پُلس وچ ترقی،نوری بمقابلہ خاکی

تحریر اکرم عامر سرگودھا

ملک دے دفاع تے قانون اُتے عملداری وچ پاک فوج توں بعد قانون نافذ کرن والے اداریاں وچ پولیس فورس دا کردار ہر سطح اُتے نمایاں اے، جتھے سرحداں اُتے پاک فوج دے جوان دن رات وطن عزیز دی حفاظت لئی کمر کسے ہوئے نیں تے دفاع وطن اُتے اپنی جاناں دے نذرانے پیش کر رہے نیں تے دشمن دی اکھ وچ اکھ پا کے ملکی دفاع نوں مضبوط کیتے ہوئے نیں جنہاں دی دہشت و ہیبت نال دشمن اُتے ہر ویلے سکتہ طاری رہندا اے ٹھیک ایسے طرح پولیس فورس دے جوان وی 24 گھنٹے ڈیوٹی کر کے جرائم پیشہ عناصر نال آہنی ہتھاں نال نمبڑن دے نال نال دفاع وطن لئی کوشاں نیں، تھانہ، کچہری، مسیتاں، امام بارگاہواں، گرجا گھراں، سرکاری دفتراں، بینک، حساس مقامات ، حتیٰ کہ انج دے بیسیوں مقامات اُتے سکیورٹی ڈیوٹیاں وی پولیس دے جوان احسن طریقے نال نبھا رہے نیں جس دے نتیجے وچ پولیس افسراں توں لے کےپولیس دے کانسٹیبلز تیکر آئے دن اپنے فرائض منصبی دی ادائیگی تے دوران اپنی جاناں دے نذرانے وی پیش کر رہے نیں۔ مہذب ملکاں دے معاشرے وچ پولیس فورس نوں عزت احترام دی نگاہ نال ویکھیا جاندا اے تے عوام دوران ڈیوٹی اپنے رکھوالیاں نوں ایہناں دی حوصلہ افزائی لئی شاہراہواں تے پھُلاں دے نذرانے پیش کردے نیں۔ پر ستم ظریفی ایہہ وے کہ وطن عزیز یعنی ساڈے معاشرے وچ سب توں زیادہ تنقید دا نشانہ وی پولیس فورس نوں ای بنایا جاندا اے۔ حالانکہ تاریخ گواہ اے کہ ملک وچ پولیس واحد فورس اے جیہڑی 24گھنٹے ڈیوٹی دیندی اے تے ملک وچ کوئی دیگر شعبہ انج نہیں جس دے ملازم اینی لمبی مشقت دی ڈیوٹیاں دیندے ہون۔
راقم دی ذاتی رائے دے مطابق پولیس وچ ترقیاں دا طریقہ کار وی درست نہیں۔ جس دی مثال کجھ انج اے کہ پنجاب وچ پہلے صوبائی مینجمنٹ سروس (پی ایم ایس) جس طرح پاکستان ایڈمنسٹریٹو سروس (سابقہ ڈی ایم جی ) دے نال اپنے حقوق لئی برسر پیکار اے تے ایسے طرح ہن پنجاب وچ صوبائی پولیس سروس دے ملازمین وی پولیس سروس آف پاکستان نال اپنے قانونی تے آئینی حقوق حاصل کرن لئی تگ ودو وچ لگے ہوئے نیں تے ہر مقام اُتے اپنے حق لئی اواز بلند کر رہے نیں اپنے حق حاصل کرن لئی ایہناں نوں انج کرنا وی چاہیدا اے کیوں جے ساڈے ملک دا ایہہ المیہ اے کہ ایتھے جدوں تیکر بچہ ددھ نہ منگے ماں ایہنوں ددھ نہیں دیندی ایسے طرح جدوں تیکر حق تلفی ہون والا طبقہ اپنے حق لئی اواز بلند نہ کرے تے کوئی حکمران کسے دی اواز نہیں سن دا۔ ساڈے ملک دا ایہہ وطیرہ بن چکیا اے کہ اپنے حق لئی ہر کسے نوں احتجاج یا عدالت دا دروازہ کھٹکھٹانا پیندا اے تاں سالہا سال دی جدوجہد دے بعد حقدار نوں ایس دا حق ملدا اے۔
