ہاکی دی ڈار فیملی

ایس خاندان نے ہاکی دے بہترین کھیڈاری پیدا کیتے جہناں نے اپنے شاندار کھیڈ نال اک نویں تریخ رقم کیتی

صفدر حسین انجم

پاکستان وچ ہاکی لئی ڈار فیملی دی خدمات کسے کولوں لکیاں نہیں نیں۔ ایس خاندان نے ہاکی دے بہترین کھیڈاری پیدا کیتے جہناں نے اپنے شاندار کھیڈ نال اک نویں تریخ رقم کیتی۔ ایہناں مشہور کھیڈاریاں وچ منیر ڈار‘ تنویر ڈار تے توقیر ڈار ایسے نام نیں جہناں نوں ہاکی دی تریخ وچ نمایاں مقام حاصل اے۔ ڈار خاندان دی ایہہ خصوصیت رہی اے کہ جدوں وی پاکستان دی ٹیم میڈل جتی ۔
ڈار فیملی دا اک فرد ٹیم وچ موجود رہیا۔ 1960دے اولمپک وچ منیر ڈار ٹیم وچ سن تے پاکستان گولڈ میڈل جتیا۔ 1968 دے اولمپکس وچ تنویر ڈار ٹیم دا حصہ سن تے پاکستان نے سونے دا تمغہ اپنے نام کیتا۔1984 دے اولمپک وچ منیر ڈار دے صاحبزادے تقویر ڈار ٹیم وچ سن تے پاکستان ٹیم نے تیجی واری گولڈ میڈل اپنے سینے اتے سجایا۔
ڈار فیملی وچ شروع ای توں کھیڈاں دا شوق پایا جاندا سی۔ اوہناں دے والد خواجہ بشیر احمد اپنے دور دے چنگے کرکٹراں وچ شمار کیتے جاندے سن۔ اوہناں نے 1936 وچ ناردرن انڈین کرکٹ ایسوسی ایشن ولوں جارڈین ٹیم دے خلاف اک میچ وی کھیڈیا سی۔ اوہناں دا کھیڈ اپنے عروج تے سی کہ ایس دوران برصغیر دی تقسیم دا اعلان ہو گیا تے اوہ قیام پاکستان مگروں اپنے خاندان دے نال لہور وچ آ کے آباد ہو گئے۔ اگرچہ ایتھے آن مگروں وی اوہ کرکٹ کھیڈدے رہے لیکن ایہہ شوق اوہناں دے بالاں وچ منتقل نہیں ہو سکیا تے اوہناں نے کرکٹ کھیڈن دے بجائے ہاکی دے کھیڈنوں اپنا اوڑھنا بچھونا بنا لیتا۔ منیر ڈار ایس خاندان دے پہلے فرد سن جہناں نے باقاعدہ ہاکی کھیڈنا شروع کیتی۔
اوہ 28مارچ 1935 نوں امرتسر وچ پیدا ہوئے۔ میٹرک دا امتحان گورنمنٹ چشتیہ ہائی سکول لہور توں پاس کرن مگروں کجھ عرصہ گورنمنٹ کالج لہور وچ تعلیم حاصل کردے رہے۔ منیر ڈار نے ہاکی کھیڈن دی شروعات ہاکی دے اک کلب امرتسر روورز ولوں 1948 وچ کیتی۔ 1950 وچ اوہ پہلی واری لاہور ڈسٹرکٹ ایسوسی ایشن دی جونیئر ٹیم ولوں کھیڈے۔ اوہ اوس ویلے 9ویں جماعت دے طالبعلم سن۔
شروع وچ اوہ رائٹ ان دی حیثیت نال کھیڈدے سن۔ مگروں لیفٹ ان دی پوزیشن اتے کھیڈنا شروع کیتا۔ 1954 وچ پہلی واری پنجاب دی ٹیم وچ اوہناں دی سلیکشن ہوئی۔ 1955 وچ بھارت دے قومی دیہاڑ دے موقع تے پاکستان ہاکی فیڈریشن الیون ولوں ایسٹ پنجاب پولیس دے خلاف فیروز پور (بھارت) وچ کھیڈے جان والے میچ وچ اوہناں نے وی حصہ لیتا۔ ایسے سال ریلویز ولوں نیشنل چیمپئن شپ وچ وی کھیڈن دا موقع ملیا۔ 1955 وچ پاکستان دا دورہ کرن والی جاپان دی ٹیم دے خلاف وی اوہناں دی ٹیم وچ سلیکشن ہوئی۔ 