اپنی گل وچ مہارت لیاؤ

بحث دا مقصد بحث نہیں ہونا چاہیدا بلکہ اگے ودھنا ہووے: جوزف جوبرٹ

لکھت:بینش طارق

دنیا وچ کامیاب تے موثر زندگی لئی جہڑی بنیادی مہارتاں درکار نیں اوہناں وچوں اک گل بات یا گل بات دی مہارت اے۔ گل بات وچ مہارت دے بغیر اگے نہیں ودھیا جا سکدا۔ کامیاب ہون لئی گل بات وچ مہارت بہت ضروری اے۔ گل بات وچ مہارت لئی چار چیزاں دا ہونا ضروری اے:لکھنا‘پڑھنا‘بولنا۔سننا
زبان ابلاغ یعنی گل بات دا ذریعہ اے۔ ابلاغ وچ سب توں اہم گل ایہہ اے جہڑا سن رہیا اے‘آیا اوہنوں گل سمجھ آرہی اے یا نہیں۔ ساڈے ایتھے ایہہ مزاج بن چکیا اے کہ متاثر کرن لئی انگلش دا بہتا استعمال کیتا جاندا اے لیکن اوہنوں اکثریت سمجھ نہیں پاندی۔ سمجھ لئی زبان دا آسان ہونا بہت ضروری ہوند ااے۔ اک تحقیق دے مطابق لفظاں دے انتخاب دا کردار صرف 3فیصد ہوندا اے باقی 97فیصد کردار باڈی لینگوئج تے آواز دا زیرو بم دا ہوندا اے۔
گل بات وچ مہارت دے حوالے نال تعلیمی ادارے دا کردار بہت اہمیت دا حامل اے۔ بعض تعلیمی ادارے گل بات وچ مہارت تے نہیں پیدا کردے بلکہ خوداعتمادی پیدا کر دیندے نیں جہدے توں گل بات وچ مہارت حاصل کرنا آسان ہو جاندا اے۔ اوہ بچے جہناں دے گھراں وچ چنگی تربیت کیتی جاندی اے ‘ ایہناں وچ اعتمادہوندا اے۔ ایہو اعتماد گل بات وچ مہارت پیدا کردا اے۔ ایس دے علاوہ مہارت دے حوالے نال بہت سارے سافٹ ویئرز ‘ بہت سارے کورس‘ بہت ساری ویڈیو انٹرنیٹ اتے موجود نیں جہناں نوں گھر بیٹھے استعمال کر کے گل بات وچ خاصی حد تک مہارت حاصل کیتی جا سکدی اے۔
دوجیاں دی گل بات دا مشاہدہ کرو
گل بات وچ مہارت لئی بہترین اوزار (ٹول) سننا اے۔ جے لوکاں دے جملے‘ لفظاں تے باڈی لینگوئج اتے غور کیتا جاوے تے بڑے آرام نال اوہناں نوں نقل کر کے گل بات دے انداز وچ بہتری لیائی جا سکدی اے کیوں جے انسان وچ ایہہ صلاحیت اے کہ اوہ سنن تے ویکھن توں سکھدا اے۔ فیر ایسے انداز نال بولن دی کوشش کردا اے۔ جہڑا چنگا سنن والا اے اوہ چنگا بولن والا وی بن سکدا اے۔ ایسے بہت سارے لوک نیں جہڑے ریڈیو پروگرام بہت چنگا کردے نیں۔ جدوں اوہناں کولوں وجہ پچھی جاندی اے تے اوہ جواب دیندے نیں کہ لمے عرصہ اسیں ریڈیو سنیا اے ایس لئی لفظاں دی ادائیگی ٹھیک ہو گئی اے۔ سانوں تب سمجھانا آ گیا۔
لفظاں دا ذخیرہ
