سماجی، معاشرتی تے نظریاتی لنڈا

اپنے نظریات تے اپنی ثقافت دی حفاظت کرو، پرائے درخت دی چھاں وی اپنے ویہڑے دی دھُپ توں بہتی تکلیف دہ ہوندی اے

فاطمہ جہاں

کجھ ورھے پہلوں دی گل اے جد میں امریکہ وچ آئی۔ سب کجھ مختلف سی، تہذیب وکھری، ثقافت انوکھی ہر پاسے وکھریاں وکھریاں بولیاں تے وکھرے وکھرے لوکی۔ جیہڑی سب توں چنگی شے مینوں ایتھے لگی اوہ سی ایتھے رہن والے لوکاں دی اپنے اپنے وطناں نال محبت۔ اپنی ثقافت دے نال سانجھ۔ میں ایتھے ہوم ٹیوٹرنگ شروع کیتی۔ بچیاں نوں پڑھان لئی گھراں وچ جانا شروع کیتا سب بچے اوہناں گھراں دے اپنی ماں بولی بولدے سن تے اوہ فخر محسوس کردے سن۔ بلکہ ایتھے میرے اِک ویر جی نیں اک دن میں اوہناں دے ٹبر نال Subway تے جا رہی ساں تے اوہناں دی بھین نے اردو وچ گل کرنی چاہی تے اوہناں نے کہیا اپنی ماں بولی وچ گل کر پنجابی وچ۔ اوہناں دے اَکھر سن کہ پتر ایہہ ساڈے لئی شرم دی گل نہیں فخر دی گل اے۔
واقعی ایتھے آ کے پتہ لگیا کہ اپنی ثقافت ، اپنی تہذیب اپنیاں من مراداں بڑیاں ای اہم نیں۔ پاکستان وچ جا کے ویکھ لوئو لوکی انگریزی نوں اگے ودن دا سمبل بنائی بیٹھے نیں اوہ انگریزاں دی اُترن پان وچ فخر محسوس کردے نیں۔ ایس واسطے پاکستان وچ تھاں تھاں تے لنڈا بازار اے تے ایہہ تاجراں دے ہتھ آ گیا اے۔ ہُن لنڈے وچ وی سستا مال نہیں ملدا۔ اسیں جُوٹھے کپڑے پا کے بڑے فخر نال کہندے پھرنے آں۔
سالا میں تو صاحب بن گیا
ذرا تاریخ تے جھاتی پائو تے برصغیر وچ جس جس قوم نے حکومت کیتی۔ اسیں اوہدی بودوباش اپنا لئی۔ عرب آئے تے اوہناں دا لباس پا لیا لودھی خاندان غلاماں مغل، انگریز اسیں ہر اک دی نقل کیتی۔ کڈی شرم دی گل اے کہ ساڈا اپنا کجھ وی نہیں تے ایہہ گل زیادہ تر پنجاب دے لوکاں نے اپنائی۔ کھانے اوہناں ورگے پکان لگ پئے عمارتاں اوہناں دے حساب دیاں بنن لگ پئیاں حتیٰ کہ تعلیم وچ اوہناں دیاں کتاباں، اوہناں دی زبان پھلن پھولن لگ پئی۔
شروع شروع وچ عربی تے فارسی آئی ہر شے فارسی وچ ہو گئی۔ شاعر، ادیب تے ہر اٹھدا جوان فارسی دے گن گان لگ پیا۔ فارسی توں بعد مغل آئے تے لشکری زبان آئی۔ جیہڑی اج دی اردو زبان کہلاندی اے۔ پنجاب نے ایس زبان نوں کھلیاں باہواں نال خوشامدید کہیا۔ اوس توں بعد انگریز آ گئے تے انگریزی زبان دا طوطی بولن لگ پیا۔ سرکاری دفتراں دی زبان انگریزی ہو گئی۔ سوچ تے نظریات بدل گئے حتیٰ کہ سرسید احمد خان نے وی کہنا شروع کر دتا کہ جئے ساڈے بچے انگریزی نہیں سکھن گے تے پچھے رہ جاون گے۔ وقت دی مصلحت ایہی سی۔
کیونکہ ہر کم انگریزی زبان وچ ہو گیا سی تے ہندو ایہہ زبان سکھن وچ جوش و خروش وکھا رہے نیں لہٰذا مسلمان نوجواناں واسطے وی ضروری اے تاکہ اوہ غلامی توں بچ سکن۔ لیکن افسوس اسیں اج آزاد ہون دے باوجود غلام آں۔
اسیں اوہناں دی اترن پانے آں۔ منہ وِنگا کر کے انگریزی بولنے آں۔ تاکہ لگے کہ اسیں بڑے پڑھے لکھے آں۔ مینوں بچپن دا اک واقعہ یاد آندا اے اک ساڈی جانن والی اپنے نکے جئے بچے نوں لے کے ساڈے گھر آئی تے باہر ویہڑے وچ چڑیاں سن۔ تے اپنے پتر نوں کہندی اے پتر اوہ ویکھ باہر Sparrow آئی اے۔ اج میرے تے ایہہ گل کھل رہی اے کہ اوہ کس حد تیکر ذہنی غلام سی ایہہ کافی پرائی گل اے۔