سو گل کتھوں کتھے نکل گئی گل ہو رہی سی پنجاب پولیس دے افسراں، اہلکاراں دی ترقیاں وچ غلط روش دی تے عرض اے کہ صوبائی پولیس سروس والے لوک اوہ نیں جیہڑے پنجاب پبلک سروس کمیشن دا امتحان پاس کر کے اے ایس آئی، سب انسپکٹر تے انسپکٹر بھرتی ہوندے نیں تے پی ایس پیز وی ایسے نوعیت دا امتحان پاس کر کے عہدیاں اُتے تعینات ہوندے نیں پر ہن حکومت نے ڈائریکٹربھرتی ہون والے پی ایس پیز دا ترقیاتیاں دا کوٹہ ودھا کے پہلے توں پولیس فورس وچ تعینات پولیس کانسٹیبل توں افسران تیکر دی حق تلفی کیتی اے۔ ہن ایہناں لوکاں نے بڑی جرات تے دلیری دے نال پی ایس پیز توں اپنے حقوق منگن دی جسارت تے کر لئی اے پر حقوق حاصل کرن دی راہ بڑی کٹھن اے؟ پر ہمت کرے انسان تے کیہ نہیں ہو سکدا؟ ایس لئی حق منگن والیاں دی کامیابی دے امکانات بہرحال زیادہ نیں پر ایہہ کدوں تے کنج ہو پائے گا ایہہ کہنا قبل از وقت ہوئے گا؟ آئو پہلے اک نظر ایہناں دے نال ہون والی زیادتیاں تے ایہناں دے حل اُتے پانے آں۔ پنجاب وچ جنرل پرویز مشرف دے دور وچ بنائے جان والے قانون پولیس آرڈر 2002 توں  پہلاں  کانسٹیبل، اے ایس آئی تے سب انسپکٹر بھرتی ہون والے گریڈ 20 تے 21 تیکر ترقی پاندے سن جس دی بوہت ساری مثالاں پنجاب پولیس وچ موجود نیں جنہاں وچ غلام اصغر خان، ریٹائرڈ ڈی آئی جی، رانا واسع، حامد مختار گوندل (ڈی آئی جی ) ریٹائرڈ، سابق آئی جیز پنجاب چوہدری امین تے چودھری افتخار دے ناں نمایاں نیں۔ بوہت سارے ناں انج دے نیں جیہڑے کانسٹیبل بھرتی ہو کے ڈی ایس پی تے ایس پی تیکر وی اپڑے۔ ایہناں وچوں کئی کانسٹیبل بھرتی ہو کے ڈی ایس پی دے عہدیاں اُتے حاضر سروس وی نیں۔ جد کہ اُتے دتے گئے ناواں دے متذکرہ افسراں نے جونیئر رینکس وچ ملازمتاں اختیار کیتیاں تے گھٹ توں گھٹ پر مناسب تعلیمی قابلیت ہون دی وجہ نال ایہہ افسران اعلیٰ عہدیاں تیکر ترقی پان وچ کامیاب ہوئے۔ ایہہ اوہ ویلا سی جدوں صوبائی سطح اُتے ترقیاں دے فیصلے ہوندے سن تے محکمہ داخلہ پنجاب دا پولیس ونگ ترقیاں دین دا مجاز سی پر ہن حالات یکسر مختلف نیں۔ صوبائی پولیس سروس وچ شمولیت دے طریقہ کار نوں انتہائی نچلی سطح تیکر تبدیل کر دتا گیا اے۔ ہن تے اک سپاہی بھرتی ہون والیاں وچوں اکثریت ماسٹرز ڈگری ہولڈرز دی اے۔ انسپکٹر، سب انسپکٹر تے اے ایس آئی پنجاب پبلک سروس کمیشن دے ذریعے بھرتی ہو رہے نیں اگرچے ایہناں دی ترقیاں دے حوالے نال بنائے گئے ڈیزائن، سرخ فیتے تے غیر قانونی امتیازی سلوک تے قوانین وچ مختلف قسم دی رکاوٹاں حاصل نیں۔ انج دے رولز بنائے گئے نیں کہ آئین پاکستان وچ وضع کردہ یکساں ترقی دے موقعیاں توں وی ایہناں نوں محروم رکھیا گیا اے ایتھے ایہہ کہنا زیادہ مناسب ہوئے گا کہ صوبائی پولیس سروس وچ کانسٹیبل توں لے کے انسپکٹر بھرتی ہون والیاں وچ ایم اے، ایم ایس سی، ایم فل تے پی ایچ ڈی تے انجینئرنگ دی ڈگریاں رکھن والے ایہہ لوک پولیس سروس آف پاکستان دے افسران نال شاید زیادہ اہل ثابت ہو سکدے نیں۔ کیوں جے ماضی وچ صوبائی پولیس سروس دے سارے ڈی ایس پیز دی ترقیاں سنٹرل پروموشن بورڈ لئی صوبائی حکومت دی سفارشات اُتے ہوندیاں سن۔