اک بہت وڈی غلط فہمی ایہہ پائی جاندی اے کہ گل بات وچ مہارت لئی لفظاں دا ذخیرہ (Vocabulary) دا بہتا ہونا ضروری اے۔ جد کہ حقیقتاً انج نہیں اے۔ جے لفظ گھٹ وی ہون لیکن گل سمجھانا آندا ہووے۔ انداز پرکشش ہووے تے گل بن جاندی اے۔ جے تسیں آکسفورڈ دی پوری ڈکشنری زبانی یاد وی کر لوو لیکن لفظاں دا چنائو ٹھیک نہ ہووے‘ لہجہ وی چنگا نہ ہووے تے فیر لوکاں نوں گل سمجھانا اوکھا ہو جاوے گا۔اپنی گل بات نوں بہتر بنان دا اک طریقہ ایہہ اے کہ جتھے جتھے بہتری لیان دی لوڑ محسوس ہووے‘ اوہنوں نوٹ کر لوو۔ انج یاد رہوے گا کہ کہڑی کہڑی چیز بہتر کرنا اے۔ اپنی آواز ریکارڈ کرو‘ فیر اوہنوں سنو‘ فیر سنو‘ بولن دی خامیاں اتے توجہ کرو۔ ایہدے توں ابلاغ دی غلطیاں دور کرن وچ آسانی پیدا ہووے گی۔
جسمانی حرکتاں
اک تحقیق دے مطابق گل بات دی مہارت وچ باڈی لینگویج یعنی تہاڈی جسمانی حرکات و سکنات دا 50توں 55فیصد کردار ہوندا اے کیوں جے زبان دے ہلن توں پہلاں جسم بولدا اے۔ انسان واحد مخلوق اے جہڑی سی توں پیر تک بولدی اے۔ ہتھ ہلن فیر گل ہوندی اے۔ سرسر ہلے فیر گل ہوندی اے۔ موہنڈھے اٹھن فیر گل ہوندی اے۔ موہنڈھے جھکن فیر گل ہوندی اے۔ غرض جسم دی کوئی وی صورت بن جاوے اوہ گل بات ای ہوندی اے۔ انسان واحد مخلوق اے جہدے جذبات تے نیت نوں بھانپنا کسی دے بس وچ نہیں اے۔ چنانجہ بندا اپنی جہڑی گل سمجھانا چاہ رہیا ہوندا اے اوہدے وچ لفظ نہ صرف زبان توں ادا ہوندے نیں بلکہ اوہدے وچ جسم وی شامل ہوندا اے۔ جیویں بعض استاداں دی گلاں بچیاں نوں چھیتی سمجھ آ جدنایاں نیں جد کہ بعض دی نہیں آندیاں۔ جہناں استاداں دی گل چھیتی سمجھ آندی اے اوہدا اک امر ایہہ وی اے کہ اوہناں دی باڈی لینگوئج بہت موثر ہوندی اے۔ جہناں استاداں دی گل چھیتی سمجھ نہیں آندی اوہناں دے لفظ تے جسمانی حرکتاں وچ مطابقت نہیں ہوندی۔جسمانی حرکتاں وچ بہتری لئی اپنی گفتگو دے دوران باڈی لینگویج نوں بہتر کرن دے تن طریقے نیں:
1 شیشے دے سامنے گل کرنا: شیشے دے سامنے کھڑے ہو کے گل کرن دی مشق کرو۔ ایہدے توں دو فیدے ہون گے۔ اک تے خود اعتمادی آوے گی‘ دوجے جسم دی حرکات و سکنات نوں بہتر طور تے ویکھیا جا سکدا اے۔ حرکات و سکنات وچ تسیں سر دی جنبش‘ اکھاں دا کھلنا تے بند ہونا ‘ ہتھاں دا بلنا جلنا‘ گردن دی کیفیت‘ جسمانی خدوخال وغیرہ سب ویکھ سکو گے۔ ایس طرح تہانوں اپنے پورے جسم دے بارے پتہ چل سکے گاکہ تہاڈے اندر کنا اعتماد اے۔ بار بار دی مشق نال باڈی لینگوئج وچ بہتری آنا شروع ہو جاوے گی فیر گل بات وچ بہتری آوے گی۔
2 اپنی ویڈیو بنانا: اج جدید دور اے۔ ہر کسی دے کول موبائل فون موجود اے۔ موبائل نال اپنی ویڈیو بنائو‘ فیر ایہہ ویکھو کہ اوہدے وچ تہاڈے کولوں کتھے کتھے غلطیاں ہوئیاں۔ تسیں جدوں اپنی ویڈیو نوں ایس نظر نال ویکھو گے تے تہانوں اوہ غلطیاں نظر آن گئیاں۔ تہانوں پتہ چلے گا کہ باڈی لینگوئج کتھوں کتھوں بہتر ہو سکدی اے۔ ایس طریقہ کار توں کجھ ای عرصے وچ باڈی لینگوئج وچ بہتری ہونا شروع ہو جاوے گی۔
