پنجابیاں دا ’’مچھی گروپ ‘‘
پنجاب دے اینے وڈے صوبے وچ دارالحکومت توں
صرف مدثر اقبال بٹ دا اخباری ’’دیوا‘‘ بَل رہیا اے
ڈاکٹر اختر شمار
مدثر اقبال بٹ اک بے چین روح اے۔ پنجاب دا ایہہ پتر اک عمر توں اپنی ماں بولی ’’پنجابی زبان ‘‘ لئی رات دن اک کیتے ہوئے اے۔ لہور، جنہوں پنجاب دا دل قرار دتا جاندا اے تے جس دے باسیاں نوں ’’زندہ دلانِ لاہور‘‘ کہیا جاندا اے، وچ کلّا مدثر اقبال بٹ پنجابی زبان دا جھنڈا چُک کے کھلوتا نظر آئوندا اے۔ زندہ دلاں دے ایس شہر وچ اپنی ماں بولی پنجابی زبان لئی جے کوئی اک اخبار پچھلی تن دہائیاں توں، باقاعدہ شائع ہو رہیا اے تے اوہ مدثر بٹ دا روزنامہ ’’بھلیکھا‘‘ اے۔
پنجاب دے اینے وڈے صوبے وچ دارالحکومت توں صرف مدثر اقبال بٹ دا اخباری ’’دیوا‘‘ بَل رہیا اے۔ اک زمانے وچ ممتاز صحافی حسین نقی تے ایہناں دے ساتھیاں نے روزنامہ ’’سجن ‘‘ دے ناں توں پنجابی اخبار شروع کیتا سی پر اوہ پنجابیاں دی اپنی بے اعتنائی دے باعث بند ہو گیا۔ ’’بھلیکھا‘‘ کیونکہ کلّا سر پھرا مدثر اقبال بٹ شائع کردا اے سو کسے نہ کسے طرح ایس نے اپنا دیوا بالی رکھیا اے۔ اک پنجابی اخبار وی پنجاب دے اخباری مالکان دیاں اَکھاں وچ کنڈے وانگوں چُبدا اے۔ ایہنوں اشتہار نہیں ملدے۔ حالاں کہ سندھ وچ سندھی زبان وچ کنہے ای اخبار صوبائی سرپرستی وچ شائع ہوندے نیں۔
پنجابی عوام اپنی ماں بولی نال پیار تے کردے نیں پر ہجے تیکر پنجابی نوں سکولاں وچ رائج نہیں کیتا گیا۔ مدثر اقبال بٹ نے روزنامہ ’’بھلیکھا‘‘ دے نال اردو اخبار پوسٹ مارٹم وی کڈیا تے نہ صرف معاشرے بلکہ بعض صحافیاں نوں وی شیشہ وکھایا ،اوہ نہایت دلیر، نڈر تے منہ اُتے کھری گل کہن والا قلم کار اے۔ ایس دی ’’پنجابی یونین ‘‘ دے تحت پنجابی زبان و ادب دے فروغ و اشاعت دے حوالے نال بوہت کم ہویا۔ پنجابی صوفیاں دے کلام اُتے مشتمل کتاباں دی اشاعت دے نال نال پنجابی رہتل دے ودھاوچ وی کئی یادگار تقریبات، جشن تے میلیاں دا اہتمام کیتاباقائدگی نال کیتا جاندا اے۔ ایس سارے کم وچ ایس دے نال پنجابی ادب دے کئی نامور شاعر ادیب تے دانشور ایس دے پنجاب ہائوس وچ وکھائی دیندے۔ اودوں دی گل اے جدوں پنجاب ہائوس، روزنامہ خبریں دے پرانے دفتر دے نیڑے ہوندا سی۔ جتھے اسیں تقریباً روزانہ اکٹھے ہویا کردے سی۔ ایتھے ممتاز کہانی کار شاعر تے ڈرامہ نگار ، یار عزیز حسین شاد دے علاوہ عباس نجمی، زاہد مسعود، رمضان شاکر، بیراجی، سلطان کھاروی جہے پنجابی دے نامور لکھاری وی ہوندے سن۔ پنجابی ورلڈ کانگریس دے روح رواں فخر زمان، چودھری پرویز الٰہی دی وزارتِ اعلیٰ دے دناں وچ بھارتی پنجاب دے وزیراعلیٰ دی دعوت اُتے اہل قلم دا وفد جدوں پٹیالہ عالمی پنجابی کانفرنس وچ لے کے گئے تے وزیراعلیٰ پرویز الٰہی تے فخر زمان دے وفد وچ پنجابی یونین دے احباب وی شامل سن۔ اوس ویلے نواں نواں ادارہ پلاک قائم ہویا سی۔ پنجابی زبان وادب تے کلچر دے فروغ لئی بنن والا ایہہ ادارہ شہزاد قیصر دی سربراہی وچ شروع ہویا جتھے ڈائریکٹر دے طور اُتے شائستہ نزہت وی تعینات سن۔
