر سلمان ترابی نے اگے ودھایا۔
خطابت دا ایہہ آفتاب 18 دسمبر 1973 نوں کراچی وچ غروب ہو گیا۔ اوہناں دے پسماندگان وچ لکھاں چاہن والیاں دے نال قابل تے باصلاحیت اولاد وی شامل اے جہنے مختلف شعبیاں وچ خود نوں منوایا جو ملکہ علامہ رشید ترابی نے کراچی دے علاقے ناظم آباد وچ امام بارگاہ حسینیہ سجادیہ دی تعمیرو ترقی وچ اہم کردار ادا کیتا سی۔ لہٰذا اوہناں دی وصیت دے مطابق اوہناں نوں اوتھے سپردخاک کیتا گیا۔ باقی اوہناں دے پتر عقیل ترابی باغ وادی حسین وچ آسودہ خاک نیں۔