لمپی سکن تے عید قربان

روہیل اکبر

عید قربان دی آمدآمد اے۔ بھارت توں آن والی جانوراں دی بیماری لمپی سکن سندھ توں ہوندی ہوئی پنجاب دے 21اضلاع وچ پہنچ چکی اے۔ عید قربان اتے کسے وی منڈی وچ بغیر سرٹیفکیٹ مویشیاں دا داخلہ نہیں ہو سکے گا تے خریدار ایس بیماری توں متاثر جانور ہرگز نہ خریدے۔ سرکاری اعدادوشمار دے مطابق پنجاب وچ ایس بیماری توں ہن تک 700 جانور متاثر ہوئے جہناں وچوں 550 ٹھیک ہو چکے نیں بلاشبہ ایس بیماری دے پھیلائو نوں روکن وچ ڈیری اینڈ کیٹل فارمر ایسوسی ایشن دے چیئرمین شاکر عمر گجر دا جہنا کردار اے شاید ای کسے ادارے’ محکمے یا فرد دا ہوشاکر عمر گجر کراچی نال تعلق رکھدے نیں۔ جدوں لمپی اسکن بیماری اپنے عروج اتے سی تے سرکاری محکمیاں بالخصوص لائیو سٹاک والے وی ستوپی کے سو رہے سن۔ اوس ویلے شاکر گجر ای اوہ شخص سی جہڑا جانوراں دی ایس بیماری لئی نس دوڑ کر رہیا سی۔ کدی لہور وچ سوئے ہوئے افسراں نوں جھنجھوڑ رہیا سی تے کدی اسلام آباد دے ایواناں وچ
ایس بیماری دا ڈھول وجا رہیا سی۔ سندھ دے تے گلی محلیاں وچ ایہدا اینا شور سی کہ اوتھوں دی حکومت وی اٹھ گئی تے افسران وی جاگ گئے۔ ایسے طرح پنجاب وچ وی ایس بیماری اتے تحقیق شروع کردتی گئی جہدی وجہ نال ایہہ بیماری کافی حد تک رک گئی۔ شروع شروع وچ ایس بیماری نوں محکمہ دے کم چور افسران لکاندے رہے۔ جے اوہ ویلے اتے ایس بیماری اتے تحقیقات شروع کر دیندے تے نہ صرف پنجاب دے جانور ایس بیماری توں محفوظ رہندے بلکہ دوجے صوبیاں والے وی چوکنے ہو جاندے۔ باقی صوبیاں وچ وی لائیوسٹاک دا پورا نیٹ ورک اے مگر جس طرح دی کارکردگی پنجاب والیاں دی اے۔ شاید ای باقی صوبیاں والے ایس طرح کم کردے ہون۔ اصل وچ ایس ادارے وچ وی باقی اداریاں وانگوں مفت خور بوہتے نیں جہڑے ایہہ سمجھدے نیں کہ سرکاری نوکری مل گئی اے۔ ہن کم کرن دی لوڑ نہیں سرکار دی گڈی’ سرکار دا پیٹرول’ سر کار دا ڈرائیور ‘ سرکار دا ٹی اے ڈی ے تے سرکار دا ٹھنڈا دفتر تے جہیز وچ مل ای گیا اے۔ایہدے اتے جہنی عیش کر لئی جاوے گھٹ اے۔ ملک وچ جے ایہہ شعبہ ای پوری طرح فعال ہو جاوے تے سانوں کوئی چیز ترقی توں نہیں روک سکدی۔ ساڈے لوکاں دی غربت دور ہو سکدی اے تے خالص ددھ اسیں اپنے بچیاں نوں پیا سکنے آں مگر ایتھے
ایسے افراد موجود نیں جہناں دی پانی والی ٹینکیاں وی نوٹاں نال بھری ہوئیاں نیں جہناں نوں گنن لئی مشیناں وی جواب دے جاندیاں نیں۔ ایہہ صرف اک محکمے دا ای حال نہیں بلکہ ایتھے ہر شاخ اتے الو بیٹھیا اے۔ لائیو سٹاک والیاںکولوں ساڈے کساناں نوں بہت ساری امیداں نیں۔ مویشی تے اوہدی مصنوعات چھوٹے تے درمیانے درجے دے کساناں دی معیشت توں براہ راست جڑی ہوئیاں نیں۔ ایہہ فعال خوراک دا اک وڈا ذریعہ اے۔ دیہی تے شہری صارفین دی صحت’ غذائیت تے بہبود وچ نمایاں وادھا کردا اے ۔ ملک بھر بالخصوص پنجاب تے سندھ وچ لائیوسٹاک شعبے دی اہم اہمیت دے باوجود مجموعی ترقیاتی منصوبیاں وچ ایہدی کامیابیاں’ مسئلیاں تے مستقبل دے امکانات اتے زور نہیں دتا گیا اے۔ ایس ویلے پاکستان جئے ملک وچ مویشیاں توں متعلق ڈیٹا آسانی نال دستیاب نہیں اے تے زیادہ تر بکھریا ہویا اے۔ زراعت دا شعبہ پاکستان دے جی ڈی پی وچ 19.2فیصد حصہ پاندا اے جہدے وچ 38.5 فیصد براہ راست افرادی قوت استعمال ہوندی اے جہڑا کہ آبادی دے 70-65 فیصد نال آندا اے۔ پچھلے سالاں وچ لائیو سٹاک زراعت وچ سب توں وڈے ذیلی شعبے دے طور تے ابھریا اے۔ ایس شعبے نے مالی سال 2021 دے دوران زرعی ویلیو ایڈیشن وچ 60.1 فیصد تے جی ڈی پی وچ 11.5 فیصد دا حصہ پایا۔ 80 لکھ توں ودھ دیہی خاندان مویشیاں دی پیداوار وچ مصروف نیں تے اپنی آمدنی دا 40-35 توں ودھ ایس ذریعہ توں حاصل کردے نیں۔ لائیو سٹاک دی مجموعی ویلیو ایڈیشن 1,461بلین روپے (2019-20) توں ودھ کے 1,505 بلین روپے (2021-22) ہوگئی اے جہڑا کہ 3.0فیصد وادھا اے۔
ساڈے دیہاتی علاقیاں دی اکثریت ایسے شعبہ نال جڑی اے جد کہ مویشی’ مال مویشی یا ڈھورڈنگر اک یا ودھ گھریلو جانوراں لئی استعمال کیتی جان والی اصطلاح اے۔ زرعی زبان وچ مویشی اوہ جز اے جہڑے خوراک’ لحمیات یا مال برداری جئی پیداوار لئی مشہور ہووے گوایس مقالے وچ مویشی دے زمرے وچ مرغبانی تے ماہی گیری نوں شامل نہیں کیتا گیا لیکن عام طو رتے ایہہ دونویں جز وی زرعی اصطلاح ”مویشی” دے زمرے وچ شامل کیتے جاندے نیں۔ مویشی پالن دا تصور عمومی طور تے منافع کمان نال تعلق رکھدا اے۔ جانوراں دی دیکھ بھال جدید زراعت دا انتہائی اہم جز تصور ہوندا اے۔ مویشی پالن دی روایت تریخ انسانی وچ ہر تہذیب وچ ملدی اے تے آکھیا جاندا اے کہ آہستہ آہستہ جدوں انسان نے شکار دے ذریعے گزر بسر چھڈی تے مویشی سدھارن تے پالن دی روایت نے جنم لیتا۔ اک اندازے دے مطابق دنیا وچ مویشیاں دی آبادی تقریباً 65 ارب اے جہدے وچ مرغیاں تے مچھلیاں شامل نہیں نیں۔ مویشی پالن دی روایت انتہائی قدیم تہذیباں وچ وی ملدی اے کسے وی قسم دے جانور دا رہن سہن’ نسل کشی تے زندگی گزارن دا طریقہ انساناں دے زیردست ہووے۔ ایسے جانوراں نوں مویشی یا گھریلو جانور آکھیا جاندا اے۔ ویلا گزرن دے نال نال مویشی پالن دے طریقہ کار’ گھریلو جانوراں دے رویے’ نسل کشی تے جسمانی خصوصیات وچ کئی تبدیلیاں رونما ہوئیاں نیں۔ کئی جانور جہڑے ہن زرعی فارماں اتے دستیاب نیں اک ویلے وچ جنگلی جانور سن تے ہن اوہناں دا جنگل وچ زندہ رہنا ناممکن اے۔ کتے نوں تقریباً 15000 سال پہلے پالتو جانور دے طور تے اپنایا گیا سی ایسے طرح بھیڑ تے بکریاں نوں ایشیا وچ 8000قبل مسیح وچ گھریلو جانور دا درجہ ملیا جد کہ گھوڑے نوں پالتو بنان دی روایت تقریباً 4000قبل مسیح وچ ملدی اے۔ تریخ انسانی جہڑی انگریزی لکھاریاں نے بیان کیتی اے خاص طور تے بادشاہ جیمز دے زمانے وچ رائج بائبل دے مطابق مویشی دی اصطلاح کھروالے جانوراں لئی استعمال ہوئی اے۔ ایہہ لفظ جہنوں انگریزی وچ Cattleآکھیا جاندا اے قدیم انگریزی دی اصطلاح منی جاندی اے جہدا مطلب”حرکت کرن والی زندہ جائیداد جو انسان دی ملکیت ہون” دے نیں۔ اخیر وچ حکومت کولوں اک گزارش اے کہ پارٹی بازی توں ہٹ کے ملک و قوم دی ترقی لئی ایسے افراد نوں اہم ذمہ واریاں دتیاں جان جہڑے کسے خاص شعبہ وچ مہارت رکھدے ہون تاں جے ساڈا ہر شعبہ پھل تے پھل سکے۔ لائیو سٹاک وچ شاکر عمر گجر جئے افراد نوں اگے لیایا جاوے تے اوہناں نوں لمپی سکن جئی موذی بیماری دے پھیلائو وچ روک تھام اتے صدارتی ایوارڈ یا تمغہ امتیاز نال نوازیا جاوے۔