بالاں دا جنسی استحصال تے حکومتی اقدامات

ٹھٹھردی سردی وچ پنجاب دے صوبائی دارالحکومت لہور توں 50میل دور
واقع شہر قصور وچ ست سالہ زینب دے نال پیش آن والے اک ہلوناک واقعہ

فاطمہ بتول

ٹھٹھردی سردی وچ پنجاب دے صوبائی دارالحکومت لہور توں 50میل دور واقع شہر قصور وچ ست سالہ زینب دے نال پیش آن والے اک ہلوناک واقعے نے پاکستانی عوام دے دل ودماغ منجمد کر دتے۔ ایس واقعے نے نِکے بالاں دے نال ہون والے جنسی استحصال توں متعلق قنون تے حکومتی اداریاں دی کارکردگی اتے بحث دا اک ناختم ہون والا سلسلہ وی شروع کردتا۔قصور دے رہائشی امین انصاری دی ست سالہ دھی زینب انصاری4جنوری 2018 نوں گھر توں مدرسہ جاندے ہوئے لاپتہ ہوئی تے فیر 5دن مگروں 9جنوری نوں اوہدی نعش شہباز خان روڈ‘ قصور دے کول کوڑے دے اک ڈھیر توں ملی۔ پوسٹ مارٹم رپورٹ دے مطابق ننھی زینب نوں بدترین جنسی زیادتی تے جسمانی تشدد مگروں قتل کیتا گیا سی۔
چیتا رہوے کہ ایہ اپنی نوعیت دا پہلا واقعہ نہیں سی لیکن زینب دے قتل اتے مین سٹریم میڈیا دے نال نال سوشل میڈیا اتے چلائی جان والی مہم تے عوامی احتجاج نے حکام بالا نوں قاتل دی چھیتی گرفتاری تے قرارواقعی سزا لئی تیز ترین کارروائی اتے مجبور کر دتا۔ اوہدے نال ای انسانی حقوق دے تحفظ دی تنظیماں نے ایس امر اتے زور دتا کہ بالاں دے تحفظ لئی قومی سطح اتے باقاعدہ قنون سازی کیتی جانی چاہیدی اے جہدا مقصد ایسے واقعات دے سدباب دے نال نال کسے بال دی گمشدگی دی صورت وچ سارے متعلقہ حکومتی اداریاں نوں بروقت متحرک کرنا وی ہووے جہڑا کہ قنون سازی تے اک مربوط نظام دی تشکیل نال ای ممکن ہو سکدا سی۔
بالاں دی گمشدگی تے جنسی استحصال جئے واقعیاں دی روک تھام لئی قنون سازی دا اک ماڈل امریکہ وچ امبرالرٹ (Alert Amber) دے نام توں موجود سی‘ جہدے توں پاکستان وچ ایسی قنون سازی دا آئیڈیا مستعار لیا گیا۔ نتیجتاً موجودہ وفاقی حکومت نے وزارت انسانی حقوق دے ذریعے ’’زینب الرٹ رسپانس اینڈ ریکوری ایکٹ 2020‘‘ دا مسودہ تیار کر کے پارلیمنٹ کولوں پاس کروان مگروں نہایت کامیابی نال اوہدے نفاذ نوں وی یقینی بنایا۔ایس ایکٹ دی شق نمبر3بشمول 7(2) دے تحت وزارت انسانی حقوق وچ زینب الرٹ رسپانس اینڈ ریکوری ایجنسی زارا دے نام توں اک ذیلی نظام وی قائم کیتا گیا اے جہڑا سارے متعلقین (Stakeholders) جہدے وچ وفاقی تے صوبائی قنون نافذ کرن والی ایجنسیاں‘ مقامی پلس‘ چائلڈ پروٹیکشن دے صوبائی ادارے تے پرائم منسٹر پرفارمنس ڈیلوری یونٹ نوں اک جدید خودکار نظام دے تحت آپس وچ جوڑدتا گیا اے۔
