ڈاکٹر صفدر محمود دا “سچ تو یہ ہے “

تحریر: صدام ساگر

کسے وی گل دی سچائی نوں بڑے وثوق دے نال بیان کرنا تے سچ دی گہرائی وچ لہہ کے ایہنوں اپنے مشاہدے دی بنا اُتے دوجیاں تیکر اپڑانا قلم دا جہاد اے۔ سچ اوہ اے جیہڑا اللہ تعالیٰ نوں پسند اے۔ سچ اوہ اے جیہڑا حقیقت وچ لُکیا نہ ہوئے اج جیہڑا وی ٹھیک ہوئے تے کل نوں وی اٹل ہوئے کیوں جے سچائی وچ کوئی تبدیلی نہیں کیتی جا سکدی البتہ جھوٹ وچ ایس دی بے شمار گنجائشاں موجود نیں۔ آکھدے نیں کہ سچ نوں جھوٹ اُتے ہمیشہ توں ای فوقیت حاصل رہی اے۔ شاید ایس لئی کہ سچ اک انج دی طاقت دا ناں اے جیہڑا انسان دے ایمان نوں مضبوط بنا دیندا اے۔ اپنی زبان خلق توں سچ نوں بیان کرنا تے قلم نال تحریر کرنا دونواں کیفتاں وچ مشکل اے میرے خیال وچ ایہناں دونواں کیفیتاں وچ ایہہ کم ڈاکٹر صفدر محمود نے بوہت آسانی نال کیتا اے۔ ’’سچ تو یہ ہے!‘‘ ایہناں دی ایس کتاب دے مطالعے توں پتا چلدا اے کہ اوہناں نے ایہہ سب مضمون کاغذ اُتے نہیں کسے سونے دے ورقے اُتے چاندی دے قلم نال تحریر کیتے نیں۔ ایس کتاب وچ قائداعظم تے تاریخ پاکستان دے حقائق مسخ کرن والیاں نوں تاریخی شواہد دی بنا اُتے مدلل جواب دی صورت وچ سارے مضموناں نوں شامل کیتا گیا اے جس توں پتہ چلدا اے کہ ڈاکٹر صاحب نے تاریخ دے انج دے ورقے نال حقیقت اُتے مبنی حقائق توں پردہ چکیا اے جنہاں دا نعم البدل کوئی نہیں ملدا۔ ایس کتاب دے پس منظر وچ بڑی درد مندی دے نال دسدے نیں کہ ایہہ کوئی ست اٹھ ورھے پہلاں ورھے پہلاں دی گل اے کہ اک دن مینوں پنجاب دے اک دور افتادہ ضلعی مقام توں بی اے دی اک طالبہ دا فون آیا۔ ایس نے میری آواز سن دے ای پچھیا انکل کیہ تسیں فلاں صاحب دا کالم پڑھیا اے؟ میرا جواب نفی وچ سن کے اوہ رون لگی۔ ایس نے روندے ہوئے مینوں دسیا کہ ایس دانشور نے قائداعظم دے بارے وچ بڑی تکلیف دہ تے غلط گلاں لکھیاں نیں تے ایس دے اندازِ تحریر توں گستاخی یا بدتمیزی دی بُو آندی اے۔ میں بچی نوں دلاسہ دین لئی کہیا کہ ہر شہری نوں آزادی اظہار دا حق حاصل اے۔ میں اوہ کالم پڑھنا واں تے شواہد دی بنا اُتے ایس دا مدلل جواب دیواں گا۔تو اداس غم نہ کر۔ میں اوہ کالم پڑھیا۔ پڑھدے ہوئے احساس ہویا کہ لکھاری نے تحقیق کیتی اے نہ ای بنیادی تاریخی حقائق دا ادراک رکھیا بس جوشِ تحریر وچ قائداعظم اُتے الزام لان دا شوق پورا کر لیا اے۔ چناں چے میں ایہناں دے کالم دا تاریخی مواد دے حوالے دے کے جواب دتا۔
ڈاکٹر صفدر محمود دے پش منظر دے آغاز نوں پڑھدے ہوئے میری اکھاں غمگین ہو گئیاں کہ ایس دنیا وچ انج دے وی لوک ہن تیکر کیہ موجود نیں جیہڑا اپنے محسناں لئی انج دے آزادی اظہار دا حق رکھدے نیں کہ ایہناں دی گستاخی کر سکے۔ حالاں کے قائداعظم اک اصول پرست لیڈر، ایماندار آدمی، مستقل مزاجی نال چلن والے، نڈر، ذہین انسان تے عظمت و کردار دا اعلیٰ نمونہ سن۔ ایس کتاب وچ اک تھاں امریکی پروفیسر سٹینلے والپرٹ دا بیان اے کہ جناح جہیا عظیم لیڈر تاریخ وچ پیدا ای نہیں ہویا تے ایہہ پروفیسر صاحب ایس جناح دا گاندھی دے مقابلے وچ قد گھٹان دی جسارت فرما رہے نیں۔
