اوہ جلسہ جس وچ قائداعظم لقب ملیا

لكهت:رضوانہ قائد

درج ذیل تحریر قائداعظم، دے اک عقیدت مند سید شہاب الدین احمد صاحب (کینڈا) د ی یادداشتاں نیں۔ جنہاں نے ست سمندر پار رہندے ہوئے زندگی دی گہما گہمی وچ قائد دی یاد نوں اپنے سینے نال لائے رکھیا، درج ذیل تحریر قائداعظم دے تعلق نال ایہناں دے نال لنگھے قیمتی لمحات دے تذکرے نیں۔ ایسے دے نال ایہناں دے آبائی علاقے دا وی ذکر اے۔ ماضی دیاں گلاں ہون دے باوجود ایہناں وچ ’’حال‘‘ لئی وی بوہت کجھ پوشیدہ اے۔
سید شہاب الدین احمد 89 سال دے اک پاکستانی کینیڈین نیں۔ آپ ڈھاکہ یونیورسٹی، مشرقی پاکستان توں انجینئرنگ دے گریجویٹ نیں۔ آپ نے انجینئر دی حیثیت توں اقوام متحدہ لئی پوری دنیا وچ 4 ہوائی اڈیاں دی تعمیر دا اہم کم کیتا تے بوہت سارے دوجے کم اپنی نگرانی وچ کروائے۔
سید صاحب دی یاداں نوں ساڈی قلمبندی دے نال ایہناں ای دی زبانی پڑھو:
میری جائے پیدائش ’’ موڑا تالاب‘‘ اے۔ ایہہ بہار دے ضلع پٹنہ دا اک نکا پنڈ اے۔ ایس پنڈ دی اک خصوصیت ایتھے مسلمان بادشاہ دی بنائی ہوئی مسجد اے۔ مسجد توں ملحق تالاب تے قبرستان اے۔ ایس مسجد توں میرے بچپن دا گہرا تعلق اے۔ میں اکثر اپنے جہے نو عمر ساتھیاں دے نال مل کے مسجد دے صحت نوں بڑے شوق نال دھویا کردا سی۔ مسجد توں ملحق قبرستان وچ ساڈے بزرگاں دی قبراں سن۔ جمعے دی نماز دے بعد اسیں دوست مل کے قبرستان جاندے تے مرحومین لئی دعا کردے سن۔ ایہہ مسجد ہن وی آباد اے۔ ایتھے دے امام صاحب ساڈے خاندان دے زیر انتظام نیں۔ ساڈے گھر دا دالان مسجد دی لوڑ لئی استعمال ہوندا اے جتھے پنڈ دے بچے تے بچیاں نوں قرآن دی تعلیم دتی جاندی اے۔ نو عمری دا زمانہ سی، میں دو نالی بندوق لے کے اپنے دوستاں دے نال قریبی پنڈ وچ پرندیاں دے شکار لئی جایا کردا سی۔ رستے توں لنگھدے ہوئے منجیاں اُتے بیٹھے معمر ہندو سانوں ویکھ کے تعظیماً کھڑے ہو جاندے، جواباً اسیں وی ادب دے نال ایہناں دی خیریت معلوم کردے ہر پاسے بے خوفی تے اعتماد دی فضا سی۔
میری نو عمری دا زمانہ تحریک پاکستان دے عروج دا دور سی، لنگھے وقتاں دے لوک تے ایہناں دیاں یاداں آن والے ویلے دا آئینہ ہویا کردے نیں۔ تحریک پاکستان دے تعلق نال میری ایہہ یاداں قائداعظم دے نال لنگھے بیش قیمت ویلے دے تذکرے ماضی دا اک خوبصورت عکس اے۔
میں ہندوستان دے ایہناں لکھاں خوش نصیب مسلماناں وچوں آں جنہاں نوں تحریک پاکستان دے براہ راست مشاہدے تے شرکت دا شرف حاصل اے۔ ایس ویلے اگرچے میں اک نو عمر منڈا سی پر تحریک پاکستان تے قائداعظم دے تعلق نال میرے جذبات و احساسات کسے پرعزم نوجوان توں گھٹ نہیں سن۔ ہندوستان وچ کانگریس ای عوام دی سب توں وڈی نمائندہ جماعت سی۔
مسلماناں دے حالات بدتوں بدتر ہوندے چلے گئے ایتھوں تیکر کہ قائداعظم نوں مسلم لیگ دا صدر بنایا گیا۔ فولادی عزم تے بے مثال قوت ارادی رکھن والے قائد نے مسلم لیگ دی تحریک وچ نویں روح پھونک دتی۔ علامہ اقبال نے آپ دے بارے وچ درست فرمایا سی کہ: محمد علی جناح ای اوہ واحد رہنما نیں جیہڑے مسلمانانِ ہند دی منتشر قوتاں نوں مجتمع کر کے ایہناں وچ متحدہ قوت عمل دا فسوں پھونکن دا کھٹن کم انجام دے سکدے نیں۔مستقبل دے سخت ترین حالات وچ قائداعظم دی بے مثال استقامت تے مسلماناں دی ایہناں دی قیادت وچ منزل ولوں پیش قدمی نے اقبال دی ایس پیش گوئی نوں سچ ثابت کیتا۔