1956 وچ اوہ ملیبورن اولمپکس لئی ٹیم وچ سلیکٹ ہوئے جہدے مگروں اوہناں نے 1958 دی ایشین گیمز وچ حصہ لیتا۔ اوہناں نے ایس دورے وچ بہترین کارکردگی دا مظاہرہ کردیاں ہوئیاں 18 گول پینلٹی کارنر اتے کیتے۔ 1958 وچ ٹوکیو وچ ہون والی تیجی ایشین گیمز لئی جہڑی ٹیم منتخب کیتی گئی اوہدے وچ منیر ڈاری وی سلیکٹ ہوئے۔ ایشین گیمز وچ اوہناں نے کوریا دے خلاف پینلٹی کارنر اتے اک ہیٹ ٹرک سنے پنج گول کر کے عالمی ریکارڈ قائم کیتا۔ ایس ٹورنامنٹ وچ اوہناں نے 8گول سکور کیتے۔ 1960 وچ منیر ڈار روم اولمپکس کھیڈن گئے جہدے وچ پاکستان دے فائنل وچ نصیر بندہ دے شاندار گول پاروں بھارت نوں اک گول توں ہرا کے پہلی واری نہ صرف اولمپک ٹائٹل جتیا بلکہ بھارت دی ہاکی اتے اجارہ داری نوں وی ختم کیتا۔ 1962 وچ اوہناں نے جکارتہ وچ ہون والی ایشین گیمز وچ حصہ لیندے ہوئے عمدہ کارکردگی دا مظاہرہ کیتا تے چھ گول سکور کر کے ٹیم دی جت وچ اہم کردار ادا کیتا۔ 1963 وچ لیونز (فرانس) فیسٹیول وچ وی پاکستان ٹیم دی نمائندگی کرن دا اعزاز حاصل کیتا۔
ایس ٹورنامنٹ وچ اوہناں نے بلجیم دے خلاف اک تے جاپان دے خلاف دو گول سکور کیتے۔1966 وچ اوہناں نوں تیجی واری اولمپکس کھیڈن دا اعزاز حاصل ہویاجہدے وچ پاکستانی ٹیم نے سلور میڈل حاصل کیتا سی۔ توقیر ڈار ایس خاندان دے تیجے فرد سن جہناں نے انٹرنیشنل ہاکی وچ قدم رکھیا۔ اوہ منیر ڈار دے سب توں وڈے پتر نیں۔ 31جنوری 1964 نوں لہور وچ پیدا ہون والے توقیر ڈار رائٹ فل بیک دی پوزیشن اتے کھیڈدے سن۔ اوہناں نے ڈی پی ایس سکول تے گورنمنٹ کالج توں تعلیم حاصل کیتی۔
1978 وچ توقیر ڈار پہلی واری پلس ولوں نیشنل جونیئر انڈر 21ہاکی چیمپئن شپ وچ کھیڈے۔ 1980وچ کراچی وچ ہون والی پنجاب انٹر پراونشل انڈر 18 ہاکی چیمپئن شپ وچ حصہ لیتا۔ اوسے سال اوہناں نے قومی جونیئر ٹیم دے نال یورپ دا دورہ کیتا۔ 1981 وچ پاک بھارت جونیئر ہاکی سیریز وچ کھیڈے۔ 1982وچ ہالینڈ دے خلاف کھیڈن دے علاوہ دُوجے عالمی جونیئر ورلڈ ہاکی کپ وچ کھیڈے۔
منیر ڈار نے اوس اولمپکس وچ 5گول سکور کیتے۔24دسمبر1966 نوں تیرہ سال ہاکی کھیڈن مگروں انٹرنیشنل ہاکی توں ریٹائرہو گئے۔ اپنے کیرئیر وچ اوہناں نے پاکستان ولوں 92 میچ کھیڈ کے 41گول سکور کیتے سن۔ منیر ڈار پاکستان ہاکی ٹیم دے منیجر وی رہے جد کہ کئی واری اوہ پاکستان ہاکی ٹیم دی سلیکشن کمیٹی دے ممبر وی منتخب ہون دے علاوہ پاکستان ہاکی فیڈریشن دی ورکنگ کمیٹی دے رکن وی رہے۔ اوہناں نے لہور توں شائع ہون والے اک سپورٹس میگزین دے چیف ایڈیٹر دی حیثیت نال وی فرائض انجام دتے جد کہ ہاکی اتے اک کتاب تریخ ساز دے نام توں لکھی۔ یکم جون 2011نوں کینسر دے موذی مرض دے نال لڑدیاں ہوئیاں ایس دارفانی توں کوچ کر گئے۔ اوہناں نوں ڈیفنس قبرستان لہور وچ سپردخاک کیتا گیا۔
