سندھ دا مقدمہ

مظہر برلاس

شکارپور دی شخصیات دا ذکر ہو رہیا اے۔ فرسٹ کلاس کرکٹر نصراللہ میمن شکارپور دے رہائشی نیں۔ پروفیسر ڈاکٹر یونس حیدر سومرو پاکستان دے منے پرمنے آرتھوپیڈک سرجن رہے نیں ٹُٹیاں لتاں جدوں سُک جاندیاں سن تے اوہنوں پورا کیویں کیتا جاوے‘ پاکستان وچ ایہ ٹیکنالوجی پروفیسر ڈاکٹر یونس حیدر سومرو نے متعارف کروائی نہیں تے ایہ ٹیکنالوجی روسیاں دے کول سی۔ ڈاکٹر یونس حیدر سومرو شکارپور دی دھرتی دا مایہ ناز سپوت ثابت ہویا۔ تحریک آزادی وچ انگریزاں دے خلاف لڑن والے سلمان بلیدی شکارپور دے قصبے بیگاری جاگیر نال تعلق رکھدے سن۔
جے شعروادب دا تذکرہ کیتا جاوے تے کون اے جو سندھی ادب توں شیخ ایاز تے سامی دا ناں کڈھ سکے۔ شکارپور وچ 1927ء وچ بنن والے سیتل داس کالج دی تھاں ہن شیخ ایاز یونیورسٹی بن چکی اے جتھوں تک رائے بچومل لنڈ المعروف سامی دی گل اے تے ایہدے لئی ایناں ای کافی اے کہ سندھ نوں بھٹائی‘ سچل تے سامی دی دھرتی کہیا جاندا اے سگوں اکثر تے ایہ کہیا جاند ااے کہ سچل‘ سامی دی دھرتی‘ آغا سلیم‘ قادربخش‘ بیدل دا ناں وی شعروادب وچ احترام نال لیا جاندا اے۔ ایہ دوویں بڑے خوبصورت شاعر شکارپور دے نیں اک ناں بڈھن فقیر دا اے ایہناں دا کلام سندھ‘ بلوچستان تے پنجاب وچ سنیا تے گایا جاندا اے۔ ایہ وڈے صوفی شاعر سن ایہناں دا کلام سندھی توں علاوہ سرائیکی وچ وی اے بدوی لطف اللہ جوگی‘ جھامنداس بھاٹیہ‘ عثمان علی انصاری‘ کھیل داس فانی‘ ثمیرہ زرین‘ نندلال جوہری‘ بشیر موریانی تے نقش نایاب منگی ورگے نامور لوک شکارپور دے نیں۔ 1845ء وچ انگریزاں نے تالپوراں توں سندھ حاصل کر لیا تے اوہناں نے سندھ نوں تن ضلعیاں وچ تقسیم کیتا ایہ ضلعے کراچی‘ حیدرآباد تے شکارپور سن اوس زمانے وچ شکارپور ضلع دیاں 14 تحصیلاں وچ سکھر‘ لاڑکانہ‘ جیکب آباد تے گھوٹکی ورگے وڈے شہر وی شامل سن۔ ضلع شکارپور کشمور توں شروع ہو کے دادو تک جاندا اے۔ اہالیان سندھ تے اپنے شکارپور نوں پیرس نال منسوب کردے نیں پر شکارپور دے ناں توں بھارت وچ وی کئی شہر نیں۔ بھارتی ریاست اترپردیش دے ضلع مظفرنگر دے اک اہم قصبے دا ناں شکارپور اے ایسے ریاست وچ اک شہر شکارپور بلند شہر اے بھارتی ریاست کرناٹک دے ضلع شموگا دا اک شہر شکارپور اے۔ ریاست گجرات وچ وی شکارپور شہر اے۔ ریاست پنجاب دے ضلع لدھیانہ وچ اک مشہور پنڈ شکارپور‘ سلطان پور لودھی اے۔
