علم حاصل کرو(ڈاکٹر محمد اکرم ورک)

کجھ لوک واقعی انج دے ہوندے نیں کہ اوہناں دے نال
نسبت دا ہونا باعث فخر و ابساط بن جایا کردا اے

عتیق انور راجہ

کجھ لوک واقعی انج دے ہوندے نیں کہ اوہناں دے نال نسبت دا ہونا باعث فخر و ابساط بن جایا کردا اے۔ اللہ دا شکر اے مینوں ایسے لوکاں دی صحبت مسلسل حاصل رہی اے جہناں دے نال بیٹھ کے اوہناں نال گل کر کے بندہ بہت کجھ سکھ لیندا اے۔ ایسی ای اک ہستی دا نام پروفیسر ڈاکٹڑ اکرم ورک اے۔ ساڈی سوسائٹی دی مسجد وچ جمعہ والے دیہاڑ ادھا گھنٹہ گل بات کردے نیں۔ تسیں ایہنوں تقریر وی کہہ سکدے او۔ لیکن میرا خیال اے اوہ بڑے موثر انداز وچ مسجد وچ بیٹھے لوکاںنال دین دے کجھ پہلوواں اتے گل بات ای کرن آندے نیں۔ ویسے تے بہت پڑھے لکھے نیں۔ بھاری ڈگریاں دے نال سرکاری کالج وچ 20واں سکیل وچ استاد وی تعینات نیں لیکن اینے دلیر نیں کہ جمعہ والے دیہاڑصرف اک حدیث اوہ وی لکھ کے لے آندے نیں تے سارا ویلا اوہدے اتے گل کردے نیں۔ بہت سارے شعر یاد ہون دے باوجود اپنے سنن والیاں دے لہو نوں شعراں نال گرمان تے نعرے لوان دی کوشش نہیں کردے نیں۔ اوہناں دی ایہناں خوبیاں دی وجہ نال اک مدت مگروں اسیں پہلی صف وچ جمعہ پڑھن دی کوشش کر رہے آں۔ پروفیسر ڈاکٹر محمد اکرم ورک دی ایہہ خوبی اے کہ اوہ گل سادہ لفظاں وچ کردے نیں بلکہ انج لگدا اے کہ اسیں جیویں اکٹھے بیٹھے کسی بیٹھک وچ کسی موضع اتے گل بات کر رہے آں۔ اصل وچ گل بات ای افکار‘ خیالات‘ تصورات تے اعتقادات نوں دوجیاں تک پہنچان دا اک آسان تے کارگر وسیلہ اے لیکن افسوس ساڈے علما کرام ایس فن توں بہت گھٹ آشنا نیں۔ ایہو وجہ اے کہ مسجداں وچ ہون والے بیانات عام مسلماناں دی زندگیاں اتے کوئی خاص اثر نہیں چھڈ رہے نیں۔ فصاحت و بلاغت نال کیتی گئی تقریر وقتی طور تے سامعین نوں مسحور ضرور کر دیندیاں نیں۔ سیانے کہندے نیں کہ کوئی وی انسان اپنی گل بات نال کسی دے دل وچ اتردا اے یا فیر اپنی گل بات نال کسی دے دلوں اتر جاندا اے۔ ایسے لئی کہیا جاندا اے کہ پہلے تولو‘ فیر بولو۔ یعنی گل بات ہر انسان دے کردار اخلاق تے شخصیت دی آئینہ دار ہوندی اے۔ انسان اپنی گل بات دے پردے وچ لکیا رہندا اے۔ اوہدی گفتگو توں پہچان بندی اے۔ گل بات اک باقاعد فن اے۔ کہدے نال‘ کتھے تے کیویں گل کیتی جاوے۔ ایہہ سلیقہ انسان دی شخصیت وچ وقار تے نکھار پیدا کردا اے۔ اج مادی ترقی دے دور وچ ہر محکمہ بھاری معاوضے تے ایسے افراد بھرتی کردا اے جہڑے گل بات دا فن بخوبی جاندے ہون۔ کتاباں وچ لکھیا اے کہ اک خوبرو خوش لباس شخص سقراط دے کول آ کے خموش بیٹھ گیا۔ سرقط نے اوس بندے نوں کہیا کہ کجھ گل کر تاں جے تیری شخصیت دا اندازہ لایا جا سکے۔ کسی وی قوم دی تربیت لئی محض جذبے تے شوق ای کافی نہیں ہوندا اے بلکہ اوتھے رہن والے لوکاں دی نفسیات نوں سمجھنا تے اوہدے مطابق اوہنوں اک قابل انسان بنانا اک بہت وڈی ذمہ واری اے۔ صاحبو! میرا اک عرصے توں ایہہ مننا اے کہ جدوں تک اسیں پرائمری ٹیچر تے پریچر یعنی محلے دے مولوی صاحب نوں عزت نہیں دیاں گے ساڈا اک قوم بنن دا سفنا بس سفنا ای رہوے گا۔ پاکستان وچ اکثریت آبادی مسلماناں دی اے تے پیدا ہون والے ہر بچے نوں تن چار سال دی عمر وچ والدین دینی تعلیم تے قرآن پاک پڑھن لئی محلے دی مسجد وچ بھیج دیندے نیں تے ایسے دوران بچے نوں دنیاوی تعلیم لئی کسی سکول وچ داخل کروا دتا جاندا اے۔ ایہہ اوہ ویلا ہوندا اے جدوں بچیاں نوں جہڑے سانچے وچ چاہو ڈھالیا جا سکدا اے۔ اوس ویلے ساڈے مولوی صاحب تے سکول دے ماسٹر صاحب یاسر جیویں چاہن اوس بچے دی ذہن سازی کر سکدے نیں لیکن عام طور تے ویکھن وچ ایہہ آیا اے کہ ایہناں دونوواں قابل قدر ہستیاں دی اپنی تربیت ادھوری ہوندی اے۔ ساڈی مسجداں وچ مولوی صاحب دی تنخواہ اینی نہیں ہوندی کہ کوئی ایم اے اسلامیات یا کوئی مفتی اوتھے دینی علوم سکھان لئی دستیاب ہووے۔ ماہرین کہندے نیں کہ چھوٹے بچے ویکھ کے سکھدے نیں لیکن افسوس کہ ساڈے مولوی صاحب تے استاد ایہناں معصوم ذہناں وچ اک ایسا انتشار بھر دیندے نیں جو ساری عمر اوہناں دا پچھا کردا اے۔ جدوں ساڈے استاد تے معلماں وچ تربیت دا فقدان ہووے گا تے بچیاں دی بہتر تربیت کیویں ممکن اے۔ کسی دانا دا قول اے کہ عالم جدوں اپنے علم اتے عمل نہیں کردا تے اوہدی نصیحتاں دلاں توں ایس طرحاں پھسل جاندیاں نیں جیویں سخت چٹان توں بارش دے قطرے پھسل جاندے نیں۔ ایہہ اک تلخ حقیقت اے کہ قوم دے معلم کتاب پڑھنا چھڈ چکے نیں تے جے پڑھدے نیں تے صرف اپنے مسلک دی تے جدوں گل کردے نیں تے وی اپنے مسلک دی۔ کتاب نوں ہدایت کہیا گیا اے۔ ساڈی قوم دی اخلاقی پستی دا جو اج حال اے اوہدی وجہ ساڈا کتاب نال تعلق کمزور ہونا وی اے کیوں جے جدوں کوئی انسان کتاب توں دور ہوندا اے تے اوہ اپنی زبان‘ اپنے رسم و رواج‘ اپنی تریخ‘ اپنی ثقافت ‘ اپنے تشخص تے اپنے اسلاف دی اعلیٰ قدراں توںوی دور ہو جاندا اے۔
اک ویلا سی لوک کتاب بڑے شوق نال پڑھدے سن لیکن اج سوشل نیٹ ورک دی وجہ نال ساڈے گھراں وچ بک شیلف ناپید ہوندے جا رہے نیں پہلاں جتھے ہر گھر وچ کتاباں نال مزین الماریاں ہوندیاں سن ہن اوتھے وڈی وڈی ایل سی ڈیز تے سپیکر سجے نظر آندے نیں۔
کتاب توں علم نوں اپنی ذہنی یادداشت وچ محفوظ نہیں کیتا جا رہیا جہدا سب توں وڈا نقصان نسل نوں دا حافظہ کمزور توں کمزور تر ہوندا جا رہیا اے۔ نوجوان نسل کتاب پڑھ کے ریسرچ دے عمل توں راہ فرار اختیار کردے ہوئے ہر علم نوں گوگل اتے سرچ کردی ہوئی نظر آرہی اے۔ لوک کتاب نہیں خریددے بلکہ احباب کولوں کتاباں دی پی ڈی ایف فائل طلب کر لیندے نیں۔ ایہہ اک تلخ حقیقت اے کہ کتب بینی توں دوری سانوں دین توں دور‘ اپنیث قافت توں دور‘ اپنے تمدن توں دور‘اپنی زبان تے معاشرت توں دور لے کے جا رہی اے۔ اسیں ایہہ نہیں سوچدے کہ جدید سائنس دے ٹھیکیدار یہود ہنود ساڈی اسلامی تعلیمات تے شخصیات بارے معلومات نوں غلط طور تے گوگل اتے اپ لوڈ کر سکدے نیں تے اسیں ایہہ وی نہیں سمجھ سکدے کہ گوگل یا دوجے سوشل نیٹ ورکس توں حاصل کیتی گئی معلومات سانوں کجھ علم دین دے بجائے سانوں اصل توں وی دور کر سکدیاں نیں۔
