ITاجکل دی قوم دی سبھ توں وڈی ترجیح

جنہاں سالاں پہلاں ایس میدان وچ کم شروع کیتا ااوہناں اج بے تحاشا کامیابیاں سمیٹ لئیاں

حفیظ ظفر

سنتھال قبیلہ ہندوستانی ریاست جھاڑ کھنڈ تے مغربی بنگال وچ اک وڈی تعداد وچ آباد اے۔ بابا تلکا ماجی ایس قبیلے دا پہلا لیڈر سی جہنے برٹش سرکار دے خلاف ہتھیار چکے تے اپنی حکومت قائم کیتی۔ ایس قبیلے وچ انصاف دا زبردست نظام قائم اے۔ ماجی ہدم اوہناں دا جیوڈیشری چیف ہوندا اے جہڑا قبیلے دے سارے فیصلے کردا اے۔ اوہناں دی زنانیاں لال کنڈیاں والی ساڑھیاں پاندیاں نیں تے ایہہ لوک درخت دے پتیاں تے چھالیاںنال دریاں‘ باسکٹ تے آلات موسیقی بنا کے گھر دا خرچا چلاندے نیں۔ دروپدی مورمودا تعلق ایسے قبیلے نال اے۔ اوہ 20جون 1958 نوں اوڑیسا وچ پیدا ہوئی۔ اوہنے بڑی کسمپرسی دے عالم وچ اپنا بچپن گزاریا۔ پرائمری تک تعلیم مقامی سکول توں حاصل کیتی تے فیر ہور تعلیم لئی اپنا قبیلہ چھڈ کے اک ہاسٹل وچ رہن لگی۔ ایسے دوران اوہنے میٹرک پاس کیتا فیر راما دیوی ویمن کالج توں گریجویشن مکمل کیتی تے فیر فوراً اوہنوں نوکری وی مل گئی لیکن اوہدی منزل کجھ ہور سی چنانچہ اوہنے نوکری چھڈ کے ٹیچنگ شروع کر لیتی تے بغیر کسی معاوضے دے جی جان نال اک سکول وچ پڑھان لگی۔ اوہدے شوق دا ایہہ عالم سی کہ جے کوئی بچہ کسی گل نوں سمجھ نہیں پاندا تے اوہ شام نوں اوہنوں اپنے گھر بلا لیندی تے گھنٹیاں اوہنوں پڑھاندی۔ اپنی ایسے لگن پاروں چھیتی ای اوہ لوکاں دی نظراں وچ آگئی تے ساریاں نے اوہنوں اک معزز استانی دا درجہ دے دتا۔ ٹیچنگ دے نال اوہدے دل وچ خدمت خلق داجذبہ وی سی۔ چنانجہ اوہنے سوشل ورک شروع کر لیتا۔ 1997 وچ اوہ کونسلر منتخب ہو گئی۔ ایتھے اوہنے اپنی ذمہ داری نوں بھرویں انداز نال نبھایا۔ اوہ اہلکاراں دی رپورٹ اتے اعتماد کرن دے بجائے خود گڈی چلا کے جاندی تے سارے کماں دا جائزہ لیندی۔ کجھ عرصے مگروں صوبائی الیکشن آئے تے اوہ امیدوار بن گئی تے حیرت انگیز طور تے بھاری اکثریت دے نال کامیاب وی ہو گئی۔ ممبر اسمبلی بن کے اوہدے جذبے وچ ہور وی شدت آ گئی۔ اوہنے بہت شاندار خدمات دتیاں تے گھٹ عرصے وچ اک وڈا نام کمایا۔ اوہ اپنی سیاسی زندگی دے عروج تے سی لیکن ایس دوران اوہدی ذاتی زندگی وچ اک خطرناک موڑ آیا۔ 2009 وچ اوہدا 25 سالہ پتر فوت ہو گیا۔ایس صدمے نے اوہنوں ہلا کے رکھ دتا۔ اوہنے بڑی مشکل نال خود نوں سنبھالیا لیکن آزمائشاں دا ایہہ سلسلہ ودھدا ای چلا گیا۔ تن ورھیاں مگروں اوہدا دوجا پتر وی مر گیا۔ کجھ دن مگروں اوہدی ماںدا انتقال ہو گیا تے فیر بھرا وی چلا گیا۔ اک مگروںا ک صدمیاں نے اوہدا لک توڑ دتا۔ اوہدے کول فقط شوہر دا ای سہارا بچیا سی لیکن اگلے کجھ دناں وچ اوہ وی ایہناں صدمیاں دی تاب نہ لیا کے فوت ہو گیا تے درو پدی شدید ذہنی صدمے وچ چلی گئی لیکن اوہ بکھری نہیں بلکہ نکھر گئی۔ اوہنے اپنے سارے دکھاں تے غماں نوں خدمت خلق دے جذبے وچ گھول کے پی لیتا تے اک نویں جذبے دے نال عوامی خدمت وچ لگ گئی۔ ایہناں سارے حقائق دے چانن وچ جے اسیں اپنے ملک پاکستان دا حال ویکھیے تے بڑے افسوس دے نال آکھنا پیندا اے کہ اسیں اجے تک سنجیدگی دے نال اپنی ترجیحات دا تعین نہیں کیتا۔ جے کیتا وی تے عملی قدم نہیں چک سکے۔ جے نظام تعلیم دا جائزہ لئیے تے ایتھے تعلیم روزبروز مہنگی توں مہنگی ہوندی جا رہی اے۔ بجٹ مقرر کیتے جا رہے نیں‘ شاندار عمارتاں بن رہیاں نیں ۔ استاد تے سٹاف نوں تنخواہاں‘ مراعات تے پنشن مل رہی اے لیکن نتیجہ اوہ نہیں مل رہیا جو ساڈی ترقی لئی ضروری اے۔ اسیں ایہہ بھل گئے کہ تعلیم دا اصل مقصد طلبہ دی قابلیت نوں دریافت کرنا‘ اوہنوں پروان چڑھانا تے اوہناں دی تخلیقی صلاحیتاں نوں نکھاردا سی۔ استاد اج وی بچیاں نوں کتاب وچ پڑھا کے تے کاپیاں وچ لکھوا کے رٹے لگوا رہے نیں۔ Enterpreneurial Mindset کاروباری ذہن ول بچیاں دی رہنمائی نہ ہون دے برابر اے۔ ایہو وجہ اے کہ ساڈا MBA پاس جوان وی نوکری دی تلاش وچ ہوندا اے۔ انجینئر ڈگری حاصل کر کے وی انڈسٹری دے کم دا نہیں ہوندا۔ اوتھے دوبارہ توں اوہنوں تربیت دے کے تیار کیتا جاندا اے۔ سوال ایہہ وی اے کہ فیر طلبہ نے یونیورسٹیاں وچ جو کئی ورھیاں تک پڑھیا اوہ کیہڑے کم دا؟ جواب ایہہ اے کہ طلبہ نوں جو پڑھایا جاندا اے اوہ ایہناں تقاضیاں دے مطابق نہیں ہوندا جہناں دی انڈسٹری نوں لوڑ ہوندی اے۔ اک وجہ ایہہ وی اے کہ اج دا استاد تے پروفیسر خود نوں اپڈیٹ نہیں کر رہیا‘ جہدا نتیجہ ایہہ اے کہ ہر سال ہزاراں دی تعداد وچ ڈگری یافتہ جوان پاس آئوٹ تے ہو رہے نیں لیکن اوہ ملک و قوم دی ترقی وچ خاطر خواہ کردار ادا نہیں کر رہے۔ پڑھن دے دوران طالبعلم نوں والدین‘ معاشرہ تے استادولوں ایہو آکھیا جاندا اے کہ بوہتے نمبر لوو تاں جے تہانوں چنگی نوکری مل سکے۔ چنانچہ اج دے نوجوان دی سب توں وڈی آرزو نوکری اے۔ اوہ کوئی نواں قدم چکن دی ہمت نہیں کردا تے ایہو وجہ اے کہ ساڈے ملک وچ نویں سٹارٹ اپس دا رجحان بہت گھٹ اے۔
ایس واری اوہدے اتے قدرت مہربان ہو گئی تے 2014 وچ اوہ جھاڑکھنڈ دی گورنر منتخب ہو گئی۔ گورنر بن کے اوہنے عوامی خدمت دے اپنے پچھلے ریکارڈ وی توڑ دتے۔ لاتعداد کارنامیاں دے نال نال اوہ کڑیاں دے ہر سکول وچ گئی۔ اوہناں لئی فنڈز جاری کیتے تے اوہناں نوں زندگی وچ اَگے ودھن دا بھرواں حوصلہ دتا۔ دروپدی نے اپنے مضبوط عزم‘ ہمت تے پرخلوص جذبے پاروں پوری قوم دے دلاں وچ اپنا اک منفرد مقام بنا لیتا تے فیر 21جولائی 2022 دا اوہ دن وی آ گیا جدوں ہندوستانیاں نے اک خانہ بدوش زنانی دے سر اتے ہندوستانی صدارت دا تاج رکھ دتا۔ اک معمولی زنانی نے اپنی ہمت‘ جرات‘ صبر و استقامت تے خدمت خلق پاروں صدارت دا منصب سنبھال کے حقیقی معنیاں وچ اک تریخ رقم کر دتی۔دروپدی مورمو دی کہانی بہت ساری چیزاں نوں بیان کردی اے جہناں وچ اک اہم چیز ایہدی قوم دا طرزعمل اے۔ اوہنے اپنی قوم لئی اپنی توانائیاں صرف کیتیاں ۔ اپنے قریبی رشتیاں دے شدید ترین دکھ نوں برداشت کیتا تے بدلے وچ قوم نے اوہنوں جہڑی عزت دتی اوہ اج ساری دنیا دے سامنے اے۔ بھارت دی موجودہ ترقی نوں ویکھدے ہوئے ایہہ تسلیم کرنا پیندا اے کہ اوہنے اپنی بنیادی ترجیحات متعین کیتیاں نیں تے ایہدے پاروں اج اک اک کر کے اوہ ہر میدان وچ کامیاب رہیا اے۔ دروپدری مورمو جئی عام جئی ٹیچر نوں صدارت دے منصب اتے بٹھان تے ثابت ہوندا اے کہ ایہہ قوم تعلیم نوں اہمیت دین لگی اے تے اوہنوں بہتر توں بہتر بنا رہی اے۔ ایہو وجہ اے کہ صرف دہلی وچ اک سال دے اندر چار لکھ بچے پرائیویٹ سکولاں نوں چھڈ کے سرکاری سکولاں وچ داخل ہو گئے نیں جو ایس گل دا ثبوت اے کہ اوہناں نے سرکاری طور تے تعلیم دے معیار نوں ایس قدر بہتر بنا دتا اے کہ لوک ہن مہنگے تے اعلیٰ معیار دے پرائیویٹ اداریاں نوں وی چھڈ رہے نیں۔ اوتھے تعلیم تے استاد نوں صرف معاشرتی تے سیاسی سطح اتے ای نہیں بلکہ فلم انڈسٹری وچ وی پروموٹ کیتا جا رہیا اے۔ 2019 وچ بنن والی موویSuper30انج دے ای اک متاثر کن استاد دی کہانی اے جہڑ انتہائی کسمپرسی دے عالم وچ کچرا چنن والے بچیاں نوں جمع کردا اے تے اپنی محنت تے بھرپور لگن نال اوہناں نوں ہندوستان دے سب توں وڈے آئی ٹی انسٹیٹیوٹ IITتک لے جاندا اے۔
تعلیمی میدان وچ اوہناں دا اک ہور بہترین قدم انٹر پرینورشپ مائنڈ سیٹ نوں فروغ دینا اے۔ حکومت نے تجرباتی طور تے نوویں‘ دسویں‘ گیارھویں تے بارھویں دے بچیاں نوں دو دو ہزار روپے دتے تے آکھیا کہ ایس توں جا کے روزگار کرو۔ پنج بچیاں نے اک گروپ بنایا۔ کل رقم 10 ہزار بن گئی۔ ایہناں پیسیاں توں اوہناں نے Mystique Dates نامی اک کافی بنائی جہڑی کہ کیفین دے بغیر سی۔اوہناں نے اوہنوں ویچنا شروع کیتا تے اگلے چھ مہینیاں وچ اوہناں پنج طلبہ نے ڈھائی لکھ روپے کما لیتے۔ ایہہ مائنڈ سیٹ تیزی نال اوتھے پروان چڑھ رہیا اے تے پچھلے اک سال دے اندر ملک بھر وچ 65861 نویں سٹارٹ اپس شروع ہو چکے نیں۔ ایہو وجہ اے کہ اج بھارت 8.9 ٹریلین ڈآلر دے نال ایس ویلے دنیا دی پنجویں وڈی معیشت بن رہیا اے تے خیال کیتا جا ندا اے کہ اگلے 18 ورھیاں وچ ایہہ جاپان نوں وی پچھے چھڈ دیوے گا۔