ایس وفد وچ تقریباً دو سو اہلِ قلم شامل سن۔ مدثر اقبال بٹ، حسین شاد، جمیل پال، عباس نجمی، زاہد مسعود، ایثار رانا دے گروپ وچ کجھ دیگر احباب دے نال میں وی شامل سی۔ پٹیالہ کانفرنس وچ حسین شاد، مدثر بٹ تے دیگر احباب نال مزید قربت ودھی، اسیں ایس وچ اکٹھے لطف اندوز ہوئے۔ پٹیالہ کانفرنس دی روداد اسیں ماہنامہ بجنگ آمد وچ شائع وی کیتی سی۔ اوہناں دناں سانوں رنگین ٹائٹل لئی بٹ صاحب دے ڈیزائنر دستیاب سن بعدازاں ایہناں ای دے کہن اُتے پرچہ پنجابی کر دِتا گیا تے میرے مصر جان تیکر بھلیکھا دے نال ہفتہ وار بجنگ آمد وی تقسیم ہوندا رہیا انج پرچہ اک وار فیر اخباری صورت وچ نمایاں ہویا۔
پنجاب ہائوس دی عمارت کرائے دی سی جنہوں چھڈنا پیا ہن بھلیکھا دا بیڈن روڈ والا دفتر ای پنجابی اہل قلم دا ڈیرہ بن گیا سی۔ اکثر ایتھے تخلیق دے مدیر شاعر تے میرے مہربان اظہر جاوید وی تشریف لیاندے، کدی راشد حسن رانا، رمضان شاہد، شائق ہاشمی، سلطان کھاروی، منیر نادر دے علاوہ زاہد حسن، راجا نیئر تے کئی نویں لکھن والے ادیب شاعر وی وکھائی دیندے سن۔
حسین شاد تے میں کجھ دن روزنامہ خبریں وچ وی کم کیتا۔ اصل وچ اوتھے میگزین تے روزنامہ خبریں فورم انچارج افضال شاہد آ گئے سن ایہناں دی اشیر باد اُتے میں روزنامہ خبریں دا ادبی تے حسین شاد نے پنجابی ادبی صفحہ شروع کیتا سی۔ تے افضال شاہد دے جان دے بعد اسیں وی خبریں نوں خیر باد کہہ دتا۔ حالانکہ اوہناں دناں ای خبریں دے ادارے توں پنجابی اخبار ’’خبراں‘‘ شائع ہو چکیا سی تے ایس دے پہلے ایڈیٹر حسین شاد مقرر کیتے گئے سن۔ حسین شاد دے بعد جمیل پال ایڈیٹر بنائے گئے تے کجھ عرصہ خواجہ پرویز وی خبراں دے مدیر رہے۔ بوہت سارے احباب نے میرے سنے پنجابی کالم نگاری دا آغاز روزنامہ خبراں توں کیتا سی۔ میرے پنجابی کالم ’’دنیا مسافر خانہ اے‘‘ دے ناں توں کتابی صورت وچ شائع ہو چکے نیں۔ اوہناں ای دناں وچ اک کالم لکھ کے جدوں میں جمیل پال دے ساہمنے رکھیا تے اوہ بولے، ایہہ نہیں چھپ سکدا ، میں وجہ پچھی تے آکھن لگے ایہہ تے پنجابی کہانی اے جیہڑی آن والے پنجابی شمارے ’’سویر انٹرنیشنل ‘‘ وچ شائع ہوئے گی۔
ایسے طرح میں اپنی پہلی پنجابی کہانی ’’کھیوا موچی‘‘ توں پنجابی کہانی دا آغاز کیتا۔ فیر تے ہر مہینے جمیل پال میرے توں کہانی طلب کرن لگے تے انج میری کہانیاں دا پنجابہ مجموعہ ’’ویلے دی اَکھ ‘‘ تیار ہو گیا جس دی ساری کہانیاں اقبال زخمی دے ماہنامہ ’’لکھاری‘‘ وچ وی شائع کیتیاں گئیاں جو دراصل میری کہانیاں اُتے مشتمل ’’کہانی نمبر‘‘ سی۔ ایس کتاب دا دیباچہ جمیل پال نے تحریر کیتا ایس دی تقریب وچ حسین شاد نے وی میری کہانیاں دے حوالے نال مضمون پیش کیتا سی۔