3 نیورو لینگویسٹک پروگرامنگ NLP: نیورولینگویسٹک پروگرامنگ (Neuro Linguistic Programing) انسانی ذہن تے جسم دے درمیان ابلاغ نوں سمجھن دا دنیا دا سب توں مقبول تے تیز ترین علم اے۔ این ایل پی دی مدد توں تہاڈے لئی ایہہ ممکن ہوندا اے کہ تہانوں جہڑا انداز چنگا لگدا اے۔ اوس انداز نوں اپنے اتے انسٹال کر لوو۔ جے تسیں کسی دے انداز نوں اپنے اتے انسٹال کر لیندے او تے فیر کجھ عرصہ مگروں اوس فرد دا انداز تہاڈا انداز بن جاندا اے۔ ایہہ وی ہوندا اے کہ تہاڈا انداز تے اوس فرد دا انداز رل کے اک نواں انداز بن جاوے جہڑا دونویں انداز توں بہتر تے موثر ہووے۔ باڈی لینگوئج بہتر ہووے گی تے نال ای نال گل بات وچ وی بہتری آوے گی۔ این ایل پی نوں موثر ابلاغی ذریعے دے طور تے پوری دنیا وچ بڑی کامیابی نال استعمال کیتا جا رہیا اے۔
آواز دا زیرو بم: گل بات وچ مہارت لئی تیجا لازمہ آواز دا زیروبم یعنی اتار چڑھائو (tonality) اے۔ کمیونیکیشن دے ماہراں دے مطابق بندا اک گل نوں گھٹ توں گھٹ تن انداز نال ادا کر سکدا اے۔ ادائیگی دا ایہہ فرق اوہدی آواز وچ اتار چڑھائو نال براہ راست تعلق رکھدا اے۔ اک ای جملہ جے تسیں درمیانی آواز نال آکھو گے تے اوہدا جہڑا مطلب لیتا جاوے گا اوہو جملہ کرخت آواز وچ آکھن نال اوہدا مفہوم بالکل بدل جاوے گا۔گل بات وچ مہارت دے حوالے نال تعلیمی ادارے دا کردار بہت اہمیت دا حامل اے۔ بعض تعلیمی ادارے گل بات وچ مہارت تے نہیں پیدا کردے بلکہ خوداعتمادی پیدا کر دیندے نیں جہدے توں گل بات وچ مہارت حاصل کرنا آسان ہو جاندا اے۔ اوہ بچے جہناں دے گھراں وچ چنگی تربیت کیتی جاندی اے ‘ ایہناں وچ اعتمادہوندا اے۔ ایہو اعتماد گل بات وچ مہارت پیدا کردا اے۔ ایس دے علاوہ مہارت دے حوالے نال بہت سارے سافٹ ویئرز ‘ بہت سارے کورس‘ بہت ساری ویڈیو انٹرنیٹ اتے موجود نیں جہناں نوں گھر بیٹھے استعمال کر کے گل بات وچ خاصی حد تک مہارت حاصل کیتی جا سکدی اے۔گل بات وچ مہارت لئی بہترین اوزار (ٹول) سننا اے۔ جے لوکاں دے جملے‘ لفظاں تے باڈی لینگوئج اتے غور کیتا جاوے تے بڑے آرام نال اوہناں نوں نقل کر کے گل بات دے انداز وچ بہتری لیائی جا سکدی اے کیوں جے انسان وچ ایہہ صلاحیت اے کہ اوہ سنن تے ویکھن توں سکھدا اے۔ فیر ایسے انداز نال بولن دی کوشش کردا اے۔ جہڑا چنگا سنن والا اے اوہ چنگا بولن والا وی بن سکدا اے۔ ایسے بہت سارے لوک نیں جہڑے ریڈیو پروگرام بہت چنگا کردے نیں۔ جدوں اوہناں کولوں وجہ پچھی جاندی اے تے اوہ جواب دیندے نیں کہ لمے عرصہ اسیں ریڈیو سنیا اے ایس لئی لفظاں دی ادائیگی ٹھیک ہو گئی اے۔ سانوں تب سمجھانا آ گیا۔انسان اپنی پیدائش دے نال ای گل بات شروع کر دیندا اے۔ بچپن وچ ایہہ بوہتی ہوندی اے لیکن ویلے دے نال نال گل بات وچ خلا آنا شروع ہو جاندا اے۔ ایہہ والدین دے نال ہوندا اے‘ ایہہ استاداں توں ہوندا اے۔ ایہہ عزیز رشتے داروں دے نال ہوندا اے۔ ایہہ دوستاں دے نال ہوندا اے بلکہ معاشرے دے ہر بندے دے نال ہوندا اے۔ ایہہ اک وائرس اے۔ دنیا دی سب توں سخت سزا قید تنہائی اے۔ ایہدے وچ مجرم دی گل بات دوجے لوکاں نال بند کر دتی جاندی اے۔ تحقیق دے مطابق جے کسی نوں پاگل کرنا ہووے تے اوہنوں قید تنہائی دے دیو۔ ایہہ قید تنہائی ساڈے گھراں تے دفتراں وچ وی پائی جاندی اے۔ لہٰذا گھر وچ گل بات دا جہڑا خلا پیدا ہوندا اے اوہنوں ختم کرنا چاہیدا اے۔ ایس خلا نوں ختم کرن دا بہترین طریقہ ایہہ اے کہ بالاں دے نال روزانہ دن وچ کئی واری گل بات کیتی جاوے۔ اوہ جو محسوس کردے نیں‘ جو ویکھدے نیں ‘ اوہناں کولوں اوہدے بارے پچھیا جاوے۔
بچیاں وچ گل بات دی مہارت کیویں پیدا کریے؟
اپنے بچیاں وچ گل بات دی مہارت پیدا کرنا والدین دی ذمے داری اے۔ تسیں ایس حوالے نال تھلے دتی گلاں اتے عمل کر کے اپنے بچیاں دی ابلاغ دی صلاحیت نوں بہتر کر سکدے او:(1) بچہ سکول وچ جو کجھ پڑھدا اے اوہدے بارے اوہدے کولوں روزانہ پچھیا جاوے۔ اوہدے کولوں ایہہ پچھیا جاوے کہ تہاڈے دوست کیسے نیں… تہاڈی پڑھائی کیسی چل رہی اے؟ اج تہاڈے ٹیچر نے کہڑا ڈریس پایا ہویا سی؟ ٹیچر نے کہنوں شاباش دتی؟ کہدے نمبر چنگے آئے؟ اج کیہ کھادا پیتا؟ بریک وچ کیہ کیتا؟ تہاڈا سب توں چنگا دوست کہڑا اے؟ دنیا وچ ہر انسان دی سب توں بوہتی دلچسپی اپنی ذات وچ ہوندی اے۔ جدوں بچیاں کولوں اوہناں دی ذات بارے سوال پچھے جاندے نیں تے گل بات وچ وی اوہناں دی دلچسپی ودھ جاندی اے۔
(2) بچیاں نوں ایسے لوکاں نال گل بات کرائو جہڑے گل بات وچ مہارت رکھدے ہون۔ جدوں بچے ایسے لوکاں نال گل بات کرن گے تے اوہ اوہناں کولوں انسپائر ہون گے تے ایہو انسپائریشن اوہناں دی گل بات وچ مہارت دا ذریعہ بنے گی۔
(3) بچے دا گھٹ توں گھٹ اک ایسا استاد ضرور ہونا چاہیدا اے جہدی گل بات بہت بہتر ہووے۔ جدوں ایسا استاد ہووے گا تے فیر بچے دی گل بات وچ مہارت خود بہ خود بہتر ہووے گی۔ بندا جہدے توں متاثر ہوندا اے لاشعوری طور تے اوہدے اندا زنوں اپنان دی کوشش کردا اے۔ جے بچہ اپنے استاد کولوں انسپائر ہووے گا تے اوہ خود ای اپنے استاد دے انداز گفتگو نوں اختیار کرن دی کوشش کرے گا۔ انج اوہدے انداز گفتگو وچ بہتری آوے گی۔
