اپنی لسّی نوں کوئی کھٹا نہیں کہندا…

ڈاکٹر رزاق شاہد

پاکستانی تریخ وچ انج تے ہر بجٹ ای دھڑلے نال آئوندا اے پر موجودہ بجٹ تے ضرورت توں وی زیادہ ای دھڑلے والا ثابت ہویا اے۔ ہمیشہ توں حکومت اپنے پیش کردہ بجٹ دے گن گاندی رہی اے تے اپوزیشن دی ایہ روایت رہی اے کہ بجٹ جیویں دا وی ہووے اوہنوں کسے طرح قبول نہیں کیتا جاندا۔ کجھ دیہاڑ پہلاں ہمیشہ وانگوں اپوزیشن نے بجٹ تقریر تے نامنظور دے نعرے تے لائے پر ہمیشہ وانگوں ایہ بجٹ وی منظور ہو گیا۔ ہر بجٹ کجھ دن لئی لوکاں دا دھیان حاصل کردا اے تے فیر سارا ورھا یاد وی نہیں رہندا۔ پاکستان دی بجٹ تریخ کجھ لفظاں دے دوالے گھمدی اے عوام دوست بجٹ حکومتی موقف‘ عوام دشمن بجٹ اپوزیشن دا رولا‘ اج کل بجٹ دے بارے منفی تاثر ایس لئی بن یاں ودھدا اے کہ اپوزیشن دی آواز وچ میڈیا دی آواز شامل ہو جاندی اے۔ بچپن وچ ویکھیا سی کہ منادی والے دے ہتھ وچ ٹین دا‘ کون نما آلہ ہوندا سی جو منادی والے دی آواز نوں دونی یاں تینی کر دیندا سی۔ اج ایہ کم میڈیا کردا اے جو حقائق توں ہٹ کے‘ حکومتی پراپیگنڈے دے جواب وچ‘ بجٹ نوں عوام دشمن توں وی اگے دی کوئی شے ثابت کرکے وکھاندا اے۔ پچھلے پینتی ورھیاں وچ ملک دیاں دو وڈیاں جماعتاں گھٹو گھٹ پندراں پندراں بجٹ پیش کر چکیاں نیں۔ ہر بجٹ تے ایہو منظر وکھائی دیندے رہے‘ بجٹ تے تنقید کرن والے‘ اپنے بجٹ وچ اوہو گلاں دہران تے مجبور ہوندے نیں ایس لئی کہ بجٹ بنان والے بیورو کریٹس تے اوہو نیں‘ حکومت نے تے اوہنوں پیش کرنا ہوندا اے جیویں موجودہ بجٹ نوں آئی ایم ایف دا بجٹ کہیا جاندا اے۔ ایہو الزام ہر دور وچ اپوزیشن حکومت تے لاندی رہی۔ اج تک ہر بجٹ‘ خسارے دا بجٹ رہیا۔ ایہ خسارہ ہمیشہ قرضیاں نال پورا کیتا جاندا رہیا۔ جدوں کدی متوازن بجٹ بنیا وی تے اوہ صرف دکھاوے لئی یاں اپوزیشن دے رولے روپے توں بچن لئی ایہدے بعد ہمیشہ ضمنی بجٹ پیش کرنا پیا۔ ایس توں وی ودھ مزے دی گل ایہ کہ سارا بجٹ اعدادوشمار دا گورکھ دھندا رہے نیں۔ بظاہر بجٹ کسے ملک دے اک ورھے دی آمدن تے خرچیاں دا تخمینہ ہوندا اے۔ ایہ تخمینہ بڑی حد تک فرضی ہوندا اے۔ بجٹ تیاری دوران جہڑے مرحلیاں چوں گزردا اے اوہناں وچ بجٹ لئی اعدادوشمار دین والیاں دی سنجیدگی صرف دو لفظاں وچ بیان کیتی جا سکدی اے۔ مگروں لاہو‘ ہمیشہ پچھلا بجٹ سامنے رکھدے ہوئے ایہدے وچ جمع تفریق کیتی جاندی اے۔ دکھاوے لئی کجھ ہدف مقرر کیتے جاندے نیں تے اوہناں نوں بجٹ وچ ایڈجسٹ کیتا جاندا اے۔