ترکی نے اپنیث قافت و زبان نوں فخر دے طور تے اپنایا تے اج اوہناں دی پہچان دنیا دے طاقتور ترین ملکاں وچ ہو رہی اے جد کہ اسیں اپنے رسم و رواج دی جگہ اغیار دی ثقافت نوں اپنے اتے مسلط کر کے نوجواناں نوں عجیب کشمکش وچ پایا ہویا اے۔ دوستو! ذرا سوچو تے جے اسیں اپنی زبان و ادب تے ثقافت نوں فخر نال اپنایا ہوندا تے اج پوری دنیا وچ پاکستانی ثقافت دی اک خاص پہچان ہوندی مگر افسوس! ایسا نہیں ہو رہیا اے۔ اک پاسے مغرب تے یورپ اج وی کتب بینی توں فیضیاب ہو رہے نیں اوتھے اج وی ادیباں‘ دانشوراں تے شاعراں دی کتاباں لکھاں دی تعداد وچ وک رہیاں نیں تے دوجے پاسے اسیں آں کہ ساڈے ادبا و دانشور اپنی زندگی بھر دی پونجی جمع کر کے کتاب چھپواندے نیں تے فیر گھر گھر‘ دفتر دفتر جا کے دوستاں نوں اوہ کتاب پیش کردے نیں کہ بھائی صاحب ایہہ کتاب میں بڑی مشکل نال شائع کروائی اے تہانوں مفت بطور تحفہ دے رہیا واں‘ ایہنوں لازمی پڑھنا۔ بہترین تے نادر کتاباں اسیں اکثر فٹ پاتھاں اتے ویکھدے آں۔
نایاب ترین کتاباں دے ورقے چاک کر کے اوہناں وچ پکوڑے‘ پھل تے پتیسہ رکھے وکدے وی عام ویکھیا گیا اے۔ جے اسیں چاہنے آں ساڈا تشخص تے پہچان سلامت رہوے تے سانوں اپنے پرائمری ٹیچر تے پریچر دی اہمیت سمجھدے ہوئے اوہدے اتے سرمایہ کاری کرنا ہووے گا۔
اسیں ایہناں منصب اتے فرائض سرانجام دین والیاں نوں ایسی عزت دینی اے کہ پڑھے لکھے لوک مستقل طور تے ساڈی نرسری دی تربیت لئی دستیاب ہون۔ ٹیچر تے پریچر نوں اینا معاوضہ تے عزت دینا اے کہ ماں پیو فخر نال آکھن کہ اوہناں دا اعلیٰ تعلیم یافتہ پتر محلے دی مسجد دا امام اے تے کوئی دوجا پی ایچ ڈی پتر محلے دے ای سکول وچ پڑھاندا اے۔ اج اک عجیب سوچ بن گئی اے کہ جنا علم ہووے گااوسے حساب نال قیامت نوں باز پرس ہووے گی۔ پروفیسر ڈاکٹر اکرم ورک جمعہ دے خطبہ وچ فرما رہے سن کہ صرف جانوراں تے ڈنگراں کولوں قیامت نوں کوئی سوال و جواب نہیں ہووے گا ایس لئی دین دا علم حاصل کرنا بہت ضروری اے۔ اج والدین بچیاں دی دنیاوی تعلیم لئی تے بہت کوشش کردے نیں لیکن دینی تعلیم لئی اوہناں دی دلچسپی بس عام جئی ہوندی اے۔ ڈاکٹر صاحب فرما رہے سن کہ حضرت عمرؓ نے اپنے دور خلافت وچ ابو سفیان نامی اک مسلمان نوں ایہہ منصب سونپیا ہویا سی کہ اوہ گلی گلی شہر شہر جاندے تے ویکھدے کہ مسلماناں نوں دین دا علم کنا حاصل اے۔ حضرت مسور بن مخرمہ فرماندے نیں کہ میں حضرت عمرؓ بن خطاب نوں ایہہ فرماندے سنیا کہ سورہ بقرہ‘ النساء‘ الحج تے النور دا علم ہر مسلمان نوں ضرور سکھائو کیوں جے اللہ تعالیٰ نے جو اعمال فرض کیتے نیں سارے ایہناں پنج سورتاں وچ نیں۔