نوجوان کیویں گل بات وچ ماہر ہون
نوجواناں لئی گل بات وچ مہارت حاصل کرنا بہت ضروری اے۔ زندگی دے قدم بہ قدم امتحاناں تے ذمے داریاں دی ادائیگی وچ ہر قدم اتے موثر گل بات دی مہارت درکار ہوندی اے۔ ایس لئی نوجواناں نوں چاہیدا اے کہ اوہ گل بات وچ لازماً مہارت حاصل کرن۔ بے شمار موقعے ایسے ہوندے نیں جتھے نوجوان گل بات وچ مہارت حاصل کر سکدے نیں۔ ذیل وچ کجھ عام مشورے دتے جاندے نیں جہناں اتے عمل کر کے گل بات نوں بہتر کیتا جا سکدا اے:
(1)کالج وچ جہنی سرگرمیاں ہوندیاں نیں اوہناں وچ ضرور حصہ لوو۔ ممکن اے اوہناں دا تعلق لکھن نال ہووے۔ جے کسی نوں لکھنا چنگا لگدا اے تے لکھن وچ مہارت حاصل ہو جاوے گی۔ جے کوئی ڈراما کیتا جا رہیا اے تے اوہدے وچ ضرور حصہ لوو۔ ایس توں اداکاری کرنا آوے گی تے گل بات وچ وی بہتری آوے گی۔ باڈی لینگوئج وی بہتر ہووے گی تے جذبات نوں کنٹرول کرن دا سلیقہ وی آوے گا۔ ایہدے نال نال تقریراں دے جہنے وی مقابلے ہون‘ اوہناں وچ ضرور حصہ لوو۔ ایس توں تہانوں بوہتے لوکاں دے سامنے گل بات کرنا آ جاوے گا۔ تقریر کرن نال اعتماد وچ غضب دا وادھا ہوندا اے۔
(2) تہاڈے شہر وچ جے کوئی ریڈیو چینل اے تے اوہ جوائن کرو۔ بغیر معاوضے دے اوتھے ویلا گزارو۔
کیوں جے ریڈیو آواز تے گل بات بہتر کرن دا بہت وڈا ذریعہ اے۔ اوتھے نہ تے باڈی لینگوئج کسی نے ویکھنی اے تے نہ چہری سامنے آنا اے۔ ایتھے تے آواز‘ جملیاں تے لفظاں نوں سنیا جا رہیا اے۔ پوری گل صرف آواز دے سہارے ہوندی اے۔ جدوں اک ای سہارا استعمال ہوندا اے تے ساری توانائی آواز دے ذریعے گل بات وچ منتقل ہوندی اے۔
(3) کوشش کرو کہ کدھرے وی کوئی رول پلے کرنا پیندا اے تے اوس موقعے نوں ضائع نہ کرو۔ تہاڈے ادارے وچ کوئی شخصیت آ رہی ہووے تے اوہدا استقبال کرو۔ اوہدے نال گل بات کرو۔ انج تہانوں لوکاں نال گل کرنا آ جاوے گا۔ لوکاں دے چھوٹے چھوٹے انٹرویو کرو۔ اوہناں دے نال ادب تے شائستگی دے نال گل کرو۔ اوہناں دے کم دے متعلق جانو۔ اوہنوں نوں پچھو کہ اوہ کامیاب کیویں ہوئے تے ہور کنا کامیاب ہونا چاہندے نیں۔ ایس توں تہاڈے اندر اعتماد آوے گا تے گل بات دی صلاحیت بہتر ہووے گی۔ اپنے دوستاں دا گروپ بنائو تے فیر اک ویلا طے کر کے اوس ویلے وچ اتے دتی گئی مشقاں کرو۔ اک دوجے دی گل بات تے انداز گفتگو نوں چیک کرو۔ ایس طرح بڑی چھیتی گل بات بہتر ہونا شروع ہو جاوے گی۔
جے تسیں اپنی گل بات تے ابلاغ وچ مہارت چاہندے او تے ایس موضوع اتے کتاباں پڑھو تے تہاڈے شہر وچ ایس حوالے نال جہڑی ورکشاپاں کرائی جاندیاں ہون اوہناں وچ رلت کرو۔