منیر ڈار مگروں اوہناں دے چھوٹے بھراں تنویر ڈار نے اوہناں دی جگہ سنبھالی۔ اوہ وی اپنے وڈے بھراں دے نقش قدم اتے چلدیاں ہوئیاں ہاکی وچ رائٹ فل دی پوزیشن اتے ای کھیڈے۔ تنویر ڈار 4جون 1948نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں نے ہوش سنبھالیا تے اوہناں دے وڈے بھراں منیر ڈار تے کزن ذکاالدین دنیائے ہاکی دے اسمان اتے چھائے ہوئے سن۔ ایہہ اوہناں دی عمدہ تربیت تے تنویر ڈار دی بے پناہ محنت تے سخت جدوجہد دا نتیجہ سی کہ چھوٹی عمرے ای اک اعلیٰ درجے دے کھیڈاری بن گئے سن جہدا اندازہ ایس گل توں لایا جا سکدا اے کہ ا جے اوہناں دی عمر صرف16 ورھے سی کہ اوہ سلیکٹراں دی توجہ حاصل کرن وچ کامیاب ہو گئے تے اوہناں نوں مغربی جرمنی دی ٹیم دے خلاف 1966 وچ پہلی واری پاکستان دی قومی ہاکی ٹیم وچ شامل کر لیتا گیا۔ انج پشور وچ کھیڈ کے اوہناں نے اپنے انٹرنیشنل ہاکی کیرئیر دا آغاز کیتا۔ ایس سیریز مگروں اوہناں نے دورہ کینیا تے بنکاک وچ ہون والے ایشیائی کھیڈاں وچ پاکستان ہاکی ٹیم دی نمائندگی وی کیتی۔ فیر اوہناں نے 1968 دے میکسیکو اولمپک وچ حصہ لیتا تے غیر معمولی کارکردگی پیش کردیاں ہوئیاں نہ صرف طلائی تمغہ حاصل کیتا بلکہ ٹورنامنٹ وچ اوہ سب توں ودھ گول کرن والے دوجے پاکستانی کھیڈاری سن جہناں نے 6گول بنائے۔ 1969 وچ انٹرنیشنل ہاکی ٹورنامنٹ منعقدہ لہور وچ وی اوہناں دی کارکردگی بڑی اعلیٰ درجے دی رہی۔
اوہناں نے ایس ٹورنامنٹ وچ سب توں ودھ گول کیتے جہناں وچ ملائیشیا دے خلاف میچ وچ ہیٹ ٹرک وی شامل سی۔ 1970 وچ بنکاک وچ ہون والی ا یشین گیمز وچ وی اوہ قومی ٹیم ولوں ٹاپ سکورر رہے۔ 1971وچ سپین دے شہر بارسلونا وچ ہون والے پہلے ورلڈکپ ہاکی ٹورنامنٹ وچ اوہناں نے نہ صرف شاندار کھیڈ پاروں پاکستان نوں عالمی چیمپئن دااعزاز دوایا بلکہ پورے ٹورنامنٹ وچ 9 گول وی سکور کیتے۔ ایس ٹورنامنٹ دے دوران اوہ بھارت دے خلاف میچ کھیڈدے ہوئے اوس ویلے زخمی ہو گئے۔ اوہناں نے 1972 وچ جرمنی دے شہر میونخ وچ ہون والے اولمپک ہاکی ٹورنامنٹ وچ وی قومی ٹیم دی نمائندگی کیتی جد کہ 1973 وچ ایمسٹرڈیم (ہالینڈ) وچ ہون والا دُوجا عالمی کپ ہاکی ٹورنامنٹ اوہناں دے کیرئیر دا وی آخری ٹورنامنٹ ثابت ہویا جہدے وچ اوہناں نے بہترین کھیڈ پیش کیتا تے 7گول سکور کیتے۔ انج2ورلڈکپ مقابلیاں وچ پندرہ گول سکور کر کے اک نواں ریکارڈ قائم کیتا جہنوں 1990وچ سپین دے کھیڈاری نے برابر کر دتا سی۔ اوہناں نے 8 سالہ ہاکی کیرئیر دے دوران پاکستان ولوں 111انٹرنیشنل میچاں وچ حصہ لیتا تے 131گول سکور کیتے۔ اوہناںنوں غیر معمولی کارکردگی وکھان تے حکومت پاکستان ولوں تمغہ برائے حسن کارکردگی نال وی نوازیا گیا۔ ہاکی فیملی دا ایہہ نامور سپوت 11فروری 1998 نوں زندگی دی بازی ہار گیا۔منیر ڈار دے سب توں چھوٹے صاحبزادے تفسیر ڈار جہڑے 5اگست 1968 وچ پیدا ہوئے سن اوہ وی ہاکی دے چنگے کھیڈاری سن۔ تفسیر ڈار رائٹ فل بیک دی پوزیشن اتے کھیڈدے سن۔ ہاکی دی اندرونی سیاست دے پیش نظر اوہناں نے اپنے والد دے کہن تے ہاکی نوں خیرباد کہہ دتا۔ حالانکہ اوہ اوس ویلے گورنمنٹ کالج ہاکی ٹیم دے کپتان سن۔ ہاکی دے کھیڈ نوں خدا حافظ کہن مگروں اوہناںنے کرکٹ کھیڈنا شروع کر دتی۔ کرکٹ وچ آن مگروں تفسیر ڈار نے اک سال وچ بہت نمایاں کارکردگی دا مظاہرہ کیتا۔ اوہناں نے اپنے کرکٹ کیرئیر وچ ورلڈکپ‘ پیٹرنز ٹرافی کرکٹ تے ولز گولڈ فلیگ لیگ وچ لہور سٹی تے زرعی ترقیاتی بنک دی نمائندگی کیتی توقیر ڈار ایس خاندان دے تیجے فرد سن جہناں نے انٹرنیشنل ہاکی وچ قدم رکھیا۔ اوہ منیر ڈار دے سب توں وڈے پتر نیں۔ 31جنوری 1964 نوں لہور وچ پیدا ہون والے توقیر ڈار رائٹ فل بیک دی پوزیشن اتے کھیڈدے سن۔ اوہناں نے ڈی پی ایس سکول تے گورنمنٹ کالج توں تعلیم حاصل کیتی۔ 1978 وچ توقیر ڈار پہلی واری پلس ولوں نیشنل جونیئر انڈر 21ہاکی چیمپئن شپ وچ کھیڈے۔ 1980وچ کراچی وچ ہون والی پنجاب انٹر پراونشل انڈر 18 ہاکی چیمپئن شپ وچ حصہ لیتا۔ اوسے سال اوہناں نے قومی جونیئر ٹیم دے نال یورپ دا دورہ کیتا۔ 1981 وچ پاک بھارت جونیئر ہاکی سیریز وچ کھیڈے۔ 1982وچ ہالینڈ دے خلاف کھیڈن دے علاوہ دُوجے عالمی جونیئر ورلڈ ہاکی کپ وچ کھیڈے۔
جہدے وچ شاندار کھیڈ دا مظاہرہ کردیاں ہوئیاں 7گول سکور کیتے۔1983 وچ اوہ پاکستان جونیئر ٹیم دے نال جرمنی تے ہالینڈ دے دورے تے گئے۔ اوسے سال کوالالمپور وچ ہون والے فائیو نیشن انٹرنیشنل ٹورنامنٹ وچ رلت کرن دے علاوہ پنجویں چیمپئنز ٹرافی ہاکی ٹورنامنٹ وچ وی پاکستان دی نمائندگی کیتی جدکہ اوس سال دے اخیر وچ آسٹریلیا دے خلاف دبئی وچ ٹیسٹ سیریز وچ حصہ لیتا۔ 1983 ای وچ اوہ ہانگ کانگ وچ کھیڈن گئے۔ ڈار فیملی وچ شروع ای توں کھیڈاں دا شوق پایا جاندا سی۔ اوہناں دے والد خواجہ بشیر احمد اپنے دور دے چنگے کرکٹراں وچ شمار کیتے جاندے سن۔ اوہناں نے 1936 وچ ناردرن انڈین کرکٹ ایسوسی ایشن ولوں جارڈین ٹیم دے خلاف اک میچ وی کھیڈیا سی۔ اوہناں دا کھیڈ اپنے عروج تے سی کہ ایس دوران برصغیر دی تقسیم دا اعلان ہو گیا تے اوہ قیام پاکستان مگروں اپنے خاندان دے نال لہور وچ آ کے آباد ہو گئے۔ اگرچہ ایتھے آن مگروں وی اوہ کرکٹ کھیڈدے رہے لیکن ایہہ شوق اوہناں دے بالاں وچ منتقل نہیں ہو سکیا تے اوہناں نے کرکٹ کھیڈن دے بجائے ہاکی دے کھیڈنوں اپنا اوڑھنا بچھونا بنا لیتا۔ منیر ڈار ایس خاندان دے پہلے فرد سن جہناں نے باقاعدہ ہاکی کھیڈنا شروع کیتی۔ اوہ 28مارچ 1935 نوں امرتسر وچ پیدا ہوئے۔ میٹرک دا امتحان گورنمنٹ چشتیہ ہائی سکول لہور توں پاس کرن مگروں کجھ عرصہ گورنمنٹ کالج لہور وچ تعلیم حاصل کردے رہے۔ منیر ڈار نے ہاکی کھیڈن دی شروعات ہاکی دے اک کلب امرتسر روورز ولوں 1948 وچ کیتی۔ 1950 وچ اوہ پہلی واری لاہور ڈسٹرکٹ ایسوسی ایشن دی جونیئر ٹیم ولوں کھیڈے۔ اوہ اوس ویلے 9ویں جماعت دے طالبعلم سن۔
1984 وچ اوہناں نے چیمپئنز ٹرافی ہاکی ٹورنامنٹ وچ رلت کرن دے علاوہ اولمپکس گیمز وچ پاکستان دی نمائندگی کیتی تے اپنی فیملی دی روایتاں نوں نبھاندے ہوئے لاس اینجلس اولمپک وچ گولڈ میڈل حاصل کیتا۔ اوسے سال دے اخیر وچ توقیر ڈار تیجے جونیئر عالمی کپ وچ حصہ لین کوالالمپور وی گئے۔ توقیر ڈار جہڑے ہور چھ سال تک پاکستان لئی کھیڈ سکدے سن نے 22سال دی عمر وچ انٹرنیشنل ہاکی نوں خیرباد کہہ دتا۔ اوہناں نے 30انٹرنیشنل میچاں وچ پاکستان دی نمائندگی کردیاں 14گول سکور کیتے۔
منیر ڈار دے دوجے پتر تاثیر ڈار نیں جہڑے کہ توقیر ڈار دے چھوٹے بھرا نیں۔ 11جنوری 1965 نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔ فل بیک دی پوزیشن اتے کھیڈن والے تاثیر ڈار ہاکی دی بنیاد اتے پلس وچ ڈائریکٹ انسپکٹر بھرتی ہوئے۔ اوہ 1983 وچ ہالینڈ دی جونیئر ٹیم دے خلاف کھیڈے۔ اوسے سال اوہناں نے واپڈا ولوں جونیئر ہاکی چیمپئن شپ وچ وی حصہ لیتا جد کہ آخری واری 1985 وچ ہالینڈ جونیئر دے خلاف ایکشن وچ نظر آئے۔ تاثیر ڈار نے 1984 وچ اک میچ وچ جرمنی دے خلاف پاکستان جونیئر ولوں کھیڈدے ہوئے اپنے شاندار کھیڈ نال حریف ٹیم نوں 5-1 توں شکست دتی۔اوہناں نے اوس میچ وچ تن گول کر کے ہیٹ ٹرک کیتی جد کہ اوسے سال تاثیر ڈار دی کپتانی وچ واپڈا دی ٹیم نے 16 ویں پولس گولڈ کپ ہاکی ٹورنامنٹ وچ کامیابی حاصل کیتی۔منیر ڈار دے سب توں چھوٹے صاحبزادے تفسیر ڈار جہڑے 5اگست 1968 وچ پیدا ہوئے سن اوہ وی ہاکی دے چنگے کھیڈاری سن۔ تفسیر ڈار رائٹ فل بیک دی پوزیشن اتے کھیڈدے سن۔ ہاکی دی اندرونی سیاست دے پیش نظر اوہناں نے اپنے والد دے کہن تے ہاکی نوں خیرباد کہہ دتا۔ حالانکہ اوہ اوس ویلے گورنمنٹ کالج ہاکی ٹیم دے کپتان سن۔ ہاکی دے کھیڈ نوں خدا حافظ کہن مگروں اوہناںنے کرکٹ کھیڈنا شروع کر دتی۔ کرکٹ وچ آن مگروں تفسیر ڈار نے اک سال وچ بہت نمایاں کارکردگی دا مظاہرہ کیتا۔ اوہناں نے اپنے کرکٹ کیرئیر وچ ورلڈکپ‘ پیٹرنز ٹرافی کرکٹ تے ولز گولڈ فلیگ لیگ وچ لہور سٹی تے زرعی ترقیاتی بنک دی نمائندگی کیتی۔