پولیس سروس آف پاکستان دے اے ایس پیز تے صوبائی پولیس سروس دے ڈی ایچ پیز نوں ترقیاں دے ویلے یکساں موقعے فراہم کیتے جاندے سن ایہو وجہ سی کہ صوبائی پولیس سروس وچ بھرتی ہون والے وی گریڈ 21 تیکر ترقی پا سکدے سن۔ پر پولیس آرڈر 2002 دے آرٹیکل 165 (ای) دے تحت صوبائی پولیس سروس لئی ترقیاں دی مزید راہواں کھولن دی بجائے ENCADREMENT دا ناں دے کے ایہناں دے حقوق سلب کر کے ایہناں دی حق تلفی کیتی جا رہی اے۔ پرویز مشرف دور دے پولیس آرڈر 2002 دے رولز آف پروسیجر دے سب رول 7 دے سیریل 1013 پولیس سروس آف پاکستان دے لبادے وچ صوبائی پولیس سروس دے نال بغیر کسے قانونی جواز دے جیہڑا امتیازی سلوک ورتیا گیا ایس دا نقصان تے اندازہ لانا حکومت تے حکمراناں دے وس دی گل نہیں۔ ایس دکھ دا اندازہ ایہناں لکھاں پولیس ملازماں توں پچھو جیہڑے ایس توں متاثر ہوئے۔ پولیس آرڈر 2002 دے مطابق ایس پی دے عہدے تیکر ترقی پان والا صوبائی پولیس سروس دے افسر نوں ہن پی ایس پی کیڈر وچ شامل کر لیا جاندا اے پر ظلم دی انتہا ایہہ وے کہ پہلے تے پی ایس پی کیڈر وچ شمولیت دا کیس تیار کرن وچ 4 توں 5 سال لا دتے جاندے نیں تے فیر اسٹیبلشمنٹ ڈویژن وچ بیٹھے افسراں دے بہی خواہ ایس دا نوٹیفکیشن جاری کرن وچ 3 توں 4 سال لا دیندے نیں کیوں جے اوتھے وی تے پی ایس پیز دا بوہت اثر و رسوخ اے۔ انج صوبائی پولیس سروس دا افسر ایس پی ہون توں بعد 8 توں 9 سال وچ پی ایس پی کیڈر حاصل کر پاندا اے۔ ایسے دوران اکثریت دی ریٹائرمنٹ ہو جاندی اے یا فیر اوہ زیادہ توں زیادہ 19 گریڈ وچ ترقی پا کے ایس ایس پی دے عہدے تیکر اپڑ کے ریٹائرڈ ہو جاندا اے جوان پولیس افسراں دے نال کھلواڑ اے جد کہ گریڈ 19 توں 21 تیکر دے افسراں دی کمی دا فائدہ پی ایس پی افسر چکدے نیں کیوں جے صوبائی پولیس سروس دے افسراں نوں ایہناں گریڈاں تیکر اپڑن وچ بوہت ساری رکاوٹاں پیدا کر دتیاں گئیاں نیں۔ ایسے بنا اُتے اکثر پولیس سروس آف پاکستان دے گریڈ 18 دے جونیئر افسراں نوں گریڈ 19 دی ڈسٹرکٹ پولیس آفیسر (ڈی پی او) دی سیٹ اُتے لا دتا جاندا اے۔ آئین پاکستان دا آرٹیکل 240(B) وچ واضح کہیا گیا اے کہ صوبائی معاملات وچ صوبائی اسمبلی دے ایکٹ دے تحت صوبائی افسران گریڈ 19،20 تے 21 اُتے تعینات ہون دے اہل نیں۔ ایس لئی صوبائی افسراں دی ترقیاں روک کے وفاقی افسراں دی صوبیاں وچ تقرریاں آئین پاکستان دی سراسر خلاف ورزی اے۔ یاد رہوے کہ ایسے سلسلے وچ پنجاب اسمبلی وچ پیپلز پارٹی دے پارلیمانی لیڈر سید حسن مرتضیٰ نے صوبائی پولیس افسران دے نال ہون والی زیادتیاں اُتے اواز بلند کیتی جس اُتے ب نائی گئی کمیٹی دے ایس حوالے نال متعدد اجلاس وی بے نتیجہ ہوئے نیں۔ صوبائی پولیس سروس ایس پی سطح دے کجھ افسراں نے اپنے تحفظات تے حق تلفیاں دے حوالے نال اراکین اسمبلی تے وزارت قانون پنجاب تے پنجاب پولیس دے حکام بالا نوں آگاہ وی کیتا اے۔ پنجاب پولیس بلکہ پی ایس پیز دے نمائندہ وفد نال ملاقات وچ ایڈیشنل آئی جی علی عامر نے تسلیم وی کیتا اے کہ صوبائی پولیس دے مطالبات جائز نیں پر ایس دے باوجود ایہہ معاملہ آخر سست روی دا شکار کیوں اے۔ ایہہ اوہ سوال اے جیہڑا پنجاب پولیس دے کانسٹیبل توں لے کے افسران تیکر لکھاں ملازمین پولیس دے اعلیٰ ارباب اختیار تے حکومت وقت نال کر رہے نیں۔
ایتھے ایہہ گل نہ کرنا وی پولیس دے نال زیادتی ہوئے گی کہ قومی اسمبلی دے اجلاس وچ کالعدم قرار دتی گئی تحریک لبیک، پاکستان دے حالیہ واقعیاں وچ زندگی دی بازی ہارن والے بندیاں لئی فاتحہ خوانی کیتی گئی تے پولیس دے شہدا دا ذکر تیکر نہیں کیتا گیا، جان دی امان پائواں تے جہان فانی توں کوچ کر کے اپنے رب دے حضور پیش ہون والے کسے وی مسلمان لئی فاتحہ خوانی کرنا کوئی بُری گل نہیں بلکہ ایہہ ثواب دا امر اے۔ اپنے مخالف مسلمان بھرا دی وفات اُتے وی فاتحہ خوانی کرنی چاہیدی اے پر ایس موقعے اُتے پولیس شہداء نوں درگزر کرنا پولیس دے شہداء تے لواحقین نال زیادتی اے جس نال پنجاب بھر دی پولیس فورس وچ اضطراب پایا جا رہیا اے تے انج کرن نال پولیس دی حوصلہ شکنی ہوئی اے۔
سو گل فیر کدھوں کتھے نکل گئی تے ملک دے کپتان عرض اے کہ تسیں وی پولیس وچ اصلاحات دا نعرہ لا کے اقتدار وچ آئے سو تے تسیں وزارت عظمیٰ دا منصب سنبھالدے ای اپنے بیانیہ وچ کہیا سی کہ ملک وچ لا اینڈ آرڈر نوں کنٹرول کرن جرائم پیشہ افراد دے نال آہنی ہتھاں نال نمبڑن لئی پولیس نوں فری ہینڈ دیواں گا، جرام دی بیخ کنی لئی پولیس نوں مراعات دیاں گے تے پولیس یا دیگر محکمہ دے ملازم دی حق تلفی نہیں ہون دیاں گا، تے کپتان جی پنجاب پولیس وچ ؛ملازمتاں دی ترقیاں وچ کھلواڑ تہاڈے دور حکومت وچ ہو رہیا اے جد کہ پنجاب وچ وی آپ دی پارٹی دی ای حکومت اے تے حق تلفی ایس پولیس فورس دی ہو رہی اے جیہڑا جرائم دے خاتمے توں لے کے ملک تے حکومت دے دفاع تیکر ہر مرحلہ اُتے ہر اول دستے دا کردار ادا کردا اے۔کپتان جی کیہ ایہہ سب کجھ ایسے طرح ہوندا رہوے گا یا تسیں اپنے اقتدار وچ اپنا پولیس دے حوالے نال کیتا گیا وعدہ وفا کردے ہوئے صوبائی پولیس سروس دے ملازمین نوں ایہناں دا حق دلوائو گے۔ کیوں جے متاثرہ لکھاں پولیس اہلکاراں تے افسراں جنہاں نے دیگر طبقات وانگوں آپ نوں اقتدار وچ لیان وچ وی کردار ادا کیتا سی کہ نظراں تہاڈے اُتے لگیاں نیں کہ جناب کپتان تسیں کدوں وزیر اعلیٰ پنجاب نوں ایس بابت حکم دیو گے کہ صوبائی پولیس سروس دے ملازماں نوں ایہناں دا حق مل سکے؟