ترقی یافتہ قوماں بجٹ وچ عوامی فلاح و بہبود دے کماں نوں ترجیحاً اہمیت دیندیاں نیں ساڈے ورگے ترقی پذیر ملکاں وچ عوامی مفاد یاں فلاح شجر ممنوعہ اے۔ جتھے مردم شماری نوں ای غیرسنجیدہ لیا جاوے اوتھے عوام تے صرف ناں دے ای رہ جاندے نیں۔ بجٹ نوں پرکھن دے ہر طبقے دے اپنے معیار نیں۔ بجٹ وچ عام بندے دی دلچسپی صرف اینی اے کہ کھان پین والیاں شیواں مہنگیاں یاں سستیاں ہوئیاں؟ ایہ وی عوامی رویہ اے کہ ہر بجٹ دے بعد شیواں دا مہنگا ہونا ضروری اے۔ حکومت کوئی نواں ٹیکس نہ وی لاوے فیر وی شیواں دیاں قیمتاں ودھنا شروع ہو جاندیاں نیں۔ کجھ دن حکومت نوں کوسن دے بعد صارفین مہنگائی نال سمجھوتہ کر لیندے نیں۔ دوجا وڈا طبقہ کاروباری حضرات دا اے بجٹ وچ ٹیکس نہ وی لگے پر اوہناں نے قسم کھادی ہوندی اے کہ ہر بجٹ تے ریٹ ودھانے نیں۔ جے حکومت کسے چیز تے معمولی ٹیکس لا دیوے تے اوہنوں کئی گنا ودھا کے لوکاں توں وصول کیتا جاندا اے۔ اک نکتہ سمجھنا ضروری اے کہ ساڈی معیشت دا دارومدار ڈالر نال جڑیا ہویا اے۔ ڈالر دا ریٹ ودھن نال ساری معیشت ڈگمگا جاندی اے جو روزانہ دی بنیاد تے ودھدی رہندی اے۔ دوجا معیشت دا انحصار پٹرولیم مصنوعات اُتے اے جہدیاں قیمتاں وی روزانہ دی بنیاد تے گھٹدیاں ودھدیاں نیں۔ ایہدا سدھا اثر کھان پین والیاں شیواں تے پیندا اے۔ کدی سہ ماہی‘ کدی ماہانہ تے ہن ہر پندراں دن بعد پٹرولیم مصنوعات دیاں قیمتاں وچ ردوبدل ہوندا اے ایس طرح جیویں ہن مہنگائی دا بجٹ نال کوئی تعلق نہیں رہیا سگوں اوہ تیل دی قیمت دے نال ہر پندرھواڑے ودھدیاں نیں۔ مہنگائی یاں ڈالر ریٹ گھٹن لئی نہیں صرف ودھن لئی نیں۔ تریجا طبقہ ملازماں دا اے‘ جہناں نوں بجٹ وچ صرف اینی دلچسپی ہوندی اے کہ تنخواہواں وچ کناں وادھا ہویا۔ معاشی تجزیہ نگاراں دا کم بال دی کھل لاہنا یاں علمیت دا رعب جھاڑنا اے۔ تجزیہ نگار وی تن طرح دے نیں۔ حکومت مخالف‘ جہناں نوں ساریاں خرابیاں ای وکھائی دیندیاں نیں۔ دوجا حکومت دے حمایتی جہناں نوں اچھائیاں نال غرض اے تریجا طبقہ اوہ جہناں نوں صرف فوج دے بجٹ نال غرض ہوندی اے۔ بجٹ تے اپوزیشن یاں حکومت دی اک مخصوص رائے اے جو اج تک نہیں بدلی‘ دوہاں دی آراء بڑی مبالغہ آمیزی نال بھرویں ہوندی اے۔ اپوزیشن نوں بجٹ وچ جو خرابیاں نظر آئوندیاں نیں اوہ حکومت وچ آن دے بعد خوبیاں نظر آن لگدیاں نیں۔ اک کہاوت ایہدی صحیح عکاسی کردی اے کہ اپنی لسی نوں کوئی کھٹا نہیں کہندا۔٭٭