ہندوستانی قوم دی اک ہور وڈی ترجیح ITاے۔ اوہناں نے سالاں پہلاں ایس میدان وچ کم شروع کر لیتا سی تے اج اوہ بے تحاشا کامیابیاں سمیٹ رہی اے۔ بھارت اپنی GDPدا اٹھ فیصد ITاتے لا رہیا اے تے سال 2021 وچ اوسے میدان توں 194 بلین ڈالر دی کمائی کیتی۔
تہانوں ایہہ جان کے حیرت ہووے گی کہ اج بھارت YouTube استعمال کرن والا دنیادا سب توں وڈا ملک بن چکیا اے۔ اوتھے 24 ہزار ایسے چینل نیں جہناں دے سبسکرائبرز اک لکھ توں ودھ نیں تے ایہہ نوجوان ماہانہ لکھاں کما رہے نیں۔ Asia Best You Tuber دا ایوارڈز Carry Minati نوں مل چکیا اے جہڑا کہ بھارتی یوٹیوبر اے۔ اوتھے سندیپ مہیشوری تے ڈاکٹر ویویک بیندرا جئے موٹیویشنل سپیکرز وڈی تعداد وچ موجود نیں جہڑے اپنے یوٹیوب چینل ای دے ذریعے اپنے کم نوں اگے ودھا رہے نیں۔
ایہناں سارے حقائق دے چانن وچ جے اسیں اپنے ملک پاکستان دا حال ویکھیے تے بڑے افسوس دے نال آکھنا پیندا اے کہ اسیں اجے تک سنجیدگی دے نال اپنی ترجیحات دا تعین نہیں کیتا۔ جے کیتا وی تے عملی قدم نہیں چک سکے۔ جے نظام تعلیم دا جائزہ لئیے تے ایتھے تعلیم روزبروز مہنگی توں مہنگی ہوندی جا رہی اے۔ بجٹ مقرر کیتے جا رہے نیں‘ شاندار عمارتاں بن رہیاں نیں ۔ استاد تے سٹاف نوں تنخواہاں‘ مراعات تے پنشن مل رہی اے لیکن نتیجہ اوہ نہیں مل رہیا جو ساڈی ترقی لئی ضروری اے۔ اسیں ایہہ بھل گئے کہ تعلیم دا اصل مقصد طلبہ دی قابلیت نوں دریافت کرنا‘ اوہنوں پروان چڑھانا تے اوہناں دی تخلیقی صلاحیتاں نوں نکھاردا سی۔ استاد اج وی بچیاں نوں کتاب وچ پڑھا کے تے کاپیاں وچ لکھوا کے رٹے لگوا رہے نیں۔ Enterpreneurial Mindset کاروباری ذہن ول بچیاں دی رہنمائی نہ ہون دے برابر اے۔ ایہو وجہ اے کہ ساڈا MBA پاس جوان وی نوکری دی تلاش وچ ہوندا اے۔ انجینئر ڈگری حاصل کر کے وی انڈسٹری دے کم دا نہیں ہوندا۔ اوتھے دوبارہ توں اوہنوں تربیت دے کے تیار کیتا جاندا اے۔ سوال ایہہ وی اے کہ فیر طلبہ نے یونیورسٹیاں وچ جو کئی ورھیاں تک پڑھیا اوہ کیہڑے کم دا؟ جواب ایہہ اے کہ طلبہ نوں جو پڑھایا جاندا اے اوہ ایہناں تقاضیاں دے مطابق نہیں ہوندا جہناں دی انڈسٹری نوں لوڑ ہوندی اے۔ اک وجہ ایہہ وی اے کہ اج دا استاد تے پروفیسر خود نوں اپڈیٹ نہیں کر رہیا‘ جہدا نتیجہ ایہہ اے کہ ہر سال ہزاراں دی تعداد وچ ڈگری یافتہ جوان پاس آئوٹ تے ہو رہے نیں لیکن اوہ ملک و قوم دی ترقی وچ خاطر خواہ کردار ادا نہیں کر رہے۔ پڑھن دے دوران طالبعلم نوں والدین‘ معاشرہ تے استادولوں ایہو آکھیا جاندا اے کہ بوہتے نمبر لوو تاں جے تہانوں چنگی نوکری مل سکے۔ چنانچہ اج دے نوجوان دی سب توں وڈی آرزو نوکری اے۔ اوہ کوئی نواں قدم چکن دی ہمت نہیں کردا تے ایہو وجہ اے کہ ساڈے ملک وچ نویں سٹارٹ اپس دا رجحان بہت گھٹ اے۔
