سوائے افسوس دے کجھ ہتھ نہیں آنا

لكهت:شکیل امجد صادق

اک بندہ اک کوہی ککڑی لے کے ککڑی فروش دی دکان تے آیا تے کہیا کہ بھائی ذرا ایس ککڑی نوں کٹ کے مینوں دے دیو۔ ککڑی فروش نے کہیا کہ ککڑی رکھ کے ٹر جائو تے ادھے گھنٹے بعد آ کے لے جانا۔ اتفاق نال شہر دا قاضی ککڑی فروش دی دکان تے آ گیا تے دکاندار نوں کہیا کہ ایہ ککڑی مینوں دے دیو۔ دکاندار نے کہیا کہ ایہ ککڑی میری نہیں سگوں کسے ہور دی اے تے میرے کول وی اجے کوئی ہور ککڑی نہیں جو تہانوں دے سکاں۔ قاضی نے کہیا کہ کوئی گل نہیں‘ ایہو ککڑی مینوں دے دیو مالک آوے تے کہنا کہ ککڑی اڈ گئی اے۔ دکاندار نے کہیا کہ انج کہن دا بھلا کیہ فائدہ ہووے گا؟ ککڑی تے اوہنے کوہ کے مینوں دتی سی فیر کوہی ککڑی کیویں اڈ سکدی اے؟ قاضی نے کہیا میں جہ کہنا واں اوہنوں غور نال سن! بس ایہہ ککڑی مینوں دے دے‘ اوہدے مالک نوں ایہو کہنا کہ تیری ککڑی اڈ گئی اے۔ اوہ ودھ توں ودھ تیرے خلاف مقدمہ لے کے میرے کول آوے گا۔ دکاندار نے کہیا کہ اللہ سب دا پردہ رکھے تے ککڑی قاضی نوں پھڑا دتی۔ قاضی ککڑی لے کے نکل گیا تے ککڑی دا مالک وی آ گیا تے دکاندار نوں کہیا کہ ککڑی کٹ دتی اے؟ دکاندار نے کہیا میں تے کٹ دتی سی پر تہاڈی ککڑی اڈ گئی اے۔ ککڑی والے نے حیران ہو کے پچھیا: بھئی اوہ کس طرح؟ میں آپ کوہی سی اڈ کیویں گئی اے؟ دوہاں وچ پہلے توں توں میں میں شروع ہوئی تے فیر گل جھگڑے تک جا اپڑی جہدے تے ککڑی والے نے کہیا کہ چلو عدالت قاضی دے کول چلنے آں تے چل پئے۔ دوہاںنے عدالت جاندے ہوئے راہ وچ ویکھیا کہ دو بندے لڑ رہے نیں۔ اک مسلمان اے جد کہ دوجا یہودی۔ چھڑان دی کوشش وچ دکاندار دی انگلی یہودی دی اکھ وچ جا لگی تے یہودی دی اکھ ضائع ہو گئی۔ لوکاں نے دکاندار نوں پھڑ لیا تے کہیا عدالت لے کے جاواں گے۔
دکاندار تے دو مقدمے بن گئے۔ لوک ککڑی فروش نوں لے کے جدوں عدالت دے نیڑے اپڑ گئے تے ککڑی فروش اپنے آپ نوں چھڑا کے نسن وچ کامیاب ہو گیا۔ پر لوکاں دے پچھا کرن تے قریبی مسجد وچ داخل ہو کے مینار تے چڑھ گیا۔ لوک جدوں اوہنوں پھڑن لئی مینار تے چڑھن لگے تے اوہنے چھال لائی تے اک بڈھے بندے تے ڈگ گیا جہدے نال اوہ بڈھا مر گیا۔ ہن اوس بڈھے دے پُتر وی لوکاں دے نال رل کے اوہنوں پھڑ لیا تے ساریاں نوں لے کے قاضی دے کول اپڑ گئے۔ قاضی ککڑی فروش نوں ویکھ کے ہس پیا کیوں جے اوہنوں ککڑی یاد آ گئی پر باقی دو کیساں دا علم اوہنوں نہیں سی پتہ۔ جدوں قاضی نوں تنے کیساں دے بارے دسیا گیا تے اوہنے سر پھڑ لیا۔ اوہدے بعد کجھ کتاباں نوں الٹ پلٹ کے کہیا کہ اسیں تنے مقدمیاں دا ہیٹھ اُتے فیصلہ سنانے آں سب توں پہلاں عدالت وچ ککڑی دے مالک نوں سدیا گیا۔ قاضی نے پچھیا تیرا دکاندار تے دعویٰ کیہ اے ککڑی والا: جناب والا ایہنے میری ککڑی چوری کیتی اے کیوں جے میں کوہ کے ایہنوں دتی سی ایہ کہندا اے کہ ککڑی اڈ گئی اے۔ قاضی صاحب! مردہ ککڑی کیویں اڈ سکدی اے؟ قاضی: کیہ توں اللہ تے اوہدی قدرت تے ایمان رکھنا ایں؟ ککڑی والا: جی ہاں کیوں نہیں‘ قاضی صاحب: کیہ اللہ تعالیٰ بوسیدہ ہڈیاں نوں فیر زندہ کرن تے قادر نہیں۔ تیری ککڑی دا زندہ ہو کے اڈنا بھلا کیویں اوکھا اے ایہ سن کے ککڑی دا مالک چپ ہو گیا تے اپنا کیس واپس لے لیا۔ قاضی: دوجے مدعی نوں لیائو۔ یہودی نوں پیش کیتا گیا تے اوہنے عرض کیتا کہ قاضی صاحب نے میری اکھ وچ انگلی ماری اے جہدے نال میری اکھ ضائع ہو گئی اے میں وی ایہدی اکھ وچ انگلی مار کے ایہدی اکھ ضائع کرنا چاہنا واں۔ قاضی نے تھوڑی دیر سوچ کے کہیا: مسلمان تے غیرمسلم دی دیت ادھی اے۔ ایس لئی پہلے ایہ مسلمان تیری دوجی اکھ وی کڈھے گا ایہدے بعد توں ایہدی اک اکھ کڈھ دینا۔ یہودی بس رہن دیو میں اپنا کیس واپس لینا واں۔ قاضی: تریجا مقدمہ وی پیش کیتا جاوے۔ مرن والے بڈھا دا پُتر اگے ودھیا تے عرض کیتا کہ قاضی صاحب ایہنے میرے باپ تے چھال لائی جہدے نال اوہ مر گیا قاضی تھوڑی دیر سوچن مگروں بولیا: انج کرو کہ تسیں لوک اوسے مینار تے جائو تے مدعی اوس مینار تے چڑھ کے ایس ککڑی فروش تے اوسے طرح چھال لا دیوے جس طرح ککڑی فروش نے اوہدے باپ تے چھال لائی سی نوجوان نے کہیا: قاضی صاحب جے ایہ سجے کھبے ہو گیا تے میں زمین تے ڈگ کے مر جاواں گا۔ قاضی نے آکھیا ایہ میرا مسئلہ نہیں میرا کم عدل کرنا اے۔ تیرا پیو سجے کھبے کیوں نہیں ہویا؟ نوجوان نے اپنا دعویٰ واپس لے لیا۔
دوستو! ایتھے کجھ نہیں بدلن والا۔ ایتھے سوچ نوں جالے لگے ہوئے نیں جس ملک دے حکمران ست کروڑ دا ست اپنی دھی دی رخصتی لئی بنوائے تے غریب دی دھی دے وال چٹے ہو جان اوتھے تہاڈی آواز کوئی نہیں سنے گا۔ جس ملک دا وزیراعظم اپنی نواسی نوں کروڑاں روپیے دے ہیرے دا سیٹ تحفے وچ دیوے اوتھے دے لوکاںدا مہنگائی وچ پسنا سمجھ وچ آئوندا اے۔ جدوں تک ایس ملک وچ تہاڈے کول قاضی نوں دین لئی ککڑی تے کیہ ککڑیاں موجود نیں تے اوس ویلے تک کشمالہ طارق تے کیہ‘ سانحہ ماڈل ٹائون‘ سانحہ ساہیوال‘ سانحہ موٹروے ورگے دلخراش واقعات ہوا دی نذر ہوندے رہن گے۔ غریب لوک بے گناہی وچ زندگی دیاں سرحداں پار کردے رہن گے تے رولا رپا پاندے رہن گے۔ سوائے افسوس کرن دے ساڈے ہتھ کجھ نہیں آوے گا۔ بقول رانا غلام محی الدین
اور کیا تجھ سے ترے خاک بسر مانگتے ہیں
صرف لے دے کے یہ توفیق ہنر مانگتے ہیں
اے کہ صحراوں میں خورشیدتمازت کے خدا
ابرپارے نہیں، بس ایک شجر مانگتے ہیں
ہجرتیں فرض کفایہ نہیں رہنی اب کے
سو اپاہج بھی یہاں اذن سفر مانگتے ہیں
اس سے کم پر نہیں آمادہ نظر آتے مجھے
ظل سبحان! یہ لوگ آپ کا سر مانگتے ہیں
ہم سے لاشوں کی تجارت نہیں دیکھی جاتی
ہم فرشتے نہیں، تجدیدبشر مانگتے ہیں
کاش ہوتا کوئی بارش کی نویدوں والا