آخری سیب

ایس وچ وڈھی تعداد اندر لوک رَلتی َسن جیہڑے اج دی ایس نشست توںفائدہ چُکن لئی آئے سن

عبدالحمید اعوان

ایس ہال وچ وڈی تعداد وچ لوک شریک سن جہڑے اج دی ایس نشست توں مستفید ہون لئی آئے سن۔ ٹرینر نے سارے شرکا وچ اک اک سیب تقسیم کیتا تے آکھیا کہ ایہنوں کھائو۔ اوہ سارے سیب کھان لگے۔ اوہناں وچوں کوئی چھیتی سیب کھا گیا‘ کوئی اک منٹ وچ‘ کوئی دو منٹ وچ‘ کوئی دوجیاں نوں ویکھدا رہیا۔ غرض ہر کوئی اپنے حساب نال سیب کھاندا رہیا۔ ادھ گھنٹے مگروںاوہ مشق ختم ہوئی۔ فیر نویں سیب دتے گئے۔ اک اک سیب دین مگروں اوہنے آکھیا کہ ہن ایس سیب نوں کھانا اے لیکن ایہہ چیتا رہوے کہ ایہہ سیب تہاڈی زندگی دا آخری سیب اے۔ ایہہ سنن مگروں سارے لوک اپنے اپنے سیباں نوں مزے لے لے کے کھا رہے سن۔ جدوں انسان نوں یقین ہوندا اے کہ ایہہ میرا آخری سیب اے تے اوہ ایہدے توں مزا لین لگدا اے۔ جہڑا لمحہ تسیں گزار رہے او‘ ایہہ وی آخری سیب ای اے۔ ایہہ جہڑا تسیں دن گزار رہے او‘ ایہہ وی آخری سیب وانگوں اے۔ ایہہ جہڑا ویلا تسیں گزار رہے او‘ ایہہ وی آخری لمحہ اے مگر سانوں وہم ہوندا اے کہ شاید ایہہ آخری نہیں اے۔ اجے تے زندگی بہت باقی اے۔
جدوں بندے نوں ایہہ ادراک ہو جاندا اے کہ اوہ جہڑا لمحہ گزار رہیا اے اوہ آخری اے تے اوہ اوہنوں شاندار بناندا اے۔ فیر اوہ اپنی بہترین صلاحیتاں دا اظہار کردا اے۔ اک بندا اپنی بہترین صلاحیتاں دا اظہار کردا اے تے اوہ شان دار اے۔ شاندار دی سطح‘ ہربندے لئے مختلف ہوندی اے۔ اسیں ساری زندگی انتظار کرنے آں کہ اگلی واری بہتر کراں گے مگر اوہ ویلا نہیں آندا۔ تہاڈے لئی بہتر ایہو اے کہ اسیں اپنی بہترین صلاحیتاں دا اظہار کرنا شروع کر دئیے۔ایہہ اظہار اک ویلے دا‘ اک زمانے دا‘ اک صورتحال دا‘ اک دن دا تے اک لمحے دا ہو سکدا اے۔ مثال دے طور تے اج تہاڈی بہترین صلاحیت کجھ ہور اے‘ دس سال پہلے کجھ ہور سی…ایسے طرح ‘ آن والے وقتاں وچ بہترین صلاحیت دے اظہار دا تصور بدل جاوے گا کیوں جے تہاڈے وچ بہتری آ رہی اے۔اسیں دنیا دے کیلنڈر اتے لکھ جادو کر لیے ‘ ممکن نہیں اے کہ اج دا دن تہاڈی زندگی وچ دوبارہ آوے۔ ایس لئی اج دے دن نوں سلام کریے جہڑا اللہ تعالیٰ نے تہانوں انعام دے طور تے دتا اے۔ا یہدا بہترین استعمال کریے۔ کدی وی زندگی وچ کوئی چیز ضائع کرن لگو تے آخری سیب نوں ضرور یاد کیتا کرو۔ ایس تھیوری نال ایہہ فیدہ ہووے گا کہ تہاڈے جذبات بدل جان گے۔ کسے نوں وی یقین نہیں ہوندا کہ اوہ آن والے کل وچ زندہ ہووے گا۔ یقین صرف ایہو اے کہ ایس ویلے ساہ چل رہی اے۔ جدوں کل دا یقین ای نہیں اے تے فیر اج دا دن دنیا دا سب توں قیمتی دن اے کیوں جے اوہنے دوبارہ نہیں آنا۔ اج توں سو سال مگروں اک تریخ لکھی جاوے گی جہدے وچ لکھیا جاوے گا کہ فلاں جگہ کجھ نہیں ہوندا سی صرف کھیت ای کھیت ہوندے سن مگر اوہ ویکھدے ای ویکھدے اک بہت وڈا شہر بن گیا جد کہ بندہ ملکیت بنا کے بیٹھیا ہویا اے۔ اک لمحے لئی سوچو کہ سو سال پہلے والا وی ایہو سوچدا سی کہ میں ایتھے ای رہنا اے تے شاید ویلا کدی ختم نہیں ہووے گا۔
تسیں سو سال پچھے چلے جائو تے اک لمحے لئی سوچو کہ سو سال پہلاں توں ساڈے والدین وی نہیں سن‘ ساڈے وجوددی تے دور دی گل اے۔ پتہ ای نہیں سی کہ ایس نام دے کسے انسان نوں دنیا وچ آنا اے۔ ایسے طرح تسیں سو سال اگے چلے جائو تے غور کرو کہ اسیں نہیں ہوواں گے تے شاید ساڈا نام تے وجود وی نہ ہووے۔جدوں سو سال مگروں ساڈے وجود نام دی کوئی چیز نہیں ہووے گی ‘ اسیں کائنات وچ کسے ہور جگہ ہوواں گے تے اسیں محسوس کراںگے کہ اسیں تے جی کے ای نہیں آئے۔ مینوں تے صرف اک ای سیب ملیا سی تے میں ایس وہم دے نال ایس سیب نوں کھا گیا کہ ہور سیب وی ملن گے۔ زندگی تے اک واری ملی اے تے اسیں اک واری دی زندگی نوں اک دم ہڑپ کر کے ضائع کر دتا۔ انج ساڈی پوری زندگی دا خاتمہ ہو گیا۔
اپنی ذات دی تلاش
دنیا دی تریخ وچ ایہہ سوال ہمیشہ سنجیدہ بندے نوں ملیا اے۔ اج تک اللہ تعالیٰ نے ایہہ سوال غیر سنجیدہ بندے نوں دتا ای نہیں اے۔ کیہ میں صرف والدین دے آکھ دین تے داخلہ لیا اے؟ کیہ صرف میرا میرٹ لسٹ وچ نام آ گیا اے‘ ایس لئی داخل ہویا واں؟ تسیں ویکھو کہ تہانوں خدا نے کہڑے کم لئی پیدا کیتا اے۔ حضرت واصف علی واصفؒ دے کول اک بندا آیا۔ اوہنے سوال کیتا کہ سر‘ کیویں پتہ لگدا اے اپنے آپ دا؟ اوہناں نے جواب دتا کہ کجھ دن مگروں ایہہ سوال کرنا۔ ہفتے مگروں آپ نے اوہدے کولوں پچھیا کہ تہاڈا سوال کیہ سی؟ اوہنے آکھیا‘ میں سوال بھل چکیا واں۔ آپ نے فرمایا کہ جہڑے سوال نوں توں اک ہفتہ وی اپنے کول سنبھال کے نہیں رکھ سکیا۔ قدرت تینوں اوہدا جواب نہیں دیوے گی۔ اللہ تعالیٰ نے تہاڈے اندر اک خوبی‘ اک صلاحیت بلا دی رکھی اے۔ تسیں کدی اوہنوں ویکھیا ای نہیں۔ ممکن اے کوئی بہت چنگا استاد ہووے‘ کوئی بہت چنگا محقق ہووے‘ ممکن اے کوئی بہت وڈا کاروباری بندا ہووے۔