یار اسیں اپنے نظریئے نوں ای ویچ دتا اے کیونکہ ساڈے پیراں تھلے زمین ای نہیں تسیں ذرا غور کرو پاکستان وچ ساریاں بولیاں بولیاں جاندیاں نیں صرف پنجاب نوں مان سمان نہیں دتا جاندا۔ چلو ایہہ گل چھڈو اسیں من حیث القوم وی اپنے لباس، اپنے کھابیاں نوں، اپنے کھیلاں نوں، اپنی زبان نوں اہمیت نہیں دیندے تے جگ نوں کادی لوڑ پئی اے کہ ساڈی تہذیب نوں اگے کرن۔
کدی انگریز دا لنڈا تے کدی ایران دی دیوار مہربانی ساڈے ملک وچ پروان چڑھدی رہی۔ پہلوں لنڈا صرف انگلینڈ توں آندا سی ہن ہر ملک وچوں آندا اے۔ ایہہ تے صرف غریباں دی امداد لئی سی پر اسیں بڑے ظالم آں اسیں اپنی شناخت تے اَنکھ وی گنوا لئی اے۔
ذرا موسیقی ول آ جائو۔ فن، ادب تے آرٹ ول نظر پائو۔ سانوں اپنی ثقافت کدے نہیں لبھدی۔ مغل دور وچ پکے راگ سن۔ کلاسیکل موسیقی تے رنگ جمائے اج دے دور وچ ڈسکو، ریپ تے جاز نے، فوک موسیقی دی تھاں لے لئی اے۔ اسیں فیر اترن ول آ گئے۔
صحیح گل تے اے کہ اسیں کدی اپنے آپ نوں اہمیت ای نہیں دتی جد اسیں اپنی ثقافت نوں اہمیت دینا شروع کراں گے تے دنیا وی اہمیت دیوے گی۔ جے اسیں کامیاب عزت دار زندگی گزارنی ایں تے ذلت چکن نالوں بہتر اے تکلیف چک کے اپنی ریت نوں اگے ودھائیے۔ ہور ملکاں ول ویکھو چینی، عربی، ایران، سردار، ہندو سب اپنے اپنے لباس استعمال کردے نیں۔ اپنی اپنی بولی بولدے نیں۔ اوہناں نوں کوئی شرمندگی نہیں بھاویں دیس ہووے یا پردیس۔ ساڈی سب دی ذمہ داری اے اپنی ثقافت دا سودا نہ کرو۔ یارو اپنے آپ نوں بدلو۔ کیوں دھوکے دی زندگی گزاردے او۔ اپنے اصل نوں نہ لُکائو۔ اپنے آپ نوں فریب نہ دیو۔ نہ ایدھر دے رہوئو گے نہ اودھر دے۔ ادھے تیتر ادھے بٹیر نہ بنو۔ اپنے پیراں تے کھڑا ہونا تے چلنا سکھو۔ غیراں دی نقل نہ کرو جے کرنی آں تے چنگے کماں وچ کرو۔ اوہناں دیاں تعلیمی پالیسیاں اپنائو۔ اگے ودھن واسطے جو ضابطے بنائے نیں اوہناں تے عمل کرو۔ پر اپنے آپ نال دغا نہ کرو۔ اوہناں دیاں شیواں استعمال کر کے اپنے آپ نوں باعزت نہ سمجھو بلکہ ایہنوں شرمندگی سمجھو۔
ایہہ جیہڑی چھاں جھوٹھی لبھی پھردے او ایس توں چنگی اپنی ثقافت دی دھُپ اے جدے وچ سانوں سب کجھ نظر تے آندا اے میرے دیس باسیو میری گل سنو دوجیاں دے محل وچ غلامی کرن تو بہتر اے کہ اسیں اپنی جھونپڑی /کُلی وچ حکمرانی کریئے۔ اسیں اپنے رہن سہن نال یاری نبھایئے اپنی پہچان بنائیے۔ تے اوہدے تے فخر کرئیے۔ لباس، اپنا پائیے، اپنی بولی بولئے، اپنیاں نیاں نوں مضبوط کرئیے تے اوہ اوہدوں ای ہوئے گا جد اسیں اپنے اندر تبدیلی لیاواں گے۔ اپنے اخلاق تے کردار نال۔
اپنے نظریات تے اپنی ثقافت دی حفاظت کرو۔ پرائے درخت دی چھاں وی اپنے ویہڑے دی دھُپ توں بہتی تکلیف دہ ہوندی اے۔ سانوں اپنے نظریات ، اپنی سوچ، اپنے بلند کردار، اپنی ثقافت تے اپنی مٹی ول واپس مڑنا پئے گا تاکہ اسیں دنیا دیاں قوماں وچ عزت و آبرو نال کھلو سکئے۔
میرے دیس واسیو اپنے نال پیار کرو۔ اپنی انکھ نال پیار کرو۔ اپنی مٹی نال وفا کرو۔ تسیں اک زرخیز ثقافت دے مالک او۔ رب دی ساڈے تے بڑی مہر اے سانوں اپنیاں نیاں تے کھلونا اے۔ سانوں اپنی مٹی تے اپنی دھرتی دے نال جڑنا اے۔ غیر غیر ہندا اے۔ اپنے بنو۔ اپنے نال نبھائو نہیں تے دنیا وچ شناخت پہچان سب مُک جاوے گی۔ تے گلیاں دا کوڑا بن جائو گے جد ھر دی ہوا چلی اوہدر ٹرپئے۔ ایہہ مُرداراں دی نشانی ہوندی اے زندہ تے جی دار قوماں دی نہیں۔ اپنے آپ نال تے اپنی مٹی نال پیار کرو تے دنیا وچ نام کمائو تے سدھار لیائو۔