پر اسیں گل کر رہے آں اپنے پاکستان دے صوبہ سندھ وچ واقع شہر شکاپور دی‘ ایس شہر دا دامن تریخ نال بھریا پیا اے۔ آثار دسدے نیں کہ ایس شہر دی بناوٹ سمرقند‘ استنبول تے بخارا ورگی اے ایس شہر دے دوالے فصیل سی شہر وچ داخلے لئی بوہے سن ایہناں بوہیاں وچ ہاتھی گیٹ‘ لکھی گیٹ‘ ہزاری گیٹ‘ خانپور گیٹ‘ سووی گیٹ‘ وآغانہ گیٹ‘ کرن گیٹ تے نوشیرو گیٹ شامل نیں۔ شکارپور شہر وچ پرانیاں عمارتاں کوئی اک دو نہیں ہزاراں نیں پر ایہ ورثہ لوکاں دیاں اکھاں دے سامنے برباد ہوندا رہیا تے سندھ دا محکمہ آثار قدیمہ سُتا رہیا۔ ایہ شہر کدی بہت وڈا تجارتی مرکز ہوندا سی 1940ء وچ سنٹرل بینک آف انڈیا دی شاخ نہ لہور وچ سی تے نہ ای کراچی وچ پر شکارپور وچ سی موجودہ پاکستان دا ایہ واحد شہر سی جتھے سنٹرل بینک آف انڈیا دی برانچ سی۔ شکارپور دا ڈھک بازار بڑا مشہور اے ایہ قدیم بازار تن سو ورھے توں قائم اے۔ ڈھک بازار اصل وچ ڈھکیا ہویا بازار اے ایس بازارت تے چھت اے تاں جے لوک دھپ‘ بارش تے لو توں بچ سکن شکارپور دے ڈھک بازار نوں ساگوان دی مہنگی لکڑی نال کجیا ہویا اے ایہ شہر باغات دا شہر اے۔ ایہدیاں گلاں تے حویلیاں خوبصورت نیں لکھی در‘ شاہو باغ تے سندھوا منفرد کھانیاں لئی مشہور نیں ایس شہر وچ تہواراں تے ماحول نوں گلاباں نال معطر کر دتا جاندا اے۔ عرق گلاب دے چھڑکائو نال ماحول نوں خوبصورت بنان والیاں دے شہر وچ خان بہادر‘ قدردا ن خان تے شیخ صادق علی انصاری دی تعلیمی خدمات قابل قدر نیں۔ سندھ دی پہلی مسلمان خاتون ڈاکٹر شکارپور دی سی شکارپور دے گھراں وچ ہالا تے مشمور دی جنڈی نال بنے جھولے ہوندے سن۔ مٹی دی ہانڈی تے ہے ای ایس شہر وچ مٹی دے توے وی سن۔ شکارپور دے اچار‘ مربے‘ مسالے تے چٹنیاں دنیا بھر وچ مشہور نیں۔ شکارپور دیاں مٹھائیاں وی بڑی شہرت رکھدیاں نیں۔ سردیاں وچ کھوئے دے نال وکھووکھ شیواں نال تیار کردہ مٹھائیاں ورھیاں توں لوکاں نوں گرویدہ بنائے ہوئے نیں۔ (جاری اے)
ایسے طرح گرمیاں وچ شکارپوری قلفی اپنی مثال آپ اے فیر تھادل‘ چندن تے گائوزبان دے شربت شکارپور دا خاص تحفہ نیں۔ اک زمانے وچ شکارپور ادبی تحریکاں‘ سٹیج ڈرامیاں‘ کھیڈاں تے سماجی تحریکاں توں علاوہ بہت ساریاں دوجیاں مثبت سرگرمیاں دا مرکز ہوندا سی ایتھے تن سینما گھر ہوندے سن جہناں وچ افشاں تے ناز سینما بڑے مشہور سن۔ بہت ساریاں حکومتاں گزرن دے بعد 1998ء وچ سندھ حکومت نوں یاد آیا تے شکارپور نوں تریخی ورثہ قرار دتا گیا یونیسکو نے شکارپور دی تقریباً باراں سو عمارتاں نوں تریخی ورثہ قرار دتا اے۔
پورے سندھ وچ تن چڑیا گھر سن کراچی‘ حیدرآباد تے شکارپور ایہ شہر سائوتھ ایشیا دی سنٹرل منڈی سی ایتھے لکھاں تاجر آندے سن ضلع شکارپور وچ جو چھوٹے وڈے قصبے اہم نیں اوہناں وچ سلطان کوٹ‘ دکھن‘ میاں صاحب‘ جاگن‘ پنہور‘ امروٹ‘ رستم‘ مدھے جی‘ آدم جی‘ چیھان خان‘ وزیرآباد لوڈھرا‘ چک‘ منگ‘ حبیب کوٹ جنکشن‘ رک‘ مرزا پور تے بیگاری جاگیر شامل نیں۔
(جاری اے)