اخلاقیات تہاڈے وچ آ جان گئیاں لیکن تسیں ایہہ ضرور ویکھو کہ اللہ تعالیٰ نے تہانوں کہڑی خاص صلاحیت نال نوازیا اے۔ ایہہ کوئی بری گل نہیں اے کہ تسیں ڈگری لین مگروں اپنی لائن تبدیل کر لوو لیکن جہڑے کم کیلئی اللہ تعالیٰ نے تہانوں بھیجیا اے‘کدھرے اوہ کم رہ نہ جاوے۔ جے تسیں ایس سارے نظام نوں ویکھ کے ایسے ڈگر اتے چل رہے ہو تے فیر تہانوں کامیابی نہیں ملے گی۔ جدوں تسیں اپنے شوق نوں لبھ لیندے او تے تہانوں اپنا کم کم نہیں لگدا‘ کم اوہنوں کم لگدا اے جہڑا کم نوں کم سمجھ رہیا اے۔ جہدے لئی کم فن اے‘ عبادت اے‘ شوق اے‘ اوہ کدی نہیں تھکے گا۔ حضرت بابا بلھے شاہؒ جئے صوفیا کرام نے فرمایا کہ اپنے اندر ویکھو۔ جدوں تسیں اپنے آپ نوں تلاش کر لیندے او تے سب توں پہلا تحفہ جہڑا قدرت تہانوں دیندی اے۔ اوہ تہاڈا اپنی ذات اتے اعتماد ہوندا اے۔ قدرت دی ہر چیز نوں پتہ اے کہ میں کس لئی آں جیویں سورج روشن دین لئی اے‘ پھل خشبو دین لئی اے‘ دریا پانی دے بہائو لئی اے۔ ایہہ تہاڈی چھوٹی جئی زندگی اے۔ دوبارہ ایس دنیا وچ تسیں نہیں آنا۔ تہانوں اک واری موقع ملیا اے‘ لہٰذا تسیں اپنے اندر ایہہ سنجیدہ سوال پیداکرو۔
پہلے اپنے آپ نال لڑو
کتاب The 7 Habits of Higly Effective People نے دنیا اتے راج کیتا اے۔ اوہدی ڈیڑھ کروڑ توں ودھ کاپیاں فروخت ہو چکیاں نیں۔ 40توں ودھ زباناں وچ ترجمہ ہو چکی اے۔ ایہدے مصنف سٹیفن آرکوی نوں دنیا ایس ویلے دا سب توں وڈا لائف کوچ تسلیم کردی اے۔ ایس کتاب وچ اک جملہ اے جہدے وچ مصنف آکھدا اے کہ جہنے وی ذہین لوک ہوندے نیں۔ اوہناں نوں بڑی چھیتی اپنی خاصیت دا پتہ چل جاندا اے۔ تسیں وی ذہین بننا چاہندے او تے اپنی ایس خاصیت دا پتہ لائو جہدے اتے تسیں کم کرنا اے۔ جہڑا طالبعلم اجے مخصوص سوالاں دے گرد گھُم رہیا اے اوہ وڈا انسان نہیں بن سکدا۔ جہڑا شخص ذہین ہوندا اے اوہ فوری طور تے اپنی خاصیت نوں ویکھدا اے کہ میں کیہ کر سکنا واں۔ اوہ سب توں پہلاں اپنے آپ نوں بدلدا اے۔ اوہ پہلی جنگ اپنے آپ نال لڑدا اے۔ ایہو جملہ اپنے ویلے دے درویش دیوجانس قلبی نے سکندراعظم نے آکھیاسی۔ جدوں سکندراعظم دنیا فتح کر کے آیا تے اوس درویش نوں آکھن لگاکہ میں کیہ کمال کیتا تے درویش نے مسکرا کے سُکی روٹی نوں پانی وچ بھگویا تے کھاندے ہوئے اک گل آکھی کہ توں کجھ فتح نہیں کیتا۔ سکندر نے پچھیا‘ کیوں؟درویش نے جواب دتا‘ ایس دنیا دی فتح توں وڈا کم اپنی فتح اے تے اوہ توں اجے نہیں کیتی۔ سکندراعظم نے آکھیا ثبوت؟ درویش نے جواب دتا‘ توں میرے غلام دا وی غلام ایں۔ سکندراعظم نے آکھیا‘ غلام دا غلام کیویں ہو گیا؟ درویش نے آکھیا‘ عرصے توں نفس میرا غلام اے تے توں نفس دا غلام ایں۔
