پی پی پی دے قیام دی کہانی

لكهت:قیوم نظامی

پی پی پی دے قیام دی کہانی بڑی دلچسپ تے حیران کن اے۔ 1967ء وچ جنرل ایوب خان پاکستان دے مرد آہن حکمران بن چکے سن۔ کسے نے سوچیا وی نہیں سی کہ ایہناں دے دور حکومت وچ پی پی پی دے ناں توں اک انج دی سیاسی جماعت وجود وچ آ جائے گی جیہڑی ذوالفقار علی بھٹو نوں اک متبادل لیڈر دے طور اُتے کامیاب کران دا سبب بن جائے گی۔ساٹھ دی دہائی انقلابات دی دہائی سی۔ پاکستان دے نوجوان خاص طور تے طلباء سوشلسٹ انقلابات توں بڑے متاثر سن تے اوہ عظیم انقلابی لیڈراں ماوزے تنگ تے لینن دیاں کتاباں بڑے ذوق و شوق نال پڑھدے سن۔ جنرل ایوب خان دے دور وچ صنعتی تے معاشی ترقی ہوئی البتہ اوہ معیشت نوں منصفانہ بنان توں قاصر رہے جس دے نتیجے وچ پاکستان وچ 22 خانداناں دے کول کم و بیش 95 فیصد قومی دولت جمع ہو گئی۔پاکستان دے محنت کش غریب تے مفلس عوام بنیادی حقوق توں محروم ہو گئے تے ایہناں دیاں زندگیاں تلخ ہو گئیاں۔ پاکستان دے نوجوان ذوالفقار علی بھٹو دی چین دوستی دی بنا اُتے بڑے متاثر سن۔ اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی وچ ذوالفقار علی بھٹو دی تاریخی تے یادگار خطاب نال جس وچ اوہناں نے بھارت نوں بڑی بہادری تے جرات نال للکاریا سی توں بڑے متاثر ہوئے۔ جدوں تاشقند دے مسئلے اُتے ذوالفقار علی بھٹو دے جنرل ایوب خان دے نال اختلافات پیدا ہو گئے تے ایہناں نوں امریکی دبائو دے تحت وزارت خارجہ توں فارغ کر دتا گیا تے پاکستان دے نوجواناں نے ایہناں دی خوشبو وانگوں پذیرائی کیتی۔
ذوالفقار علی بھٹو نوں ایہہ اندازہ تے ہو گیا سی کہ اوہ پاکستان دے مقبول لیڈر نیں تے عوام نوں جنرل ایوب خان دے مقابلے وچ متبادل لیڈر شپ فراہم کر سکدے نیں پر اوہ نویں سیاسی جماعت دے بارے وچ واضح نہیں سن۔ ایہناں دی کوشش ایہہ سی کہ نیشنل عوامی پارٹی یا پاکستان مسلم لیگ کونسل وچ ایہناں نوں کوئی اہم مرکزی ذمہ داری مل جائے تے اوہ ایس وچ شامل ہو جان۔ایہناں جماعتاں دے قائدین ذوالفقار علی بھٹو دی عوامی مقبولیت دا درست ادراک نہ کر سکے تے ایہناں نوں مرکزی عہدہ دین دی بجائے صوبائی عہدے دی پیشکش کیتی جنہوں ذوالفقار علی بھٹو نے مسترد کر دتا۔ پاکستان دے نظریاتی انقلابی تے عوامی دانشور نویں جماعت دے بارے وچ غور و فکر کر رہے سن۔ اوہناں نے ذوالفقار علی بھٹو نال رابطہ کیتا تے اوہ نویں جماعت دے قیام اُتے راضی ہو گئے۔
پی پی پی دے منشور دے بنیادی اصول سوشلسٹ دانشور جے اے رحیم نے تیار کیتے تے بھٹو صاحب اُتے زور دتا کہ اوہ ایہناں بنیادی اصولاں اُتے ہمیشہ ثابت قدم رہن۔ پی پی پی دا تاسیسی کنونشن ڈاکٹر مبشر حسن مرحوم دی رہائشگاہ اُتے ہویا جیہڑا 30 نومبر 1967 تے یکم دسمبر 1967دو دن جاری رہیا۔ ایس تاسیسی اجلاس وچ پی پی پی دے ناں دی منظوری دتی گئی۔ ذوالفقار علی بھٹو نوں پارٹی دا چیئر مین منتخب کیتا گیا۔ اسلام ساڈا دین اے جمہوریت ساڈی سیاست اے سوشلزم ساڈی معیشت اے طاقت دا سرچشمہ عوام نیں۔ کنونشن وچ ایہناں چار بنیادی اصولاں دی منظوری دتی گئی۔ ایس کنونشن وچ 10 بنیادی دستاویزات دی منظوری دتی گئی تے حالات دے مطابق 25 قرار داداں منظور کیتیاں گئیاں جنہاں وچ عوام دے معیار زندگی وچ وادھا اقلیتاں تے ایہناں دے حقوق نوکر شاہی دا خاتمہ دے بارے وچ قرار داد شامل سن۔ جنرل ایوب خان دے ڈر دی وجہ نال پاکستان دے میڈیا نے پی پی پی دیاں خبراں اُتے کوئی توجہ نہیں دتی ایہہ عوامی جماعت بڑی تیزی دے نال زبانی پروپیگنڈہ دی بنیاد اُتے محروم عوام خاص طور تے مزدور کسان تے طلباء وچ مقبول ہو گئیاں۔ پاکستان دی اشرافیہ نے ایس عوامی جماعت نوں کوئی اہمیت نہیں دتی ایہناں نوں عوام دی طاقت دا اندازہ ای نہیں سی۔ ایہناں دا ایہہ خیال سی کہ پی پی پی پانی دا اک بلبلہ ثابت ہوئے گی تے روایتی سیاسی جماعتاں دا مقابلہ نہیں کر سکے گی۔