زارا ( ZARRA) ایجنسی نے ’’زینب الرٹ‘‘ دے نام توں موبائل فون تے اک (App) ایپ وی متعارف کرائی اے جہنوں کوئی وی شہری بآسانی ڈائون لوڈ کر کے مغوی یا گمشدہ بچے دے بارے اطلاع دے سکدا اے۔ انج اکٹھے30لکھ صارفین سنے سارے متعلقہ اداریاں نوں وی گمشدگی دا الرٹ موصول ہوندا اے۔ ایس ایپ دی سب توں اہم خصوصیت ایہ اے کہ ضلعی سطح اتے پلس دے اعلیٰ افسر خاص طور تے ڈی پی او (DPO)ایپ دے ڈیش بورڈ نوں خود مانیٹر کردا اے تے الرٹ موصول ہون دی صورت وچ ایس مربوط نظام دے ذریعے تیز ترین کارروائی عمل وچ لیائی جاندی اے۔بالاں دی گمشدگی تے جنسی استحصال جئے واقعیاں دی روک تھام لئی قنون سازی دا اک ماڈل امریکہ وچ امبرالرٹ (Alert Amber) دے نام توں موجود سی‘ جہدے توں پاکستان وچ ایسی قنون سازی دا آئیڈیا مستعار لیا گیا۔ نتیجتاً موجودہ وفاقی حکومت نے وزارت انسانی حقوق دے ذریعے ’’زینب الرٹ رسپانس اینڈ ریکوری ایکٹ 2020‘‘ دا مسودہ تیار کر کے پارلیمنٹ کولوں پاس کروان مگروں نہایت کامیابی نال اوہدے نفاذ نوں وی یقینی بنایا۔ایس ایکٹ دی شق نمبر3بشمول 7(2) دے تحت وزارت انسانی حقوق وچ زینب الرٹ رسپانس اینڈ ریکوری ایجنسی زارا دے نام توں اک ذیلی نظام وی قائم کیتا گیا اے جہڑا سارے متعلقین (Stakeholders) جہدے وچ وفاقی تے صوبائی قنون نافذ کرن والی ایجنسیاں‘ مقامی پلس‘ چائلڈ پروٹیکشن دے صوبائی ادارے تے پرائم منسٹر پرفارمنس ڈیلوری یونٹ نوں اک جدید خودکار نظام دے تحت آپس وچ جوڑدتا گیا اے۔
سال 2021 وچ بارہ سو ویہہ (1220) کیس رپورٹ ہوئے جنہاں وچ ست سو پنج (705) میل بال تے پنج سو اک (501) فی میل بالاں توں متعلق سن جد کہ ایہدے وچ 185 جعلی (fake) کیس وی شامل سن تے 2021وچ ای ایس ایپ دی مدد نال 497بال بازیاب کرائے گئے۔
وزارت انسانی حقوق وچ زارا (ZARRA) دی کارکردگی نوں بہتر بنان تے مشاورت لئی اک ایڈوائزری بورڈ وی قائم کیتا گیا اے۔ جہدے ممبراں وچ وزیر برائے انسانی حقوق‘ سیکرٹری وزارت انسانی حقوق‘ مختلف این جی اوز‘ صحافتی ادارے‘ پاکستان بار کونسل تے دوجے اہم ادارے شامل نیں۔ اگرچہ ہیومن رائٹس مینجمنٹ انفارمیشن سسٹم اتے وزارت انسانی حقوق پہلے ای کم کر رہی سی لیکن کم سن بالاں دی گمشدگی ایس ایکٹ دی شق نمبر4دے تحت اک کمیٹی وی تشکیل دتی گئی اے جہڑی قواعد مرتب کرے گی جنہاں دی مدد نال متعلقین (Stakeholders) نال رابطے وچ اہم پیش رفت متوقع اے۔ ہور ایہہ کہ ایس ایکٹ دے تحت تشکیل شدہ ایجنسی نے صوبیاں دے ہام عہدے داراں جنہاں وچ آئی جی پولیس‘ سیکرٹری ہوم ڈیپارٹمنٹ‘ سیکرٹری سوشل ویلفیئر تے چائلڈ پروٹیکشن دے صوبائی اداریاں دے چیئر پرسنز نال مشاورتی ملاقاتاں دا سلسلہ وی شروع کر رکھیا اے تاں جے سارے صوبیاں وچ آگاہی مہم تیز تر کیتی جا سکے۔ اگے چل کے ایسے ایجنسی دے تحت ضلعی سطح اتے نمائندگان وی مقرر کیتے جان گے تاں جے گمشدہ تے لاپتہ بالاں دی تیز ترین بازیابی نوں یقینی بنایا جا سکے۔