جہڑا بندا اپنے آپ نوں فتح نہیں کر سکدا‘ اوہد نیا دے نال وی نہیں لڑ سکدا۔ انسان خود اپنا دشمن بنیا ہوندا اے تے دوجیاں نوں کوسدا رہندا اے۔ تہاڈی اپنے نال جنگ اصلاح دی جنگ اے۔ اپنے آپ نوں مارن دی جنگ نہیں ہوندی۔ جدوں وی تسیں اپنی بہتری وَل آندے او تے اوس لڑائی وچ تسیں ہرواری خود نوں بہتر کردے او۔ بعض ویلے استاد دی ڈانٹ تہانوں بہتر کرن لئی ہوندی اے۔ ایسے طرح تہاڈا اپنے نال رویہ‘ اپنے نال تہاڈا برتائو‘ تہاڈی اپنی بہتری لئی ہونا چاہیدا اے نہ کہ اپنی تذلیل لئی ۔
زندگی دی صحیح سمت
سارے کم ای ٹھیک نیں مگر کماں وچ اک ایسی نیت اے جہدے توں ساری شیواں جڑدیاں نیں۔ اوہ نیت ایہہ اے کہ میرے مالک جی رہیا واں تے تیرے لئی جی رہیا واں۔ دکان اے تے تیرے لئی اے‘ بال نیں تے تیرا حکم اے تے پال رہیا واں‘ پڑھ ایس لئی رہیا واں کہ تینوں علم والا مسلمان پسند اے۔ کاروبار ایس لئی چلا رہیا واں کہ توں آکھیا اے کہ اتے والا ہتھ تھلے والے ہتھ توں بہتر اے۔ جذبہ ایس لئی اے کہ تیری نظر وچ سب توں پہلاں اوہ آندا اے جہڑا تڑپدا اے ‘ جہڑا روندا اے۔ جے تہاڈے کم دے پچھے نیت مالک اے تے ہر کم دی سمت اک ہووے گی۔ فیر سونا وی عبادت ہووے گا‘ پانا وی عبادت ہووے گا‘ چلنا وی عبادت ہووے گا‘ کھانا وی عبادت ہووے گا۔
مسئلہ ایہہ ہے کہ سانوں پتہ اے کہ نوکری لگی ہوئی اے۔ پیسے تے آنے ای آنے نیں۔ یقین کرو کہ جذبے نال کم کر کے ویکھو‘ پیسہ پچھے پچھے آوے گا۔ تسیں ڈبا نہ بنو‘ انجن بنو۔ ڈبے دی نشانی ایہہ اے کہ ا وہ محتاج اے۔ انجن محتاج نہیں ہوندا۔ قدرت نے انسان نوں جہڑی سب توں وڈی اگ دتی اے‘ تسیں جذبے نوں انجن بنائو۔ شہرت دا ڈبا‘ عزت دا ڈبا‘ پیسے دا ڈبا‘ آسانیاں دا ڈبا‘ لوکاں نال میل جول دا ڈبا۔ ایہہ خود بہ خود تہاڈے پچھے چلدے آن گے۔
صرف اک خوبی نوں جے پھڑ لیتا جاوے تے اوہ بہت وڈا نتیجہ دے سکدی اے۔ مثال دے طور تے اخلاق والے دی زندگی وچ نہ موقعے گھٹ ہوندے ‘ نہ لوک گھٹ ہوندے نیں۔ ہر بندا اوہدے لئی خوش بختی بن جاندا اے۔ ہر حادثہ اوہدے لئی خوش قسمتی بن جاندا اے۔ جے تہاڈے کول اخلاق اے تے فیر دنیا تہاڈے سامنے سرنگوں ہووے گی۔ چنگے سفنے پا لوو۔ جدوں دینا اللہ تعالیٰ نے اے تے فیر منگن وچ شرم کہڑی گل دی۔جے رینگ رینگ کے ای زندگی گزارنی اے تے فیر زندگی دا کوئی لطف نہیں اے۔ اسیں اپنی عقل و شعور نوں ایس قابل بنائیے کہ اسیں ذمے واریاں چک سیکے۔ ایہو وجہ اے کہ اوہ بچے جہناں اتے ذمہ داریاں پے جاندیاں نیں‘ چھیتی سمجھدار ہو جاندے نیں۔ بہ نسبت اوہناں دے جہڑے بیٹھے رہندے نیں‘ انتظار کردے رہندے نیں‘ جہڑے گرم ہوا توں بچناچاہندے نیں۔
