سخنوران قصور

پروفیسر محمد ظہیر بدر ہوراں دی بہترین کتاب

لکھت:رابعہ رحمٰن

ضلع قصور صوبہ پنجاب دا اک ضلع اے، ضلع دا درجہ حاصل کرن توں پہلے ایہہ لہور دی اک تحصیل ہویا کردا سی۔ 1976ء وچ ایس ضلعے نوں انتظامی طور اُتے چار تحصیلاں وچ ونڈیا گیا۔ ایس ضلعے دی 88 فیصد مادری زبان پنجابی اے، صوبہ پنجاب دا سرحدی ضلع ہون دی وجہ نال بوہت اہمیت دا حامل اے۔ قصور دے لوکاں دا تحریک پاکستان وچ تے آزادی دے بعد وی کوئی تحریک انج دی نہیں جس وچ ایس مٹی دے پتراں نے دفاع وطن تے بقائے ملت لئی قربانی نہ دتی ہوئے۔ عالمگیر شہرت پان والے سید بلھے شاہ تے سید وارث شاہ دا تعلق وی ایسے شہر نال اے۔ ورھیاں دی ریاضت دے بعد دونواں ہستیاں اپنے استاد من تے پیر صاحب حضرت پیر عنایت شاہ دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے بلھے شاہ نے اپنا کلام سنایا جس دا مصرع کجھ انج اے۔
بلھے شاہ اساں مرنا نائیں گورپیاکوئی ہور
پیر صاحب نے بوہت دعاواں دتیاں فیر سید وارث شاہ نے لکھی ہوئی ہیر دے کجھ بند سنائے جنہاں نوں سن کے پیر صاحب نے فرمایا۔
’’وارث تم نے بان کی رسی میں موتی پرودیئے‘‘ایسے تناظر وچ ویکھیا جائے تے قصور دی مٹی فنون لطیفہ تے ادب دے تعلق نال ہر زاویے نال مالا مال اے۔
خاک قصور دا سرزمین ادب اُتے بوہت احسان نیں ایس دے فرزندان نے تخلیق پاکستان دی تگ و دو توں لے کے اج تیکر لیل و نہار تے گل و گلزار دا کردار ادا کیتا۔ ایسے حوالے نال اج اک کتاب موصول ہوئی جیہڑی پروفیسر محمد ظہیر بدر نے عنایت کیتی جس لئی میں ایہناں دی شکر گزار آں۔ ایس دا عنوان اے سنخواران قصور اے۔ مینوں ایس کتاب دے توسط نال قصور دی تاریخ پڑھن دا موقع ملیا تے ایس کتاب دے محقق تے مرتب کرن والے ’’ محمدلطیف اشعر ‘‘دی دن رات دی محنت دا پسینہ، لفظاں دے موتیاں دی صورت قصور شہر گے گردونواح دے شاعراں دی روشن پیشانی اُتے لکھی نویں مزاج نویں موسماں دی شاعری ساڈے جہے اپنے قفس وچ بند قارئین تیکر اپڑی۔
قصور شہر دی مضبوط شعری روایت نوں قائم رکھدے ہوئے ایس کتاب وچ 58 شعراء دا کلام شامل کیتا گیا، قصور دی تخلیقات تے ایس دے فکر و فن نوں ساہمنے لیان لئی محمد لطیف اشعر نوں انتہائی مشکلات دا ساہمنا کرنا پیا۔ اپنے آپ نوں غیر متعصبانہ ظاہر کرنا وی اک وڈی جدوجہد اے۔ بے وزن غزلاں دے نال مضبوط خواہش اپڑی، صاحب کتاب ہون دے باوجود نقائص نوں ساہمنے پا کے وی ضد دی ڈور تنکے ماردی رہی کہ شامل کر لوئو۔ فیر جیہڑی شاعری دی فصل سرزمین ادب اُتے ثمر بار ہوئی ایسے نوں سنخوران قصور دا زیور بنایا۔ بندیا، جھمکے، گلوبند، چوڑیاں، کڑے، پازیب تے نتھ جس طرح عورت دا زیور ہوندے نیں ایسے طرح غزل اک مکمل عورت نوں اپنی تزئین و آرائش لئی استعمال کردی اے گویا عورت اپنے سارے حسن و جمال تے آرائش دے لوازمات دے نال شاعری وچ اتر آندی اے۔
قصور دے شاعر پروفیسر اظہر کاظمی لکھدے نیں کہ
شیتل چنچل پیاری آنکھیں
ان کی دو متواری آنکھیں
جھک جھک جائیں لاج کے مارے
ان کی لاج کی ماری آنکھیں
قومی ادب دی صورت وچ واضح کرن لئی بنیادی اکائی علاقائی ادب اے۔ ایسے فن وچ محمد لطیف اشعر نے سخنوران قصور مرتب کیتی اے۔ مشکل زمیناں، ردیف تے قوافی دے استعمال دی بدولت اسلوب غزل دے مزاج نال پوری طرح مطابقت رکھنا، ترکیب دا برمحل استعمال تے چست بندشاں، شاعری وچ کلاسیکی رنگ ، متنوع موضوعات دا احاطہ، سادگی دا دامن تھامے رکھن دے نال نال جذباتیت تے انفرادیت دا خیال رکھنا، زبان و بیان دے معیارات اُتے پورا اترنا، کلام وچ مجاز و حقیقت دا عکس لہرانا، حسن و عشق، سادگی و سلاست، سوز و گداز تے لالہ دے داغ دے نال نال جگر سوختہ تے سر وچ سمائے سودے دی دھن تے مزاج دی آشفتہ سری، قدیم رنگ سخن، جدیدیت دا پہناوا، معاشری سنگینیاں تے تباہ کاریاں نوں ننگا کردی، راج کٹاس دے پتھر توں محبوب تراشدی، کالے پتھراں توں جھرنا بہاندی، غزل اکھاں دے اشک شمار کردی، ہجر وچ وصال دی لذت تے وصال نوں ہجر دا لباس پواندی رحجگاں نوں معرفت دا شاخسانہ تے محبوب دیاں گلیاں دی آوارگی نوں عشق صوفیانہ دا ناں دیندی۔ پہلو بہ پہلو شاعری دا سفر کردی ایہہ سرزمین قصور بڑے قد آور شاعراں نوں سرخیل ادب بنا چکی اے۔
شفیق سلیمی جنہاں دے بارے وچ احمد ندیم قاسمی کہندے نیں کہ
شفیق سلیمی دا تعلق وی قصور نال اے ایہناں دے ہجرتی اشعار دے بارے وچ احمد ندیم قاسمی کہندے نیں کہ ایہناں وچ جیہڑا ہمہ گیر کرب تے ایس کرب توں دم گھونٹ دین والا جیہڑا جبر اے ایس دیاں مثالاں کدھرے تے ذرا گھٹ ای دستیاب نیں۔
میں تھک چکا ہوں صدائیں نگر نگردے کر
کہاں گیا وہ میرے پائوں کو سفر دے کر
وہ جس کے واسطے میں نے قفس قبول کیا
اڑا دیاہے اسے کس نے اپنے پردے کر
امید کرنے آں ایس طرح دیاں کاوشاں نال مضافات دے شعراء نوں جلدی اوہ مقام ملے گا جیہڑا وڈے شہراں دے شعراء نوں نصیب ہویا۔