حسین شاد اک بیبا دوست سی۔ اسیں کدی کدی اداکار منیر نادر دے اک دفتر وچ وی اکٹھے ہویا کردے سی۔ ایہہ دفتر اک سینما ہال دے اُتے ہویا کردا سی۔ اوتھوں فارغ ہو کے اسیں شیشہ مارکیٹ بیڈن روڈ بھلیکھا دے دفتر آ جاندے تے مدثر بٹ صاحب دے نال رات 9 وجے تیکر رہندے۔ ایتھے وی ہمیشہ عباس نجمی، جمیل پال بٹ صاحب دے سجے کھبے ہوندے۔ ریس کورس پارک وچ پنجابی میلہ لگدا تے مدثر بٹ دے سارے احباب میلے وچ شرکت کردے ، کیہ ودھیا دن سن۔
ایہہ ساری گلاں ایس لئی یاد آ گئیاں کہ کجھ دن پہلے ڈاکٹر اجمل نیازی دا تعزیتی ریفرنس سی۔ عباس نجمی، افضال شاہد، حسین شاد دے بعد مدثر بٹ دے رتناں وچ اجمل نیازی آخری رتن سی۔جیہڑا ایہناں دی ہر تقریب دا طے شدہ صدر ہوندا سی۔ اجمل نیازی، حسین شاد، عباس نجمی، افتخار مجاز، رمضان شاکر، اعزاز احمد آذر، اظہر جاوید، راشد حسن رانا تے کنہے ای دیگر اہل قلم جیہڑے اردو تے پنجابی دونواں زباناں وچ لکھدے سن، لہور خالی کر گئے نیں۔ ہن تے اوہ نہ محفلاں نیں نہ اوہ دوست، مدثر بٹ تے میرے جہے نوحہ خواں باقی رہ گئے نیں جیہڑے جان والیاں نوں یاد کردے نیں تے اندر ای ندر روندے نیں۔ جدوں اسیں اکٹھے ہوندے سی تے پٹیالہ کانفرنس دے مچھی تکے یاد کردے اک وار میں ایہناں ساریاں لئی ’’مچھی گروپ‘‘ دا ناں لکھیا تے فیر مچھی گروپ مشہور ہو گیا۔
قصہ کجھ انج سی پٹیالہ کانفرنس وچ بھارتی وزیراعلیٰ نے اپنے ’’پٹیالہ محل ‘‘ وچ پاکستانی وفد نوں عشائیہ دتا۔ ایتھے مشروبات تے مچھی تکہ توں کھان پین دا آغاز ہویا۔ ویٹرز مہماناں نوں ’’سرو‘‘ کر رہے سن۔ اسیں سارے اک نُکر وچ اکٹھے بیٹھے ہوئے سی۔ اچانک مدثر بٹ نے اک بہرے نوں نیڑے بلایا تے پتہ نہیں کیہ کہیا:
کہ بہرا ساڈی میز دے آل دوالے منڈلاندا رہیا تے سب نے مچھی دے تکے رَج کے کھادے۔ اگلے دن بٹ صاحب توں پچھیا تے پتہ چلیا بٹ صاحب نے ویٹر نوں 20 روپئے ایڈوانس ٹپ دے دتی سی جس توں بعد اوہ ’’پروانے‘‘ دی طرح سانوں شمع سمجھدے ہوئے منڈلان لگیا تے ساڈی میز تے کھان دیاں شیواں وافر مقدار وچ موجود رہیاں۔
مدثر اقبال بٹ مضبوط اعصاب دا مالک اے جس نے عباس نجمی، حسین شاد، افتخار مجاز تے اجمل نیازی جہے قریبی احباب دے جنازے موہڈھیاں اُتے چکے تے فیر ایہناں دے تعزیتی ریفرنس وی منعقد کیتے پر اجمل نیازی دے تعزیتی ریفرنس وچ ایس دا حوصلہ جواب دے گیا ایس تقریب وچ جدوں اوہ مینوں اظہار خیال دی دعوت دین لگے تے ایس دے ضبط دے بندھن ٹُٹ گئے تے مشکل نال میرا ناں لیا ایس دیاں اکھاں وچ اَتھرو سن۔ میں ایہناں دے سارے احباب دے نال ایہناں دیاں محفلاں دا عینی شاہد واں ایس لئی اوہ کجھ جذباتی ہو گئے پر اصل گل ایہہ وے کہ ’’زندہ دلان لاہور‘‘ وچ ہن اوہ اپنے آپ نوں کلّا محسوس کرن لگیا اے۔