ایس گل نوں اج ساری دنیا تسلیم کر چکی اے کہ آن والا دور ITدا اے تے جہنے ویITنوں اپنی ترجیح بنایا اوہ نویں دور دے چیلنجاں دا مقابلہ کر سکے گا لیکن افسوس کہ اسیں ایس میدان وچ وی کافی پچھے آں۔ پاکستان اپنی GDPدا اک فیصد ITوچ لا رہیا اے جہدے توں واضح ہو جاندا اے کہ سرکاری سطح اتے ITکس قدر ساڈی ترجیح وچ شامل اے۔البتہ فری لانسنگ مارکیٹ وچ پاکستانی جوان اپنی ہمت تے محنت نال شاندار خدمات سرانجام دے رہے نیں تے ایہناں پاروں اج پاکستان فری لانسنگ مارکیٹ وچ سب توں ودھ خدمات دین والا ملک بن چکیا اے لیکن ملکی ترقی تے معیشت دی مضبوطی لئی انٹر پرینورشپ انتہائی اہم اے جہدے وَل سانوں آنا پووے گا۔
تیجی اہم چیز سوشل میڈیا دا موثر استعمال اے۔ پچھلے دناں وچ پاکستان دے ٹاپ 10یوٹیوب چینلاں دی لسٹ کڈی‘ مینوں حیرت ہوئی کہ 10 وچوں تن چینل کھان پین دے‘ تن چینل پرینک تے انٹرٹیمنٹ دے‘ اک چینل کھیڈ دا جد کہ صرف دو چینل آئی ٹی تے اک چینل موٹیویشنل لیکچرز دا سی۔ سانوں یوٹیوب اتے ایسے چینلز بنان دی بہت لوڑ اے جہڑے سیاسی حالات تے انٹرٹینمنٹ دے بجائے ITسکلز‘ نویں آئیڈیاز‘ کاروباری ذہن تے سکھن سکھان نوں فروغ دین کیوں جے یوٹیوب صرف انٹرٹینمنٹ دا ذریعہ نہیں اے بلکہ ایہدے موثر استعمال نال انسان دی زندگی بدل سکدی اے۔ ایہہ سکھن‘ سکھان تے ذہن سازی دا اک بہترین ذریعہ اے۔ ایہہ 5th Generation War دا اک کارآمد ہتھیار اے۔ ایہدے ذریعے نوجوان نسل دی کیرئیر کاونسلنگ کیتی جا سکدی اے۔ نویں سکلز سکھائی جا سکدیاں نیں۔ شخصیت سازی‘ کردار سازی تے اخلاق و آداب سکھائے جا سکدے نیں۔ میں ایس تحریر دے توسط نال پاکستان دے سارے استاد‘ کاروباری افراد تے آئی ٹی ایکسپرٹس نوں گزارش کرنا واں کہ اوہ اپنا اپنا یوٹیوب چینل بنان تے جہڑی چیز اتے تہانوں مہارت حاصل اے اوہنوں پڑھانا شروع کرو۔ یقین کرو ساڈی قوم نوں ایس ویلے تعمیری مواد تے درست سمت دی بہت لوڑ اے۔ جہڑے دن اسیں سوشل میڈیا نوں انٹرٹینمنٹ توں ودھ سکھن سکھان دا ذریعہ بنا لیتا تے فیر اسیں وی کسی کولوں پچھے نہیں رہواں گے۔
میں مننا واں کہ ایس ویلے ساڈا ملک شدید سیاسی تے معاشی بحران دا شکار اے لیکن ایس اہم موڑ تے ساڈے وچوں ہر شخص نوں تے ایوان اقتدار وچ بیٹھی ساری بااختیار شخصیات نوں ایہہ ضرور سوچنا چاہیدا اے کہ اسیں بحیثیت قوم جہڑے طرزعمل نوں اپنایا ہویا اے کیہ اوہ سانوں ترقی ول لے کے جا رہیا اے یا فیر پستی ول؟ ویلا آ گیا اے کہ اسیں اپنی بنیادی ترجیحات(تعلیم‘ آئی ٹی‘ کاروبار) دا تعین کرئیے‘ اوہناں لئی ٹھوس اقدامات کرئیے تے نویں نسل نوں ترغیب دئیے کہ اوہ دور حاضر دی ایہناں بنیادی ضروریات وچ مہارت حاصل کر کے اپنی تخلیقی صلاحیتاں نوں بروئے کارلیائو تاں جے اسیں وی معاشی تے ٹیکنالوجی دے میدان وچ ترقی دی راہواں اتے گامزن ہو جائیے۔