’’سچ تو یہ ہے!‘‘ دے تاریخی پس منظر نال ایہہ گل وی ساہمنے آئی کہ سانوں تاریخی طور اُتے پاکستان نوں سیاسی ورثے وچ دو قسم دے مخالفین ملے۔ جنہاں وچ اول کانگرسی ذہن والے گاندھی دے پرو تے دوجا احرار۔ ایہناں دونواں قوتاں نے ہندوستان نوں متحد رکھن تے پاکستان دے قیام نوں ناکام بنان دی پوری کوشش کیتی۔ اوہ ناکام ہوئے پر دل توں پاکستان نوں تسلیم نہیں کر سکے۔ ایس کتاب دے پہلے مضمون دا عنوان ’’تحریکِ پاکستان سے لے کر قائداعظمؒ کے پاکستان تک‘‘ نوں موضوع بنایا گیا اے۔ ایس مضمون وچ قائداعظم دی فکری سوچ دے پس منظر نوں اجاگر کیتا گیا اے جس وچ قائداعظم دے ذہن و فکر نوں سمجھن لئی ایہناں دی انج دی پریس کانفرساں دا تذکرہ وی شامل اے۔ ایس ضمن وچ ایہہ گل واضح ہوندی اے کہ قائداعظم پاکستان نوں اک ماڈرن اسلامی جمہوری ملک بنانا چاہندے سن۔ ایس تناظر وچ ڈاکٹر صفدر محمود لکھدے نیں کہ ’’ایہناں دے نیڑے اسلامی تے جمہوری اصولاں وچ کوئی تضاد نہیں سی، قائداعظم دی تقریراں دا مطالعہ کریئے تے ایہہ راز کھلدا اے کہ قائداعظم نے اپنی تقریراں وچ کدی وی لفظ سیکولر ازم استعمال نہیں کیتا جد کہ اسلام ایہناں دیاں تقریراں تے تحریراں دا محور نظر آندا اے۔ ‘‘
ایس کتاب دے دوجے مضمون وچ خطبہ الٰہ آباد 1930ء جیہڑا قرار داد پاکستان تے مخالفین دے بے بنیاد الزامات اُتے مبنی اے۔ ایس مضمون وچ بوہت ساریاں گلاں دا پردہ فاش کیتا گیا اے۔ ایس طرح ایس کتاب وچ جنہے وی مضمون شامل نیں ایہناں وچ ایس گل توں واضح ہوندا اے کہ تاریخ دے ایہناں حقائق اُتے نظر پائی جائے جیہڑی اج تیکر اکھاں توں لُکی وکھائی دیندی اے۔ ڈاکٹر صفدر محمود نے ’’سچ تو یہ ہے!‘‘ وچ قیام پاکستان توں لے کے اج تیکر دے نظریات، افکار، سیاسی و ذاتی زندگی اُتے بحث کیتی اے۔ اوہناں نے قائداعظم دے نقطہ نظر، تصور، جدوجہد تے وژن ایہناں دیاں تقریراں اُتے روشنی پاندے ہوئے ایس عظیم رہنما دی تقریراں، فرمودات، تحریراں تے سیاسی زندگی نوں ہر پہلو توں جانچیا تے پرکھیا اے کیوں جے اوہناں نے ایہہ سب اپنے کسے ذاتی مفاد لئی نہیں کیتا بلکہ ساڈے ساریاں لئی ایہناں سارے مضموناں نوں تحریر کیتا اے تاں جے اسیں ایس توں فائدہ چُک سکیے۔
ڈاکٹر صفدر دے قلم وچ روانی تے سلاست دونویں اکو ویلے وکھائی دیندیاں نیں۔ اوہ کئی ورھیاں توں روزنامہ جنگ وچ کالم نگاری دے جوہر وکھا رہے نیں۔ اوہ بوہت ساریاں کتاباں دے مصنف وی نیں پر ایہناں دی ایہہ کتاب ’’سچ تو یہ ہے!‘‘ نوں تاریخی پس منظر اُتے لکھی جان والی کتاباں وچ شمار کیتا جائے گا۔ ایس حوالے نال ڈاکٹر صفدر محمود اپنے پس منظر دے اختتام اُتے لکھدے نیں کہ ’’ایس کتاب دا مقصد ایہناں ای ارادیاں تے کوششاں دا توڑ کرنا، تاریخ پاکستان نوں مسخ کرن دی سازشاں نوں ناکام بنانا تے قائداعظم توں بدظن کرن لئی لائے گئے الزام، من گھڑت تاریخی افسانیاں تے جھوٹے پراپیگنڈے نوں تاریخی مستند شواہد توں بے نقاب کرنا تے سچ نوں ساہمنے لیانا اے۔
آخر وچ ایہہ دسنا ضروری خیال کرنا واں کہ قائداعظم دی فن و شخصیت اُتے بے شمار کتاباں چھپ چکیاں نیں تے آئندہ وی چھپدیاں رہن گیاں پر مخصوص الزامات دا مستند جواب تے مدلل وضاحت تہانوں ڈاکٹر صفدر محمود دی کتاب ’’سچ تو یہ ہے! ‘‘ توں علاوہ ہور کدھرے کسے کتاب وچ نہیں ملے گا۔ ایس کتاب دا انتساب اوہناں نے پاکستان دے شہدا دے ناں کیتا اے جد کہ ایس کتاب نوں پاکستان دے معروف اشاعتی ادارے قلم فائونڈیشن نے شائع کیتا اے۔ جس دے چیئر مین علامہ عبدالستار عاصم نیں بہرحال حیاتِ قائداعظم نوں اک ای نظر وچ جس انداز نال ڈاکٹر صفدر محمود نے پیش کیتا اے ایس توں پہلے کسے ہور نے نہیں کیتا۔ ایس کتاب نوںجس نے نہیں پڑھیا میرے خیال وچ ایس توں وڈا کوئی بدقسمت کوئی ہو ای نہیں سکدا کیوں جے ایس کتاب نوں پڑھدے ہوئے انج لگدا اے کہ جویں لکھاری نے اپنی انگلیاں کنڈیاں توں زخم کھائے ہوئے بوہت ساری گلاب دیاں پتیاں اُتے حقیقت دے قصدے تحریر کیتے نیں۔ میری دعا اے کہ اللہ رب العزت ڈاکٹر صفدر محمود دے قلم دی روانی نوں انج ای روا رکھے تے سانوں انج ای سبق آموز تحریراں پڑھن نوں ملدی رہوے ۔