حقیقت ایہہ اے کہ پاکستان دے نوجوان طلباء مزدور تے کسان انقلاب لئی ذہنی طور اُتے تیار ہو چکے سن۔ افسوس دی گل ایہہ اے ذوالفقار علی بھٹو نے مقبول عوامی لیڈر ہون انقلابی منشور تے غریب عوام دے اتحاد دے باوجود انقلاب دا راہ اختیار کرن دی بجائے انتخابات دا راہ اختیار کیتا تے سوشلسٹ انقلاب دا تاریخی تے سنہری موقع گنوا دتا۔ 1970ء دے انتخابات وچ غریب عوام نے پرانے روایتی جاگیردار سیاستداناں دے برج الٹ دتے۔ حیران کن انتخابی نال ایہہ گل واضح ہو گئی کہ پاکستان دے محروم تے غریب عوام انقلاب لئی پوری طرح تیار ہو چکے سن پر چوں کے پی پی پی نے انتخابی راہ اختیار کیتا چناں چے عوام نے انتخابات وچ انقلابی جذبے دے نال شرکت کیتی تے تن ورھے دے مختصر عرصے وچ پاکستان پیپلز پارٹی نوں کامیاب قرار دتا ، پاکستان پیپلز پارٹی مرکز پنجاب تے سندھ وچ حکومت بنان دے قابل ہو گئی۔ایہہ حیران کن انتخابی کامیابی بے روز گار نوجواناں انقلابیاں طلباء مزدوراں، کساناں تے محنت کشاں تے غریب عوام دی وجہ نال ممکن ہو سکی۔ جے ذوالفقار علی بھٹو انقلاب اُتے آمادہ ہو جاندے تے پاکستان توں سرمایہ داراں جاگیرداراں تے اجارہ داراں دا صفایا ہو جاندا تے پاکستان دی سیاست انقلابی نظریاتی بنیاداں اُتے قائم ہو جاندیاں۔ ذوالفقار علی بھٹو نوں اپنی ایس تاریخی غلطی دا احساس موت دی کوٹھڑی وچ ہویا جس نوں اوہناں نے اپنی آخری کتاب ’’اگر مجھے قتل کیا گیا‘‘ وچ تسلیم کیتا تے کہیا کہ اوہناں نے پاکستان دے مختلف طبقات نوں متحد کر کے پاکستان دے مسائل حل کرن دی کوشش کیتی پر اوہ ایہہ سمجھدے نیں کہ ایہہ ایہناں دی غلطی سی تے پاکستان دے قومی تے عوامی مسائل ایس ویلے تیکرحل نہیں کیتے جا سکدے، جدوں تیکر کہ طبقاتی جدوجہد دے نتیجے وچ پاکستان دی ریاست اُتے عوام دی بالادستی قائم نہیں ہو اجاندی۔ پی پی پاکستان دی واحد جماعت اے جس دے کارکناں نے جمہوریت لئی بے مثال قربانیاں دتیاں نیں۔
جدوں پی پی پی دی قیادت آصف علی زرداری دے ہتھاں وچ آئی تے اوہناں نے پی پی پی دے بنیادی نظریے توں انحراف کردے ہوئے پی پی پی نوں عوام دی جماعت بنان دی بجائے اشرافیہ دی جماعت بنا دتا۔ جنرل ضیاء الحق نے اپنے طویل آمرانہ دور وچ پی پی پی نوں ختم کرن دی کوشش کیتی پر ایہنوں کامیابی نہ ہو سکی جدوں آصف علی زرداری پی پی پی دے بنیادی انقلابی نظریاتی تے عوامی پروگرام توں انحراف کیتا تے پی پی پی قومی شناخت کھو بیٹھی تے اوہ سندھ تیکر محدود ہو کے رہ گئی۔ بلاول بھٹو زرداری نے عوامی سطح اُتے اپنی قیادت نوں تسلیم کروالیا اے پر جدوں تیکر اوہ آصف علی زرداری دی سیاست نوں چھڈ کے اپنے عظیم نانا دی عوامی سیاست ول رجوع نہیں کردے ایس ویلے تیکر پی پی پی دا قومی سطح اُتے مقبول ہون دا کوئی امکان نہیں۔ افسوس دی گل ایہہ وے کہ پی پی پی دوجی سیاسی جماعتاں وانگوں سٹیٹس دی حامی بن دی جا رہی اے۔ پی پی پی دا ماضی شاندار تے یادگار روایات دا حامل اے۔ اج وی جے پی پی پی نوں مفادات دی بجائے نظریات دی بنیاد اُتے چلان دا فیصلہ کر لیا جائے تے ایس دا سیاسی مستقبل روشن ہو سکدا اے تے اوہ کھویا ہویا سیاسی مقام دوبارہ حاصل کر سکدی اے۔