زندگی وچ ایہہ ضرور کرو کہ اپنی زندگی دے مقصد دے متعلق لائن لائو۔ جہڑی جہڑی چیزاں اوہدے نال جڑدیاں نیں‘اوہ کردے جائو تے اوہناں چیزاں نوں چھڈ دیو جہڑی نہیں جڑدیاں۔ جے تسیں ایہہ کم کر لیتا تے تہاڈے کم دی رفتار تیز ہو جاوے گی۔ لوکاں دی رفتار ایسے وجہ نال تیز نہیں ہوندی کہ اوہناں نوں پتہ ای نہیں اے کہ کرنا کیہ اے تے کیہ نہیں کرنا۔ انسان خود اپنا دشمن بنیا ہوندا اے تے دوجیاں نوں کوسدا رہندا اے۔ تہاڈی اپنے نال جنگ اصلاح دی جنگ اے۔ اپنے آپ نوں مارن دی جنگ نہیں ہوندی۔ جدوں وی تسیں اپنی بہتری وَل آندے او تے اوس لڑائی وچ تسیں ہرواری خود نوں بہتر کردے او۔ بعض ویلے استاد دی ڈانٹ تہانوں بہتر کرن لئی ہوندی اے۔ ایسے طرح تہاڈا اپنے نال رویہ‘ اپنے نال تہاڈا برتائو‘ تہاڈی اپنی بہتری لئی ہونا چاہیدا اے نہ کہ اپنی تذلیل لئی ۔
اسیں گھروں بڑے کم کرن نکلنے آں تے محلے دی لڑائی ویکھ کے واپس آ جانے آں۔ سانوں پتہ ای نہیں اے کہ جہڑی چیزاں ساڈے نال جڑیاں نیں اوہناں دا ایہدے نال تعلق ای کوئی نہیں اے۔ کسے نے دانشور نوں آکھیا‘ میں تہاڈے نال گل کرنی اے۔ اوہنے آکھیا‘ ٹھہر جا‘ پہلے مینوں ٹیسٹ کرا کہ میں ایہہ گل سناں یا نہ سناں۔ دانشور نے پچھیا: گل میرے متعلق اے؟ اوہنے جواب دتا: نہیں۔ دانشور نے پچھیا: گل تیرے متعلق اے؟ اوہنے آکھیا: نہیں۔ دانشور نے اکھیا: گل نہ تیرے فیدے دی اے تے نہ میرے فیدے دی اے تے ایس گل دا فیدہ کیہ؟ اسیں زندگی وچ بے شمار چیزاں سن رہے آں‘ سمجھ رہے آں‘ پڑھ رہے آں‘ ویکھ رہے آں‘ اوہ ساڈی سمت نال نہیں ملدیاں۔اوہناں کماں نوں کرن نال سانوں کوئی فیدہ نہیں۔ جہڑا بندا ایہہ طے کر لیندا اے کہ مینوں سننا کیہ اے‘ ویکھنا کیہ اے تے اوہدے کول ایس گل دی گرفت آ جاندی اے کہ مینوں سوچنا کیا اے۔
زندگی وچ اپنی سمت اتے کم کرو۔ جے سمت اتے کم نہیں کرو گے تے فیر دن گزرن گے۔ ایہہ ہفتیاں وچ بدلن گے‘ ایہہ مہینیاں وچ بدلن گے‘ ایہہ سالاں وچ بدلن گے تے ایہہ سال زندگی وچ بدلن گے تے زندگی ختم ہو جاوے گی۔ تسیں کولھو دے ڈَھگے وانگوں کدھرے نہیں پہنچو گے‘ حالانکہ تسیں ساری زندگی سفر کردے رہے ہووگے۔