دسمبر 1938 دے آخری عشرے وچ آل انڈیا مسلم لیگ دا چھبیسواں سالانہ اجلاس پٹنہ وچ منعقد ہویا۔ ایس وچ مینوں اپنے نانا مرحوم دے نال شرکت د اموقع نصیب ہوگیا۔ ایس تاریخی جلسے دے مناظر میرے ذہن وچ ہن وی تازہ تے جذبات نوں گرماندے نیں۔ ایس اجلاس دا انعقاد بیرسٹر سید عبدالعزیز نے کیتا سی جلسے لئی اک وسیع پنڈال سجایا گیا سی، اندر تے باہر سبز ہلالی جھنڈیاں دی بہار سی۔ قائداعظم تے دیگر مقررین دے استقبال لئی حاضرین دا جوش و خروش حیرت انگیز حد تیکر قابل دید سی۔ قائداعظم تقریر لئی آئے تے سارا مجمع اک دم پرجوش ہو گیا۔ محبت و عقیدت نال تکبیر تے قائداعظم زندہ باد دے پر جوش نعریاں نال ایہناں دا استقبال کیتا گیا۔ قائداعظم دی طبیعت ناساز سی، ایس لئی اوہ اپنی تقریر لکھ کے نہیں لیا سکے سن۔ ایس دا ایہہ فائدہ ہویا کہ برجستہ زبانی تقریر نے حاضرین وچ عجیب طرح دا غیر معمولی جوش و جذبہ پیدا کر دتا۔ ’’پاکستان ناگزیر تھا‘‘ دے مصنف سید حسن ریاض نے اپنی کتاب وچ ایس دا برملا اعتراف کیتا اے کہ قائداعظم دی زبانی تقریر ایہناں دی تحریری تقریر توں زیادہ اثر انگیز ہویا کردی سی اوہ اک اک لفظ تول کے نہایت جامع تے مدلل انداز وچ مخاطب سن۔
اجلاس دے دوران علامہ اقبال تے مولانا شوکت علی دے انتقال دی خبر ملی۔ قائداعظم نے رقت آمیز لہجے وچ اپنے ایہناں عزیز ترین ساتھیاں دی تعزیت کیتی کہ ہر اکھ اشکبار ہو گئی۔
ایس جلسے وچ قائداعظم نے کانگریس دی حقیقت واضح کیتی کہ ملک دی نمائندہ جماعت ہون دی دعویٰ کرن والی جماعت اصل وچ ملک دے سارے طبقیاں تے ثقافتاں اُتے ہندو راج قائم کرن دا تہیہ کیتے ہوئے اے۔ کانگریس توں قائداعظم دی بیزاری دا سبب کانگریس دے اپنی وزارتاں دے زمانے (1937) وچ کیتے گئے اسلام تے مسلمان مخالف اقدامات سن۔ قائداعظم نوں ایہہ اندازہ ہو گیا کہ کانگریس مسلماناں دے نال ایس توں وی بدتر سلوک کر رہی اے جیہڑا انگریزاں نے ہندوستانیاں دے نال روا رکھیا سی۔ ایہہ ایہناں دی سیاسی سوجھ بوجھ تے قائدانہ سیاسی کردار دا نتیجہ سی کہ اوہناں نے انج دے نازک موڑ اُتے مسلماناں دی رہنمائی کیتی تے صحیح منزل ول نشاندہی کیتی۔ مسلم لیگ دے ایسے تاریخی جلسے وچ پہلی وار ’’قائدِ اعظمؒ زندہ باد‘‘ دا فلک شگاف نعرہ لگیا تے زبان زد عام ہو کے آپ دا تاریخی لقب بنا دتا گیا۔
ایس تاریخی جلسے دا انج دا اثر ہویا کہ مسلماناں دی فلاح و بہبود میرے سنے ہزاراں سامعین دی زندگی دا نصب العین بن گیا ایس ضمن وچ قائداعظم نال تعلق دا اک ہور واقعہ میرے ذہن وچ اے کہ قائداعظم نے تحریک پاکستان لئی مالی تعاون، چندے دی اپیل کیتی ۔ میں کم عمری دے باوجود دوستاں تے رشتے داراں توں مہماتی انداز وچ چندہ جمع کیتا۔ ایس رقم نوں منی آرڈر دے ذریعے قائداعظم تیکر اپڑایا۔
جواب وچ قائداعظم نے رقم دی وصولی دی اپنی دستخط شدہ رسید گھلی۔ ایہہ رسید قائد دی نشانی دے طور اُتے کسے بیش بہا سرمایہ دی مانند لمبے ورہے تیکر میرے کول رہی۔
قائداعظم دی عظیم الشان قیادت ای سی کہ ایہناں دے پرچم تلے سب صرف تے صرف مسلمان تے امت مسلمہ سن۔ اج میں قائداعظم دی ان تھک جدوجہد نال بنے تے بیدردی نال برتے جان والے پاکستان نوں ویکھنا واں تے بے اختیار ایہناں دا ایہہ فرمان ایہناں دی وصیت دی صورت وچ ساہمنے اآ کے میری اکھاں گلیاں کر دیندا اے:
’’پاکستان دا قیام جس لئی اسیں پچھلے 10 ورہیاں توں مسلسل کوشش کر رہے ساں، اللہ دے فضل نال ہن اک حقیقت بن کے ساہمنے آ چکیا اے پر ساڈے لئی ایس آزاد مملکت دا صرف قیام مقصود نہیں سی بلکہ ایہہ اک عظیم مقصد دے حصول دا ذریعہ سی۔ ایہہ کہ سانوں اک انج دی مملکت مل جائے جس وچ اسیں آزاد انساناں وانگوں رہ سکیے تے اپنی روشنی تے ثقافت دے مطابق نشوونما پا سکیے تے جتھے اسلام دے عدل ِ انسانی دے اصول آزادانہ طور اُتے روبہ عمل لیائے جا سکن۔‘‘(یادداشتیں : سید شہاب الدین احمد)
(خالق دینا ہال وچ حکام دے سامنے تقریر، اکتوبر 1947)