خوش آئند گل ایہہ ہے کہ وزیر برائے انسانی حقوق ڈاکٹر شیریں مزاری دی ذاتی دلچسپی نال پاکستان وچ پہلی واری ایس طرز دی قنون سازی تے باقاعدہ اک نظام دا قیام عمل وچ لیایا گیا اے تاں جے اٹھارہ سال توں گھٹ عمر بالاں دے جنسی تے جسمانی استحصال نوں روکیا جا سکے۔ زینب قتل کیس نے جتھے پوری قوم نوں جھنجھوڑ کے رکھ دتا اوتھے ایہدے ردعمل وچ چلن والی تحریک نے دوجے بے شمار بالاں دی زندگیاں نوں محفوظ بنان لئی حکومتی سطح اتے اقدامات نوں ممکن بنایا۔کارکردگی نوں بہتر بنان تے مشاورت لئی اک ایڈوائزری بورڈ وی قائم کیتا گیا اے۔ وزارت انسانی حقوق وچ زارا (ZARRA) دی کارکردگی نوں بہتر بنان تے مشاورت لئی اک ایڈوائزری بورڈ وی قائم کیتا گیا اے۔ جہدے ممبراں وچ وزیر برائے انسانی حقوق‘ سیکرٹری وزارت انسانی حقوق‘ مختلف این جی اوز‘ صحافتی ادارے‘ پاکستان بار کونسل تے دوجے اہم ادارے شامل نیں۔ اگرچہ ہیومن رائٹس مینجمنٹ انفارمیشن سسٹم اتے وزارت انسانی حقوق پہلے ای کم کر رہی سی لیکن کم سن بالاں دی گمشدگی ایس ایکٹ دی شق نمبر4دے تحت اک کمیٹی وی تشکیل دتی گئی اے جہڑی قواعد مرتب کرے گی جنہاں دی مدد نال متعلقین (Stakeholders) نال رابطے وچ اہم پیش رفت متوقع اے۔ ہور ایہہ کہ ایس ایکٹ دے تحت تشکیل شدہ ایجنسی نے صوبیاں دے ہام عہدے داراں جنہاں وچ آئی جی پولیس‘ سیکرٹری ہوم ڈیپارٹمنٹ‘ سیکرٹری سوشل ویلفیئر تے چائلڈ پروٹیکشن دے صوبائی اداریاں دے چیئر پرسنز نال مشاورتی ملاقاتاں دا سلسلہ وی شروع کر رکھیا اے تاں جے سارے صوبیاں وچ آگاہی مہم تیز تر کیتی جا سکے۔ اگے چل کے ایسے ایجنسی دے تحت ضلعی سطح اتے نمائندگان وی مقرر کیتے جان گے تاں جے گمشدہ تے لاپتہ بالاں دی تیز ترین بازیابی نوں یقینی بنایا جا سکے۔
جہدے ممبراں وچ وزیر برائے انسانی حقوق‘ سیکرٹری وزارت انسانی حقوق‘ مختلف این جی اوز‘ صحافتی ادارے‘ پاکستان بار کونسل تے دوجے اہم ادارے شامل نیں۔ اگرچہ ہیومن رائٹس مینجمنٹ انفارمیشن سسٹم اتے وزارت انسانی حقوق پہلے ای کم کر رہی سی لیکن کم سن بالاں دی گمشدگی ایس ایکٹ دی شق نمبر4دے تحت اک کمیٹی وی تشکیل دتی گئی اے جہڑی قواعد مرتب کرے گی جنہاں دی مدد نال متعلقین (Stakeholders) نال رابطے وچ اہم پیش رفت متوقع اے۔ ہور ایہہ کہ ایس ایکٹ دے تحت تشکیل شدہ ایجنسی نے صوبیاں دے ہام عہدے داراں جنہاں وچ آئی جی پولیس‘ سیکرٹری ہوم ڈیپارٹمنٹ‘ سیکرٹری سوشل ویلفیئر تے چائلڈ پروٹیکشن دے صوبائی اداریاں دے چیئر پرسنز نال مشاورتی ملاقاتاں دا سلسلہ وی شروع کر رکھیا اے ۔لوڑ ایس امر دی اے کہ عوام الناس نوں ودھ توں ودھ آگاہی دتی جاوے تاں جے اوہ ’’زینب الرٹ ایپ‘‘ دا صحیح تے ویلے تے استعمال کر کے اپنے بالاں دی زندگیاں نوں محفوظ بنا سکن۔